10-sinf jahon tarixi xronologiyasi
partiyasining III syezdi bo’lib, unda ‘’Davlat apparatini
Download 0.97 Mb. Pdf ko'rish
|
xronologiya 10-11
|
partiyasining III syezdi bo’lib, unda ‘’Davlat apparatini mahalliylashtirish va yerli millat ishchilarini ishlab chiqarishga jalb qilish to’g’riisida’’gi masala ko’rildi 1927-1928-yillar O’zbekistonda 2500 dan ortiq xotinqizlar, tuman va qishloq sho’rolarning a’zolari, xotinqizlar klublari va kutubxonalar mudiralari, muallimalar yangi hayot yo’lida o’z jonini qurbon qildi 1928-yil qishloq xo’jaligini zo’rovonlik bilan kollektivlashtirish jarayonida sanoatni industrlashtirish ham amalga oshirildi 1928-yil 18-fevral O’zbekiston SSR MIK va XKSning ‘’Davlat apparatini o’zbeklashtirish to’g’risida’’gi qo’shma qarori qabul qilindi 1928-yil kuzi shu vaqtgacha mamlakat xalq xo’jaligi bir yillik rejalar asosida boshqarib kelindi 1928-yil oktabr 1-besh yillik reja shu vaqtdan boshlandi 1928-yil oktabr – 1932 yil dekabr 1-besh yillik reja shu davrni o’z ichiga olgan 1928-1929-yillar Yer-suv islohotining ikkinchi bosqichining 3-bosqichi shu yillarni o’z ichiga oladi 1929-yil Tojikiston ASSR shu yilgacha O’zbekiston SSR tarkibida bo’lgan 1929-yil Sovet jamiyatida bozor munosabatlatri muhiti barham topdi 1929-yil may Samarqandda o’tgan O’zbekiston adiblari, imlochilari va yetakchilari ziyolilari konferensiyada o’zbek yozuvini arab grafikasidan lotin grafikasiga o’tkazish haqida qaror qabul qilindi 1929-yil 17-fevral—2-mart Samarqandda o’tkazilgan O’zbekiston Kommunistyik partiyasining IV syezdidan keyin jazo mexanizmi ishga tushirildi 1929-yil mart O’zbekiston SSR Oliy sudining raisi Sa’dulla Qosimov lavozimidan bo’shatilib, qamoqqa olindi 1929-yil 10-avgust O’zbekiston SSR Maorif xalq kommissarligi hay’ati tomonidan tasdiqlandi 1929-yil 16-oktabr Tojikiston ASSR o’rniga Tojikiston SSR tashkil qilindi va O’zbekiston SSR tarkibidan chiqdi 1929-yil 5-noyabr Toshkentda ma’rifatparvar Munavvarqori Abdurashidxonov boshchiligidagi 38 nafar kishi qamoqqa olindi 1929-yil 1-dekabr O’zbekistonda arab alifbosidan lotin yozuviga o’tildi XX asr 20-yillari ikkinchi yarmi va 30-yillar boshi O’zbekiston SSRda o’n sakkizlar guruhi, inog’omovchilik, qosimovchilik, badriddinovchilik, ‘’milliy ittihodchilar’’ va ‘’milliy istiqlolchilar’’, ‘’narkompros’’, ‘’botir gapchilar’’ va boshqa siyosiy ishlar to’qilishi natijasida o’zbek xalqining ko’plab yetuk farzandlari qatag’on qilindi XX asr 20-yillari oxiri milliy rahbar xodimlarni lavozimlaridan chetlatib, ularni ‘’g’oyaviy’’ jihatdan tormor qilayotgan sovet rejimi shu paytga kelib jismoniy jihatdan yo’qotishga kirishdi 1929-1935-yillar mustabid sovet rejimi badavlat va o’rtahol dehqonlarni qishloq burjuaziyasi sifatida tugatish siyosatini olib borgan XX asr 30-yillari boshlari yozuvchi va adiblarning saflari tobora kengayib bordi. Bu davr adabiyot maydoniga G’afur G‘ulom, Hamid Olimjon, Zulfiya, Abdulla Qahhor, Usmon Nosir, Mirtemir, Oydin Sobirova, Uyg’un, Komil Yashin, G’ayratiy, Sulton Jo’ra, Amin Umariy kabi bir qator iste’dodli yosh shoirlar, adiblar va dramaturglar qo’shildilar 1930-yil boshlarida Qashqadaryo okrugida dehqonlarning 14 ta norozilik chiqishlari yuz berib, unda 3700 kishi qatnashdi XX asr 30-yillari Chirchiq-Bo’zsuv GESlar kaskadi barpo etildi XX asr 30-yillari ayollar orasidan mashhur olimalar, shoiralar, yozuvchilar, muhandislar, shifokorlar, san’atkorlar, muallimalar yetishib