10-Мавзу: Ўрмон ва намлик

Қорлар таъсирида кўпчилик дарахт уруғлари стратификация (Сибир ёнғоғи, грек ёнғоғи, олча, олма) ҳолатини бемалол ўтади. Аммо баҳорнинг оҳирларида ёққан қорлар ёш ниҳолларнинг умумий аҳволига, гуллашига, мева беришига, катта салбий таъсир кўрсатади.

• Қорлар таъсирида кўпчилик дарахт уруғлари стратификация (Сибир ёнғоғи, грек ёнғоғи, олча, олма) ҳолатини бемалол ўтади. Аммо баҳорнинг оҳирларида ёққан қорлар ёш ниҳолларнинг умумий аҳволига, гуллашига, мева беришига, катта салбий таъсир кўрсатади.
• Сув баланси кириш қисм (ёққан ёғингарчилик) ва сарфланиш қисм (буғланиш), ер устида сувларнинг оқиши, инфильтрация (тупроқнинш пастки қатламларида намланиш), фитоценоз билан аккумляция қилиниши ва тупроқдаги микрорганизмларнинг намликдан фойдаланиш миқдоридан иборат
• Ўрмонларнинг ёғингарчилик миқдордаги таъсири.
• Бу маасланинг икки томони бор: биринчиси-ўрмонларнинг ёғингарчилик миқдорига таъсири бўлса, иккинчиси-ўрмонларнинг ёғингарчиликни тақсимланишига таъсиридир.
• Горизонтал ёғингарчилик турларига туман, шудринг, қиров кабилар киради.
• Ўрмонда ёғингарчилик ҳар хил миқдорда тақсимланади. Кўпчилик ёғингарчилик миқдори дарахтларнинг шох-шаббалари, барглари, танасида ушланиб қолади ва буғланиб атмосферага кўтарилади. Масалан, шох-шаббалари ва баргларида оқ қарағай-70-80, -55-60, оддий қарағай-30, тилоғоч эса 15 фоиз ёғингарчилик миқдорини ушлаб қолади.

Дарахтзорларнинг пастки қаватида, яъни буталарда бу кўрсатгич 6 мм, арчазорларда эса 12-20 фоизни, ёнғоқзорларда 2-4 фоизни ташкил қилади.

• Дарахтзорларнинг пастки қаватида, яъни буталарда бу кўрсатгич 6 мм, арчазорларда эса 12-20 фоизни, ёнғоқзорларда 2-4 фоизни ташкил қилади.
• Ёққан қорнинг эриш кўрсаткичлари ҳам ўрмонли ва ўрмонсиз жойда ҳар хил бўлади. Ўрмонларда қор эриши 15-28 кунгача чўзилиши билан фарқ қилади.
• Демак, ўрмонлар ёққан ёғингарчиликни қайта тақсимлайди. Ёғинларнинг 1-16 фоизи ўсимлик ёки дарахт танасидан оқиб тушади.
• Ўрмонларда нисбий намлик очиқ жойлардагига қараганда доимо анча кўпроқ бўлади ва бу фарқ 5-110 фоиздан иборат бўлади. Ҳаво намлиги ҳар доим буғланиш кўрсаткичига таъсир қилади.
• Тупроқдаги намлик ва ўсиш муҳитларининг намлик даражаси.
• Тупроқдаги намлик турлари қуйидагилардан иборат.
• Гравитацион, капилляр, коллоид, пленкасимон, гидроскопик намликлардир.
• Тупроқда намликни ортишига қараб табиатдаги мавжуд муҳитларни, агар тупроқ унумдорлиги бир хил бўлса, қуйидаги гигроген тартибда кўрсатиш мумкин: жуда қуруқ, қуруқ, (тоза, янги), нам ва хўл. Бу тартибнинг элементларини ўрмоншуносликда гигротоплар дейилади.