10-Mavzu: Yuridik shaxslarni ish bilan ta’minlashda psixologiyaning tutgan ro’li. Reja

1-ilоva





Ma’ruzalar matni.

Reja;
1.Mehnat faoliaytining psixologik tuzilishi(strukturasi)

2.Mehnat faoliyati jarayonida psixk]ik holatlar
3.Mehnatni normallashtirsh va xavfsizlantirishning psixologik jihatlari
4.Mehnat jarayonida jismoniy muhit sharoitlarining inson psixik holatlariga ta`siri

Hamma faoliyat turlariga xos mehnat faoliyati psixologik tuzilishiga ega.Uning tuzilishiga maqsad motiv, harakat, bajarish usullari, natija kiradi

Maqsad sifatida qandaydiristemol qiymatini paydo qilish , motiv sifatida har xil turtkilar , ular orasida umumiyrog`I quyidagilar hisoblanadi; har xil moddiy va ma`naviy ehtiyojlarni qondirish uchun olinadigan pul mablag`lari ,mehnatda o`zini reallashtirilshga intilish, mehnatga ehtiyoj.Faoliyat , oldin aytib o`tilganidek, faoliyat maqsadiga bo`ysungan xususiy maqsadga erishiladigan ko`plab o`zaro aloqador harakatlarda amalgam oshiriladi.
Ishchi harakatlar o`zining maqsadiga ko`ra yo`naltiruvchi, ijro etuvchi, tuzuvchi va yakunlovchilarga bo`linadi.
Yo`naltirish harakatlari- bu harakat bajariladigan va maqsadga erishish yo`llari , vositalarini aniqlaydigan faoliyat maqsadini aniqlash bo`yicha harakatdir.Yo`naltirish yoki harakat 2 turda bo`ladi.
Bular;nazariy va amaliy
Nazariy yo`naltirish harakatlari savollarga javob beradigan faoliyat uchun kerakli guvohlik olish maqsadida amalgam oshiriladi.
Bu yerda quyidagi savolarga javob berish zarur.Nima qilish kerak?Qanday qilish kerak?Qanday sharoitlar zarur va ularni qanday paydo qilinadi?Qanday vositalar talab qilinadi va ular qayerdan olinadi?Faoliyat jarayonida qanday davomiylikda harakat qilish maqsadga muvofiq?Bu savollarga javob berish asosida faoliyat maqsadini jarayonini va natijasini aniqlovch ishchi faraz ishlab chiqiladi.
Amaliy yo`naltirish haraktlari- faoliyat jarayoniuning umummaqsadiga mos kelishini baholash maqsadidagi ijro etuvchi haraktga qo`shiladi.Bunda faoliyatni har bir bosqichida quyidagi savolarga javob izlanadi:qanday bo`lyapti?Fikrga mos keladimi?Nima amalgam oshmayapti?MUvaffaqiyatliroq bo`.lishi uchun nima qilish kerak?
Ijro etuvchi harakatlar- doimo nazariy yo`nlatirishdan keyin reallashadiva faoli\yatni umumiy maqsadini amlga oshirish bo`yicha rejalashtirilgan harakatlarni davomiy bajarilishida tamomlanadi.Ijro etuvchi faoliyatning muvaffaqiyati uchun bilimlar, ko`nima, malakalar, odatlar,qobiliyatlar zarur.Ammo vbunda ular tuzatish harakatlarisiz muvaffaqiyatli bo`lish mumkin emas.
Tuzatuvchi harakatlar- bu noaniqliklar , xatolar , chetlashishlar va muvaffaqiyatsizliklar haqida qayta ma`lumotlar asosida orientrlash va ijro etuvchi harakatlarga to`g`irlashlar, aniqlashlar va o`zgartirishlar kiritishdir.Faoliyat qanchalik murakkab va javobgarlikli bo`lsa qayta aloqa shunchalik yaxshi bo`lishi kerak va ijro etuvchi faoliyat jarayonida tuzatish harakatlari shunchalik ko`p talab qilinadi.Faqat bu sharoitda yakunlovchi harakatlar muvafaqiyatli bo`lishi mumkin. Yakunlovchi harakatlar faoliyatining yakuniybosqichida uning natijalari bo`yicha barcha harakatlar bajarilishi sifatini tekshirishga mos keladi.Bu faoliyat maqsadiga erishishini baholashdir:Nima mo`ljallangan bo`lsa shunga erishildimi;qanday vositlar va to`xtalishlar bilan ;bu faoliyatdan qanday darslarni olib tashlash kerak?uni kelajakda qanday amalga oshirish maqsadga muvofiq?
