10-Mavzu: Asinxron dvigatellar Reja

М 
10.2–rasm. Asinxron dvigatelni 
uch fazali tizimga ulash prinsipial 
sxemasi 

---

aylanma mag-nit maydoni hosil bo’ladi. Bu aylanma magnit maydoni dvigatelning 
rotorini kesib o’tadi va unda statorning magnit oqimiga qarama – qarshi aylanuvchi 
magnit may-doni hosil qiladi. Shu magnit maydoni ta’sirida rotor xarakatga kelib 
aylanadi. Shunday qilib asinxron dvigatellarni rotor chulg’amlarida esa 
o’zgaruvchan EYUK induksiyalanadi va o’zgaruvchan tok oqadi. Demak stator va 
rotor ariqchalarida chulg’amlar joylashgan bo’ladi. Dvigatelni stator chulg’amlari 
uch fazali tarmoqqa ulan-ganda aylanuvchan magnit maydoni hosil bo’ladi. Stator 
chulg’amlaridan oqqan tok hosil qilgan magnit maydoni rotor chulg’amlarini kesib 
o’tib ularda EYUK ni induksiyalaydi, natijada ulardan tok oqadi. Magnit 
maydinining aylanishlar chastotasi (n
0
) quyidagicha topiladi.
p
f
n
60
0

bu erda f – 
o’zgaruvchan tok chastotasi, n
0
– aylanishlar tezligi, p – juft qutblar soni.
S
4
S
5
S
6
S
4
S
5
S
6
S
1
S
2
S
3
S
1
S
2
S
3
 
 
10.3-rasm. Chulg’amlarning yulduz 
 
 
10.4-rasm. Chulg’amlarni usulida 
ulanganda klemmalarning
 

uchburchak 
usulida 
ulanganda 
klemmalarning o’zaro tutashtirilishi. 

o’zarotutashtirilishi. 
Rotor chulg’amlaridan oqqan tokning aylanuvchan magnit maydoni bilan 
ta’siri natijasida rotorni aylantiruvchi kuch (moment) hosil bo’ladi. Shunday qilib 
elektr 
energiyasi 
elektrodvigatellarda 
mexanik 
energiyaga 
aylanadi. 
Elektromotorlar o’zlarining pasportida ko’rsatilgan nominal ish rejimida 
ishlatishga mo’ljallab ishlab chiqarilgan bo’ladi. Elektrodvigatellardagi juft qutblar 
sonini masalan, 2 marta orttirish bilan magnit maydonining va elektrodvigatel 
rotorini aylanishlar tezligini 2 martaga kamaytiramiz. Tezlikni rostlashni bunday 
usulida stator chulg’amining xar bir fazasi ketma – ket yoki parallel ulangan 
bo’lishi mumkin. Mos ikkita qismni ketma–ket ulanganida stator chulg’amlari 
qutblarini soni parallel ulangandagiga nisbatan ikki marta ko’p, aylanishlar tezligi 
esa, aksincha ikki marta kam bo’ladi.
Faza rotorli asinxron dvigatelning tezliklarini esa reostat yordamida ham 
rostlash mumkin. Bu quyidagi muloxazalardan kelib chiqadi. Aylanuvchi 

---

elektromag nit momentning quvvati 
1
W
эм
М
Р

, valdagi quvvat 
2
2
W
M
P

, bu 
erda W1, W2 – maydon va rotorning aylanish burchak tezliklari, M–aylantiruvchi 
moment. Ayirma 
2
2
2
3
r
I
Р
Р
эм


uch fazali rotordagi issiqlik isroflari quvvati 
bo’ladi.
Issiqlik isroflari quvvatining aylantiruvchi maydon quvvatiga nisbati 
S
М
М
М
Р
Р
Р
W
W
W
эм
эм




1
2
1
2
ya’ni elektr dvigatelining sirpanishiga teng. Keltirilgan ifoda tormozlovchi 
moment va aylantiruvchi moment ham o’zgarmas bo’lgan holda rotor aktiv 
qarshiligining ortishi bilan sirpanishning ortishini, rotor aylanishlar tezligini esa 
kamayayishini ko’rsatadi.