chiqa boshladi 1930-yil Samarqand shahrida Sa’dulla Qosimov va uning 6 nafar safdoshi ustidan sud jarayoni o’tkazildi 1930-yil respublika hunarmandchilik kooperatsiyasining 50 dan ortiq artellarida 5000 nafardan ko’proq mahalliy ayollar ishlardi 1930-yil O’zbekistonda yalpi kollektivlashtiriladigan 19 ta tuman tuman Markaz tomonidan belgilab berildi 1930-yil qoramollar 60 ming boshdan ziyodga kamayib ketdi 1930-yil Xivada majburiy tashkil qilingan jamoa xo’jaliklarida yer haydash jarayonining aks ettirilishi (rasm bo’yicha) 1930-yil O’zbekiston Kompartiyasi MK sekretari Kirpanov tomonidan shu yili tayyorlangan ‘’mutlaqo maxfiy’’ grifi ostidagi ma’lumotlarda keltirilishicha, g’alla yig’ishda o’ta kuchli ma’muriyatchilikka yo’l qo’yilgan 1930-yil 26-yanvar ‘’Yoppasiga jamoalashtirish rayonlarida quloq xo’jaliklarini tugatish tadbirlari to’g’risida’’gi qarori va VKP (b) MK O’rta Oisyo byurosining ‘’Quloqlarni sinf sifatida tugatish bilan bog’liq tadbirlar to’g’risida’’gi ko’rsatmalari asosida 1930-yil 17-fevral O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komitetining ‘’Kollektivlashtirish va quloq xo’jaliklarini tugatish to’g’risida’’gi qarori qabul qilindi 1930-yil fevral O’zbekistonda quloq xo’jaliklarini tugatish kompaniyasi shu sanadan boshlab avj olib ketdi 1930-yil 17-fevral O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komitetining ‘’Kollektivlashtirish va quloq xo’jaliklarini tugatish to’g’risida’’gi qarori qabul qilindi 1930-yil mart O’zSSRda 240 ta, SSSRda 2000 dan ortiq qurolli chiqishlar qayd etilgan 1930-yil avgust Samarqandda O’zbekiston SSR Maorif xalq komissarligida bir guruh rahbar xodimlar hibsga olindi 1930-yil 20-sentabr O’zbekiston poytaxti Toshkentga ko’chirilgan 1931-yil shu yildan posyolkalar Qo’qon, Chust-Pop, Oqdaryo, Ikromov, G’ijduvon, Vobkent, Bauman, Denov, Sariosiyo, Quva, Yangiyo’l tumanlarida tuzilgan 1931-yil bahori shu vaqtdan boshlab O’zbekistonda yalpi jamoalashtiriladigan tumanlar qaytadan tuzildi 1931-yil 25-aprel Moskvada bo’lib o’tgan sud majlisida Munavvarqori boshchiligida millatning 15 fidoyisi bo’lgan ‘’Milliy Istiqlol’’ a’zolari otib o’ldirishga, qolgan 72 nafar kishi uzoq muddatli qamoq jazosiga hukm qilindi 1931-yil avgustda 3828 ta quloq xo’jaliklari tugatilgan, 3871 xo’jalik ‘’quloq oilasi’’ sifatida Ukraina, Sibir va Shimoliy Kavkazga surgun qilingan 1931-yil 11-dekabr SSSR MIKning ‘’O’zSSR apparatini o’zbeklashtirish to’g’risida’’gi qarori qabul qilindi 1932-yil O’zbekiston qishloq xo’jaligini kollektivlashtirish rasman shu sanada tugallandi 1932-yil shu vaqtga kelib respublikamizdagi dehqon xo’jaliklarining 75 foizi umumiylashtirilgan sektorga, ya’ni kolxoz va sovxozlarga birlashdi 1932-yil shu yili respublikada 60 dan ziyod sovxoz bor bo’lgan 1932-yil 5-may—15-iyun Toshkent shahrida SSSR Oliy sudi kollegiyasining sayyor sessiyasi O’zbekiston SSR Oliy sudining sobiq prokurori Shamsutdin Badriddnov va uning 5 nafar safdoshi ustidan sud jarayonini o’tkazdi 1932-yil 14-oktabr O’zbekiston SSR Markaziy Ijroiya Qo’mitasi Prezidiumining O’zbekiston ilmiy tekshirish muassasalariga rahbarlik qiluvchi O’zbekiston SSR Fanlar komiteti tuzildi 1932-yil dekabr 1-besh yillik reja shu vaqtda yakunlandi 1932-1936-yillar Qoraqalpog’iston RSFSR tarkibida bo’lgan davr 1933-yil O’zbekistonda surgun qilingan quloqlar soni 5500 tagacha yetgan 1933-yil Quloqlashtirish siyosati asosan amalga oshirib bo’lingan 