Kasb faoliyatining har qanday turi – shaxsning barcha psixologik jarayonlari va xususiytlari qandaydir qo`llaniladigan va kiritiladigan murakkab ma`lumot beruvchi jarayondir.Bundan qanchalik qonuniy ravishda faoliyat boshlanguncha obekt to`g`risida ma`lumotlar kirib keladi.Bu yerda aloqaqanday funksiya bajarishiga bog`liq.Agar ma`lumot nazariyasimavqeidan o`quvchilar faoliyatini tahlil qilib chiqsak, shunday bo`lishi mumkinki, har qanday texnologik masalalarni yechish uchun ulartda yetarli orientrallash asosi yo`q.ular bu masalalarni yechishda ijro etuvchi harkatlar qoidalarini bilmaydi, harakatlar tog`riligini nazorat qilishmaydi, hamda shuning uchun holatlarga yo`l qo`yilmaydi, ularning harakatlariga tuzatish kiritishmaydi va shuning bilan tuzatishni chuqurlashtiradi.Shunday bo`lishi mumkin: qoida bo`yicha nimalar qilingan, ammo yakunlovchi tekshirishda natija vazifaga mos kelmaydi,mumkinki, shuning uchunki xato aniqlangan.
Mumkinki,qachon zaruriy orientirlash harakatlarini bajarmasdan , ijor etuvchi harakatlarga kirishganda o`quv va mehnatfaoliyati tuzilishda qo`polroiq xatolar bo`lishi mumkin, shuning uchun ijro etuvchi harakatlarni tuzatish amalgam oshirilmaydi va yakunlovchi tekshirishda ko`rinadiki, shunday faoliyat umumna befoydadir.
T.V.Kudryasev tadqiqotlari ko`rsatishicha, konstruktiv texnik vazifalarni yechish jarayonini unumliroq tuzatish shunday holatda bo`lib o`tadiki, qachon nazariy va amaliy orientirlash harakatlari kesishsa.
Ishlab chiqarish amliyotida mehnat harakati ayrim hollarda usul, kam holda operatsiya deb ataladi.Mehnat psixoogiyasida keyingi detalga o`tishgacha bo`lgan bir detal ustida yoki bir vaqtda tayyorlanadigan bir nechta tayyorgarliklar yig`indisi ustida yoki yarim fabrikatlar ustida bir ischi o`rnida ishalsda amalgam oshiriladigan texnologik jarayon elementi sifatidagi texologik operatsiya tushunchasi ishlatiladi.
Psixologik operatsiya- bu aniq sharoitlarda harakat bajariladigan usul, bu sharoitlarda maqsadga erishishni ta`minlaydigan, shu harakat tuzilishiga kiradigan muhimroq psixik aktlardir.Texnologik operatsiya aniq texnologik maqsadga ega texnologiyada vas ishlab chiqarish ta`limida ishchining yakunlovchi harakatlari tushuniladigan qator usularda bajariladi.psixik akt- inson psixk faoliyati va harakatlari elementidir.Undan ko`rish idroki, diqqat ko`chishi iroda akti, harakat akti kelib chiqadi.
Psixik akt harakat bo`lishi mumkin, masalan:tafakkur, akti fikr harakati sifatidaAmmo u o`zining mustaqil anglangan maqsadiga ega bo`lmasa, u faqat harakat tuzlishi qismi bo`lishi mumkin.