10-Mavzu: Asinxron dvigatellar Reja

---

10-Mavzu: Asinxron dvigatellar 
Reja: 
10.1. Asinxron motorlar haqida umumiy tushunchalar. 
10.2. Uch fazali asinxron motorlarni tuzilishi va ishlash prinsipi. 
10.3. Qisqa tutashtirilgan va faza rotorli asinxron dvigatellarni ishlatish 
10.4. Asinxron dvigatellar (AD) ning quvvat va foydali ish koeffitsenti. 
10.5. AD larni aylanishlar tezligini rostlash usullari. 
 
Tayanch so’z va iboralar: tuzilishi, ishlash prinsipi, qisqa tutashtirilgan, faza 
rotorli asinxron dvigatellar, bir fazali, uch fazali, quvvati, foydali ish koeffitsenti, 
aylanishlar tezligi, rostlash usullari 
 
10.1.Asinxron motorlar haqida umumiy tushunchalar. 
Asinxron dvigateli hozirgi zamon elektr dvigatellarini eng ko’p tarqalgan 
turi hisoblanadi. Yuksak texnik va iqtisodiy ko’rsatkichlari tufayli bu elektr 
dvigateli sanoatda va xalq xo’jaligida juda ko’p qo’llanilmoqda. AD tuzilishi 
sodda, foydalanishga qulay, tan narxi arzon va undan foydalanish uchun yuqori 
malakali personal talab qilinmaydi. AD ni 1889 -yili M.O.Dolivo–Dobrovolskiy 
kashf etgan. Bu dvigatel ishlab chiqarishda qo’llanilayotgan elektr mashinalarining 
85 % tashkil qiladi. Uni asinxron dvigatel deb nomlanishiga sabab, unda statordagi 
magnit oqimini aylanishidan rotor aylanishlar tezligi albatta orqada qolishidir 
 
1.2. Uch fazali asinxron motorlarni tuzilishi va ishlash prinsipi. 
Asinxron elektr dvigateli – ikki qismdan iborat. Qo’zg’almas qism stator va 
aylanuvchan qism rotor. Dvigatelning statori qalinligi 0,35…0,5 mm li ayrim 
elektrotexnik po’lat listlardan yig’iladi. Bu listlar bundan tashqari bir – biri bilan 
lak orqali izolyasiyalanib, shibbalab, laklanib statinaning ichki sirtiga presslab 
qoqiladi. Statorning ichki sirtiga maxsus pazlar o’yilgan bo’lib ularga statorning 

---

chulg’amlari joylashtiriladi. Bu dvigatel ham hamma elektr qurilmalari singari 
magnit induksiya prinsipiga asosan ishlaydi. AD ning rotori ham maxsus po’lat 
varaqlardan (qalinligi 0,35…0,5 mm li) tayyorlanib, bir – biri bilan lak bilan 
izolyasiyalanib, shibbalab, maxsus o’qqa qoqiladi va uning sirtqi qismiga maxsus 
pazlar o’-yilgan bo’ladi.