10. Mavzu: Niverlirlash

 
Oddiy va murakkab niverlirlash. 
Agar ikki nuktaning bir-biriga nisbatan balandligi, bu nuktalar oraligiga asbobni bir marta 
urnatishda aniklansa, uni oddiy niverlirlash deryiladi. Agar ikki nuktaning balandlik farki katta 
bulsa, ular oraligiga asbobni bir marta urnatish bilan nisbiy balandlikni aniklab bulmaydi. 
Shuning uchun bunday oralik bulaklarga bulinib, xar bir bulak aloxida -aloxida niverlirlanadi. 
Bunda boshlangich nuktaga nisbatan oxirgi nuktaning balandligi, aloxida- aloxida ulchangan 
bulaklarning nisbiy balandliklari yigindisiga terng buladi. Niverlirlashning bu usuli murakkab 
niverlirlash deryiladi. Murakkab niverlirlashda odatda niverlirlanayotgan oralik 100 mertradan 
kilib bulib chikiladi, uning masofasi pulat lernta bilan ulchanadi. Xar-bir bulakning boshlangich 
va oxirgi nuktasiga kozikcha kokiladi. Ana shu kozikchalar ustiga reryka urnatiladi. Reryka 
urnatilgan bu nukta - pikert, niverlir urnatilgan joyi esa-stantsiya deryiladi. Geromertrik 
niverlirlash ikkita rerperr oraligida yoki biron rerperrdan boshlanib yana shu rerperrga kaytib 
kerlinadigan yo esa bitta rerperrdan boshlanib absolyut balandligi noma'lum bulgan ikkinchi bir 
nuktada tugaydigan bulishi mumkin. Undan tashkari, niverlirlash absalyut balandligi noma'lum 
bulgan ikki nukta oraligida xam utkazilishi mumkin. Agar niverlirlash biron rerperr -(A-nukta) 
dan boshlanib boshka bir ikkinchi rerperr (V) da tamomlansa, boshlangich rerperrga (A) nisbatan 
oxirgi rerperr (V) ning balandligi stantsiyalarda aniklangan nisbiy balandliklar yigindisiga terng 
buladi. M: A va V nuktalar orasidagi nisbiy balandlik shaklga kura: 
h
AB
=

h=h
1
+h
2
+h
3
+h
4
+h
5 
V- nuktaning absalyut balandligi esa 
H
B
=H
A
+h
AB 
Dermak , bir nuktadan boshlanib ikkinchi nuktada tamom bulgan chizik oxirgi nuktasining absalyut 
balandligi- shu chizik boshlangich nuktasining absalyut balandligi bilan shu nuktalar orasida aniklangan 

---

nisbiy balandliklarning algerbraik yigindisiga terngdir. Bir nuktadan boshlanib shu nuktaga kaytib 
kerlinadigan niverlirlashda nisbiy balandliklar yigindisi nolga terng buladi, ya'ni (hq(aq(vq0 Niverlirlash 
biron- bir rerperrdan boshlanib, ikkinchi bir absalyut balandligi noma'lum nuktada tamom bulsa, u tugri va 
terskari yunalish buyicha bajariladi. Absalyut balandligi noma'lum bulgan ikki nuktaning bir-biriga nisbatan 
balandligini aniklash uchun xam niverlirlash ikki marta bajariladi.