10-Mavzu: Shaxsga yoʻnaltirilgan axborot: psixologik va madaniy tahdidlar (2soat) Psixologik operatsiyalar axborotdan fuqarolarga ta'sir etishda foydalanish

Globallashuv jarayoni va axborot xavfsizligi 
Ushbu geosiyosiy raqobat oqibatida xalqaro xavfsizlikning yangi noan'anaviy tahdidlari: 
xalqaro terrorizm, diniy ekstremizm va fundamentalizm, narkobiznes, noqonuniy qurol 
savdosi, separatizm vujudga kelishi kuzatiladi. Mazkur tahdidlar esa zamonaviy xalqaro 
munosabatlar tizimidagi globallashuv va integratsiyalashuv natijasida kundan-kunga milliy, 
mintaqaviy va xalqaro xavfsizlikka xavf solmoqda. 
So‘nggi davrlarga kelib, geosiyosiy vaziyatning o‘zgarishi hamda raqobat kuchayishi 
natijasida yuqorida ko‘rsatilgan omillardan tashqari, ilgari kuzatilmagan tahdidlar yuzaga kela 
boshladi. Ayrim g‘arb davlatlari tomonidan o‘z milliy manfaatlarini kengaytirishda 
"demokratiya eksporti" "ikkilamchi me'yor" siyosiy va "axborot huruji" kabi asosiy vositaga 
aylanmoqda. Globallashuv jarayonini bevosita axborot bilan bog‘liq ekanligini tushinish qiyin 
emas, albatta. 
Mutaxassislarning fikricha, hozirda axborot iqtisodiyotning eng serdaromad manbaiga aylanib 
bormoqda. AQSh Strategik tadqiqotlar institutining ma'lumotlariga ko‘ra, axborot 
mahsulotiga sarflangan har bir dollar, yoqilg‘i-energetika sohasiga sarmoya qilingan 1 
dollardan ko‘ra bir necha barobar ko‘p foyda berar ekan. Bu faqat uning iqtisodiy jihati, uning 
siyosiy jihati esa o‘z shaxsiy manfaatlariga o‘ta arzon, o‘ta qulay yo‘llar bilan erishish sifatida 
qaralmoqda. Shu nuqtai nazardan bugungi kunda axborot omili ham siyosiy, ham iqtisodiy 
jihatdan ayrim kuchlar manfaatiga aylanib bormoqda. Shuning uchun ham yangi mustaqil 
davlatlarning milliy xavfsizligini ta'minlashda siyosiy, iqtisodiy, harbiy omillar bilan bir 
qatorda uning axborot jihatlari borgan sari dolzarblashmoqda. 

---

Prezidentimiz aytganlaridek, axborot omili yadroviy poligonlardan ham dahshatli omilga 
aylanib borayotir. Agar mazkur omilga alohida e'tibor berilmas ekan, u borgan sari kuchayib 
boradi. Natijada, ayrim kuchlar qo‘lida asosiy "qurol"ga aylanadi. Bu esa nafaqat davlatlar 
yoki mintaqalarda keskin vaziyat vujudga kelishiga sabab bo‘ladi, balki xalqaro miqyosda 
ham o‘z ta'sirini ko‘rsatadi. 
Xalqaro munosabatlar tizimida yuz berayotgan o‘zgarishlar natijasida milliy xavfsizlik, 
mintaqaviy xavfsizlik va xalqaro xavfsizlik kabi tushunchalar mohiyatini tushinishga, 
ularning o‘zaro bog‘liqligini anglashga e'tibor ortib bormoqda. Bugungi dunyoning axborot 
xavfsizlik holati "Xavfsizlik"ka bo‘lgan zamonaviy yondashuvlarni ishlab chiqishga va 
milliy, mintaqaviy va xalqaro xavfsizlikka nisbatan konseptual qarashlarni rivojlantirishga 
undamoqda. 
Bugungi globallashuv asrida axborotga bo‘lgan talab har qachongidan ko‘ra, kuchayib 
bormoqda. Shunday ekan, xolis va haqqoniy axborotlarni tarqatish, ommaning bu mahsulotga 
bo‘lgan ehtiyojini qondirish har qachongidan ko‘ra bugungi kunda dolzarb ahamiyat kasb 
etadi. Ma'lumki, demokratik jamiyatda ommaviy axborot vositalari, tele-radio kanallar 
odamlarni xolis va haqqoniy axborot yetkazadigan, gumanistik qarashlar, ilg‘or g‘oyalarni 
ifoda qiladigan erkin minbar sifatida e'tibor beriladigan vositadir. Aslida ham shunday. Bugun 
jahon miqyosida bo‘layotgan olamshumul o‘zgarishlar, iqtisodiy taraqqiyot, ilm-fandagi inson 
aqlini lol qoldiradigan yangiliklaru ixtirolar barcha-barchasi ommaviy axborot vositalari 
orqali ma'lum bo‘lmoqda. Demak, OAV, matbuot yaxshilikka, ezgulikka xizmat qilmoqda. 
Lekin ming afsuslar bo‘lsinki, o‘tgan asrning oxirlari, XXI yuz yillikning dastlabki yillarida 
G‘arb matbuotida biz aytgan ezgulikka xizmat qilish o‘rniga boshqa buyurtmali "ezgulikka" 
xizmat qilish hollari ham kuzatilmoqda. Ayniqsa, bu holni sobiq ittifoq parokanda bo‘lgach, 
uning o‘rnida tashkil topgan mustaqil respublikalar, xususan, Markaziy Osiyo, ayniqsa, 
O‘zbekiston bilan bog‘liq jarayonlarda uchratish mumkin. 
Agarda mustaqilligimizning dastlabki yillarida G‘arb matbuotining Respublikamizga bo‘lgan 
munosabatini tahlil etadigan bo‘lsak, "Ozodlik", "BBS" va boshqa radio hamda gazetalarda 
ko‘proq ijtimoiy, iqtisodiy, maishiy va shu kabi sohalardagi kamchiliklarga e'tibor qaratilar 
edi. Lekin, O‘zbekiston o‘z tashqi siyosatida qat'iy va dadil yo‘l tuta boshlaganidan, ayrim 
xalqaro tashkilotlaru "Buyuk derjava" larning yo‘rig‘iga yurmaganidan, ularning geostrategik 
rejalarini barbod etgandan so‘ng axborot hurujlar avj ola boshladi. So‘nggi vaqtlarda ayrim 
ommaviy axborot vositalarida terroristik tajovuzlar dunyoning Yevropa qismida "terrorizm" 
deb baholanib, O‘zbekistonda "inson haq-huquqlarining himoyasi" sifatida qaralmoqda. Mana 
shunday sharoitda, ya'ni, demokratik jarayonlarga baho berishda kim holis 
yondoshayotganligi, kimning esa berayotgan bahosi uydirma bo‘lib, haqiqiy demokratiyaga 
va milliy manfaatlarga zid ekanligini anglash uchun har birimizda fuqaroviy pozitsiya bo‘lishi 
kerak. Shu o‘rinda ulug‘ alloma Abu Rayxon Beruniy merosidagi ayrim fikrlarga e'tiborni 
qaratmoqchimiz. Alloma bundan ming yil burun shunday yozib ketganlar.