10-мавзу. Макроиқтисодиёт ҳАҚида умумий маълумот режа

Макроиқтисодиёт
ўрганадиган асосий муаммолар

Мақсади	Дастаклари
Ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш	Пул-кредит сиёсати
Аҳолининг тўлиқ бандлигини таъминлаш	Бюджет-солиқ сиёсати
Нархлар барқарорлигини таъминлаш	Ташқи иқтисодий сиёсат

Ялпи ички маҳсулот
Потенциал ялпи ички маҳсулот
Тўлиқ бандлик
Ишсизлик
Истеъмол нархлари индекси
Макроиқтисодий сиёсатнинг мақсади ва дастаклари
Фоиз ставкасига таъсир қилувчи пул массаси устидан назорат ўрнатиш
Давлат харажатлари
Солиққа тортиш
Тарифлар, квоталар ва ташқи савдони тартибга солиш дастаклари
Халқаро молияни бошқариш

Бошқача айтганда, ялпи талаб иқтисодиётда ишлаб чиқарилган товарлар ва хизматларни сотиб олишга сарфланиши мумкин бўлган умумий ҳаражатлар йиғиндисидир.

Бошқача айтганда, ялпи талаб иқтисодиётда ишлаб чиқарилган товарлар ва хизматларни сотиб олишга сарфланиши мумкин бўлган умумий ҳаражатлар йиғиндисидир.

Ялпи талаб (aggregate demand, AD)
– муайян нархлар даражасида уй хўжаликлари, корхоналар, ҳукумат ва чет эллик харидорлар сотиб олиши мумкин бўлган пировард товарлар ва хизматларнинг умумий ҳажми
Формула кўринишида ялпи талабни қуйидагича тасвирлаш мумкин:
АD = С + I + G + Xn.
бу ерда:
АD – ялпи талаб;
С – хонадон хўжалиги истеъмоли;
I – инвестицияларга талаб;
G – давлат харидлари;
Xn – соф экспорт.

Нархлар даражаси ва талаб қилинган миллий маҳсулот ҳажми ўртасидаги боғлиқликни ифодаловчи чизиқ ялпи талаб эгри чизиғи деб аталади.

Нархлар даражаси ва талаб қилинган миллий маҳсулот ҳажми ўртасидаги боғлиқликни ифодаловчи чизиқ ялпи талаб эгри чизиғи деб аталади.

P
Q
AD
Ялпи талабга таъсир кўрсатувчи омиллар
Нарх омиллари
Нархга боғлиқ бўлмаган омиллар
Нарх даражасига боғлиқ омиллар
Фоиз ставкасининг ўсиши истеъмол ва инвестиция ҳажмини пасайтиради. Аҳоли томонидан уй, уй жиҳозлари, автомобиль каби узоқ муддатли истеъмол товарларини сотиб олиш учун кредит олиш самарасиз бўлиб қолади. Тадбиркорлар паст даромад келтирувчи инвестиция лойиҳаларини амалга оширишдан воз кечадилар.
У баъзида реал касса қолдиқлари самараси деб аталиб, нархларнинг ошиши билан молиявий активлар (банк омонатлари, акция ва облигациялар) реал қийматининг пасайишини англатади. Натижада аҳоли даромадлари пасайиб, улар томонидан сотиб олинадиган товарлар миқдори камаяди.
Нархларнинг ошиши, чет эл товарлари нархи ўзгармаган ёки секинроқ ўсган ҳолатда миллий истеъмолчи учун хорижий товарларни олиб келишни фойдали қилиб қўяди. Миллий товарларни хорижий истеъмолчилар томонидан харид қилиш (экспорт) ҳажми қисқаради. Экспортнинг камайиши ва импортнинг ошиши соф экспорт, пировардида ялпи талаб ҳажмининг қисқаришига олиб келади.