10-mavzu. Texnik diagnostika usullarining harakteristikasi

10-MAVZU. TEXNIK DIAGNOSTIKA USULLARINING HARAKTERISTIKASI.
REJA:
1. Diagnostika klassifikatsiyasi.
2. Avtomatlashtirish sistemalarning diagnostikasi.
3. Avtomatlashtirish sistemalarning diagnostika ko‘rsatkichlariga ta‘sir etuvchi omillar, sistemalarning diagnostik ko‘rsatkichlari.
1. Diagnostika klassifikatsiyasi.
Texnik diagnostika deganda, mashinaning texnik holati va xususiyatlarini xarakterli bilvosita ko'rsatkichlar (diagnostik parametrlar) bo'yicha aniqlash tushuniladi.
Diagnostika turlari:
- Texnik xizmat ko‘rsatish jarayonida diagnostikalash;
- amaliy diagnostika;
- manba diagnostikasi.
Parametrlarni o'lchash xarakteriga ko'ra to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita usullar mavjud.
Texnik holat parametrlari - bu diagnostika ob'ektining yaroqliligini yoki xizmatga yaroqliligini tavsiflovchi va ish paytida o'zgaradigan jismoniy miqdori hisoblanadi.
Diagnostika ob'ektining ishlashini yoki xizmat qilish qobiliyatini bevosita tavsiflaydigan parametrlar tarkibiy qismi quyidagicha nomlanadi. Bular: qismlarning o'lchamlari, oraliqlar, juftlarga aralashish, geometrik shakl, juftlash yuzalarining tozaligi va boshqalar.
Parametrlarni o'lchash prinsipi bo'yicha diagnostika usullari bevosita va bilvosita turlarga bo‘linadi.
Bevosita diagnostika usuli texnik holatning tarkibiy parametrlarini to'g'ridan-to'g'ri o'lchashga asoslanadi: podshipniklardagi oraliqlar, rementli va zanjir uzatmalarining buzilishi, qismlar o'lchamlari va boshqalar.
O'zining soddaligi tufayli bevosita diagnostika usuli keng amaliy qo'llanmalarni topdi, ayniqsa mexanizm bloklari tashqarisida joylashgan mexanizmlarni va moslamalarni boshqarish va sozlashda, sinash uchun qulay, ammo demontaj qilishni talab qilmaydigan mexanizmlar (haydovchi mexanizmlari, kombaynlarning kesish dastgohlari, rul, tormoz tizimi va boshqalar).
Jihozlar ichidagi ob'ektlarning texnik holatini parametrlarini o'lchash uchun bevosita diagnostika usullaridan foydalanish katta murakkablik va jihozni demontaj qilish zarurati bilan cheklangan.
Bilvosita diagnostika usuli mashina mexanizmlarini qismlarga ajratmasdan datchikdan yoki diagnostika moslamasidan tashqarida o'rnatishda mashina yig'ilishlarining texnik holatini bilvosita (diagnostik) parametrlar bo'yicha aniqlashga asoslanadi. Bilvosita usullar mashina mexanizmlari, tizimlari va birikmalarining texnik holatini tavsiflovchi jismoniy miqdorlarni bevosita o'lchashga asoslanadi: bosim, differentsial bosim, harorat, tizimdagi ishchi suyuqlikning differentsial harorati, gaz, yoqilg'i, moy, mashina tarkibiy qismlarining tebranish parametrlari, dvigatelning aylanish tezligi va boshqalar.
Ko'plab usullar elektron diagnostika asboblari va qurilmalari yordamida mexanik miqdorlarni elektr energiyasiga aylantirish asosida amalga oshiriladi.
Parametrlarni o'lchash prinsipiga ko'ra diagnostika usullari ham sub'ektiv va ob'ektiv (instrumental) ga bo'linadi.
Belgilangan holda, diagnostika usullari funksional qismlarga bo'linadi, ular tarkibiy qismlar va yig'ilishlarning funksional xususiyatlarini tavsiflovchi holat parametrlarini o'lchash uchun ishlab chiqariladi va tashxis qo'yilgan birliklar va jihozlarning qoldiq muddatini aniqlash uchun mo'ljallangan resurs hisoblanadi.
Nazorat qilish va diagnostika tizimining tasnifi.
Hozirgi vaqtda avtomatik boshqarish va diagnostika tizimlari ko'plab muammolarni hal qilmoqda. Bular asosan quyidagilardan iborat:
• tekshirilayotgan tizimning ishga yaroqliligini nazorat qilish;
• tizimda uning ishlashini tiklashga qaratilgan qayta sozlashlarni amalga oshirish;
• mumkin bo'lgan nosozliklarni bashorat qilish;
• buzilish boshlanishi va uning oqibatlarini bashorat qilish va boshqalar.
Ushbu vazifalarning barchasini real vaqtda diagnostika tizimi yordamida hal qilish mumkin deb taxmin qilish tabiiydir.
Diagnostika tizimlarining muhim xususiyati diagnostika chuqurligidir. Texnik tizim, bloklar va elementlarni tashkil etadigan individual qurilmalar darajasida diagnostika o'tkazish mumkin.
Bugungi kunga kelib, texnik diagnostika tizimlarining ko'plab turlari yaratildi, ular bir qator muhim xususiyatlarini ajratib ko'rsatish orqali quyidagi rasmga muvofiq tasniflanishi mumkin.
Texnik diagnostika tizimining maqsadiga ko'ra ixtisoslashgan va universalga turlarga bo'linadi.
Texnik diagnostika tizimlarining tasnifi bir xil turdagi ob'ektlarni tashxislash uchun ishlatiladi va nazorat qilinadigan parametrlar va diagnostika algoritmlari ro'yxati aniq belgilanadi va o'zgartirilmaydi. Bunday tizimlarni amalga oshirish uchun minimal uskunalar talab qilinadi.