10. Mavzu: Niverlirlash

1856 

14111726
1344 
1270 084
61203
0801 
1340 0880 
1293 0768 
1569 1092 
1475 1056 
1663 1434 
632 1394 
2134 1750 
2022 1586 
 
1672 114
915061100 
 
1549 131
115701296 
1784 13501
808 1492 
 
1384 0980
1527 1087 
 
1954 1678
1970 1692 
2455 2140 
2471 2100 
2256 185
5 2219
1815 
1419 0980 
1381 0956 
1840 1395 
1820 1361 
1187 0911 
1151 0622 
 
Майдонни нивerлирлаш натижаларини ишлаб чикиш. 
а 
в 
г 
д 
а 
в 
г 
д 
+445 +424 
+480
+477
+229 
+40 
+15 
-14 
+289 
-130 
-112 
+24 
+16 
-371 
-404 
-425 -459 -529

---

Maydonni nivirlash natijalari kuyidagi tartibda ishlab chikiladi: 1. Xar bir kvadratning nivirlash 
natijasi terkshiriladi. Bunda xar bir kvadrat tomonidagi karama-karshi sanoklar yigindisi bir-
biriga terng bulishi kerrak.Yigindilar farki 4mm. dan oshmasa, vadrat tugri nivirlangan buladi. 
Bu terkshirish xar bir kvadrat tomonini nivirlash vaktida bajariladi. Agar yigindilar farki
4mm ortik bulsa, nivirlash takrorlanadi. (2-shakl) M: 1-kvadratda turib 2-a nuktadan 
olingan sanok 1411, 2-6 nuktadan olingan sanok esa 1344, ikkinchi kvadratda turib 2- 
a nuktadan olingan sanok 1270, 2-v nuktadan olingan sanok esa 1203 bulsin. Shunda 
ularning karama-karshi tomonlari yigindisi: 1411Q1203q2614 va 1270Q1344q2614 buladi. 2.
Kvadrat uchlarining nisbiy balandliglari kuyidagicha xisoblanadi. Daslab tashki poligon
nuktalarining nisbiy balanliklari xisoblab chikiladi. M: 2-shakl buyicha, 1856-1411qQ445: 
1270-0846q4-424 va xokozo. Xisoblab chikilgan nisbiy balanliklar kvadratning yon tomoniga 
yoziladi. Bunda tashki poligon nuktalarining nisbiy balandliklari yigindisi nolga terng bulishi 
kerrak .Agar yigindi nol emas, kandaydir biror songa terng bulsa, unga nisbiy balanliklar xatosi
deryiladi. Nisbiy balanliklar xatosining yul kuyarli ekanligini , yani xato cherki kuyidagi formula 
bilan aniklanadi. 

h=

6мм
6
Bu errda p - poligon tomonlarining sonni, ± 6-uzgarmas son. 
Misolimizdagi 2-shaklda poligon tomonlari 18 - ta. M:2-shakldagi xato cherki (hq ±6(18q(±26 mm. 
Dermak, 2-shakldagi nisbiy balandlikalar xatosi -5mm, xato cherki ±26 mm.dan kichik bulib, u yul kuyarli 
xisoblanadi. Xato yul kuyarli bulsa, terskari ishora bilan nisbiy balandliklarga tarkatiladi. 3. Poligon 
boshlangich nuktasining absalyut yoki shartli balandligi ma'lum bulsa, kolgan nuktalarning absalyut (shartli) 
balandliklari kuyidagi formula bilan xisoblab chikariladi. H2qH1Qh. formulada H1-absalyut balandligi 
ma'lum nukta, N2 absalyut balandligi aniklanilayotgan nukta, h-nisbiy balandlik. M: N1 q 580,952 m:
hq0,445 m: shunda N2q580,952Q0,445q581,397 m. Xisoblab chikarilgan absalyut (shartli)
balandliklar tergishli nuktalar yoniga yozib kuyiladi. 4. Poligon ichidagi kvadrat uchlarining nisbiy 
balandliklari xisoblab chikariladi. Bu nuktalarning nisbiy balandliklari (ichki kvadratlarning) ikki marta 
aniklanadi va fark 4 mm va undan kichik bulsa, xisoblangan natijalarning arifmertik urta mikdori olinadi. 
Xisoblab chikarilgan nisbiy balandliklarning algerbrik yigindisi boshlangich nukta bilan oxirgi nuktaning 
absalyut balandliklari ayirmasiga terng bulishi kerrak. Buni kuyidagi formula bilan ifodalash mumkin: 
(hqHn-H1, Agar terng bulmasa, niverlirlashdagi xato (hq(h-(Hn-H1) formula bilan xisoblanadi. Xato yul 
kuyarli mikdorda bulsa, yukorida aytilganderk, terskari ishora bilan nisbiy balandliklarga tarkatib yukotiladi. 
Bu nuktalarning absalyut balandligi xam tashki poligon nuktalarning absalyut balandliklari kabi xisoblab 
chikariladi. Sung xisoblangan absalyut (shartli) balandliklar buyicha gorizontallar chiziladi. Gorizontallar 
planda xisoblash va grafik interrpolyatsiya usullarida utkazish mumkin.