10-Мавзу: ХХ асрнинг иккинчи ярмида янги йўналишларни юзага келиши

10-Мавзу: ХХ асрнинг иккинчи ярмида янги йўналишларни юзага келиши.
Мавзу режаси:

1. 
   Гуманистик психологияга умумий тавсиф.
   
2. 
   Гуманистик психологиянинг биринчи назарияси.
   
3. 
   Роджерс ва Франклнинг психотерапевтик ва назарий консепсияси.
   
4. 
   Генетик психология.
   

Гуманистик психология- замонавий психологияда биринчи навбатда инсоннинг семантик тузилмаларини ўрганишга йўналтирилган қатор йўналишлари жамланмасидир. Гуманистик психологияда таҳлилнинг асосий субъектлари қуйидагилардир: энг юқори қадриятлар, шахснинг ўзини ўзи англаши, ижодкорлик, муҳаббат, эркинлик, масъулият, мухторият, руҳий саломатлик, шахслараро мулоқот. Гуманистик психология мустақил тенденция сифатида ХХ асрнинг 60 йиллари бошларида, АҚШда учинчи куч номини олган бихевиоризм ва психоанализнинг ҳукмронлигига қарши норозилик сифатида пайдо бўлди. Ушбу йўналишга А. Маслов ¹⁷, К. Рожерс¹⁸ , В. Франкл¹⁹, С. Булер, Р. Май²⁰, С. Журард, Д. Бьюдженталь²¹ ва бошқаларни мурожаат қилиш мумкин. Гуманистик психология ўзининг фалсафий асоси сифатида экзистенциализмга таянади. Гуманистик психология манифести Р. Май томонидан таҳрир қилинган "Экзистенциал психология" китоби - 1959 йил сентябрь ойида Америка психологик ассоциациясининг йиллик конвенцияси доирасида Цинциннати шаҳрида бўлиб ўтган симпозиумда тақдим этилган мақолалар тўплами эди. Гуманистик психология - бу инсонга нисбатан ўхшаш фалсафий қарашларнинг тўплами, бу амалий психологларга асосли терапевтик жараённи қуриш имкониятини беради. Гуманистик психологиянинг асосини Э. Фромм, А. Маслоу, К. Рожерс, Г. Оллпорт сингари дунёга машҳур психолог-олимлар яратдилар.²² Гуманистик психология тушунчаларига кўра, инсонга ўзини ўзи англаш учун туғма ва тўсиқсиз истак берилади, ҳамда онгнинг ички даражаси ҳам, жамият маконидаги ўз-ўзини англаш даражаси ҳам муҳимдир. Муайян даражада ўз-ўзини англаш зиддиятсиз давом этиши мумкин эмас: эркинлик ва ижтимоийлик, ижодкорлик ва масъулият, севги ва бурч ҳар бир инсон учун чуқур фалсафий тушунишни талаб қиладиган тўқнашувлардир.

Инсон томонидан кўпчиликнинг стереотипик ғоялари бўйича қабул қилинган ҳақиқат шартли характерга эга бўлишига алоҳида эътибор қаратилади, шу билан бирга шахснинг ўзи ички тажрибаларигина ҳақиқий ҳақиқат сифатида мурожаат этилади. Муайян шароитларда инсон ушбу имкониятни мустақил равишда ва тўлиқ амалга ошириши мумкин. Гуманистик йўналиш ҳатто А. Масловнинг "Эҳтиёжлар пирамидаси" томонидан ҳам маълум.²³ Шунинг учун гуманистик психологнинг иши, авваламбор, психологик консультациялар жараёнида шахсни тиклаш учун қулай шарт-шароитларни яратишга қаратилган.
Гуманистик психолог мижозни сўзсиз қабул қилиш, қўллаб-қувватлаш, ҳамдардлик, индивидуалликка эътибор, қарор қабул қилиш ва қарор қабул қилишни рағбатлантиришнинг ўзига хос даражаси ва ҳақиқийлиги билан ажралиб туради. Бироқ, ўзининг соддалигига қарамай, гуманистик психотерапия жиддий феноменологик илмий асосга асосланади ва кенг кўламли терапевтик технологиялар ва усуллардан фойдаланади.
Гуманистик терапия ёрдам беради: ўзини топишга, ички ва шахслараро зиддиятларни ҳал қилишга, қийин қарорларни қабул қилишга, қарамликдан чиқишга, депрессиядан халос бўлишга, ёлғизликни енгишга, ҳаётдан завқ олишга, сезги ва ўз-ўзидан пайдо бўлишга, соғлиғини тиклашга, яқинлар билан муносабатлардаги зиддиятларни енгишга, психологик шикастланиш ва зўравонликдан сўнг тикланиш, ҳаёт сифатини яхшилаш ва бошқалар шулар жумласидандир.
Замонавий психология - бу амалиётнинг турли соҳалари билан боғлиқ шаклланишнинг турли босқичларидаги жуда кенг тарқалган илмий фан тизимидир. Бугунги кунда психология олдида турган ва у ҳал қиладиган кўплаб савол ва вазифалар мавжуд. Ва ушбу иш доирасида ушбу тўпламни кўриб чиқиш жуда қийин, шунинг учун биз улардан баъзилари ҳақида тўхталиб, бошқаларини эслатиб ўтамиз.
Психологиянинг бошқа фанлар қаторида аҳамияти доимий равишда ўсиб боради, бу психологияни бошқа фанлар билан аниқроқ боғлашига ва шунга мувофиқ равишда илмий йўналишлар ва психологиянинг қуйидаги тармоқлари пайдо бўлишига олиб келади: муҳандислик психологияси, ижтимоий психология, авиация психологияси, юридик психология, космик психология, клиник психология, тиббий психология, нейропсихология, болалар нейропсихологияси, дифференциал нейропсихология, клиник нейропсихология, нейрогеронтопсихология, реабилитация нейропсихологияси, экспериментал нейропсикология, патопсихология ва бошқа кўплаб соҳалар шулар жумласидан.