1933-1937-yillar ikkinchi besh yillik reja shu yillarda amalga oshirilgan 1934-yil shu yildan O’zbekiston SSR Fanlar komitetiga Otajon Hoshimov rais qilib saylandi 1934-yil 10-17-yanvar Toshkentda bo’lib o’tgan O’zbekiston Kommunistik partiyasinining VI syezdida VKP (b) XVII syezdi tomonidan qo’yilgan vazifalarga asoslanib, 2-besh yillik reja belgilab berildi 1934-1937-yillar ko’plab badavlat dehqon xo’jaliklari quloq qilingan 1934-1956-yillar Sovet hokimiyati yillarida quloqlika tortilib, surgun qilinganlardan tirik qolganlarning erkin fuqarolik maqomini olib, o’z yurtiga qaytish jarayoni og’ir kechib, u taxminan 20 yildan ko’proq vaqtni ya’ni shu yillarni o’z ichiga olgan 1935-yil shu yilga kelib Turkistondagi istiqlolchilik harakati mag’lubiyatga uchradi 1935-yil 10-17-yanvar Toshkentda V qurultoyi O’zSSRn Xalq Komissarlari Sovetiga 8 yoshdan to 15 yoshgacha bo’lgan hamma bolalarni majburiy yeti yillik ta’limga tortish va respublika shahar va qaishloqlarda yangi maktab binolari qurish dasturini ishlab chiqarishni taklif qildi 1936-yil Toshkentda davlat konservatoriyasi ochildi va bu o’zbek musiqa va vokal san’atining rivojlanishida muhim rol o’ynadi 1936-yil 5-dekabr Qoraqalpogiston ASSR hududi O’zbekiston SSR tarkibiga kiritildi 1937-yil savodsizlikni tugatish maktablarining soni 413 taga yetdi 1937-yil 139 ming nafar xotin-qizlar o’qish va yozishni o’rganib oldilar 1937-yil yozi O’zbekistonda siyosiy qatag’onlik avjiga chiqdi 1937-yil 28-oktabr XXSR harbiy ishlar noziri, alohida O’zbek otliq askarlar polkining komandiri va komissari, 19-tog’li otliq O’zbek diviziyasi komandiri lavozimlarida ishlagan Mirkomil Mirsharipov sovet rejimi tomonidan Maykopda qamoqqa olindi 1937-1938-yillar to’qib chiqarilgan soxta ayblar bo’yicha O’zbekistonda 41 ming nafardan ortiq kishi hibsga olinib, ulardan 37 ming nafardan ko’prog’i jazolandi., 6920 nafar kishi otib o’ldirishga mahkum qilindi. Faqat davlat va jamoat arboblari, yozuvchi, shoirlar va olimlardan 5758 kishi qamoqqa olinib, ulardan 4811 nafari otib tashlangan 1938-yil 4-oktabr Fitrat, Cho’lpon va Abdulla Qodiriy Toshkent shahri atrofida otib tashlandi 1938-yil 10-oktabr Mirkomil Mirsharipov boshchiligida 18 nafar o’zbek harbiy komandirlari va askarlari Toshkent atrofida otib tashlangan 1939-yil O’zbekiston aholisi shu yili 6,5 mln kishini tashkil etgan 1939-yil shu yilga kelib O’zbekistonda yakka dehqon xo’jaliklariga butkul barham berildi 1939-yil 23-avgust Stalin taklifi bilan Moskvada SSSR va Germaniya o’rtasida 10-yil muddatga hujum qilmaslik to’g’risida bitim imzolandi 1939-yil 1-sentabr Adolf Gitler boshchiligidagi Germaniya davlati Polshaga hujum qildi 1939-yil 3-sentabr Fransiya va Angliya davlatlari Germaniyaga qarshi urush e’lon qildi 1939-yil 17-sentabr SSSR va Germaniya o’rtasidagi hujum qilmaslik to’g’risidagi bitimning maxfiy moddalariga muvofiq SSSR qo’shinlari Polsha hududiga bostirib kirdi 1939-yil 19-sentabr qizil armiya qo’shinlari Vilnyusni bosib oldi 1939-yil 22-sentabr Brest-Litovskda Polshani tor-mor keltirish operatsiyasining tugatilishi sharafiga sovet va nemis qo’shinlarining qo’shma paradi o’tkazildi 1938-yil 28-sentabr SSSR va Germaniya o’rtasida do’stlik va chegaralar to’g’risida shartnoma imzolandi 1939-yil 30-noyabr — 1940-yil 12-mart sovet-fin urushi bo’lib o’tdi 1939-yil 14-dekabr Millatlar Ligasi SSSRni aggressor davlat deb e’lon qildi va uni Liga a’zoligidan chiqardi. 1940-yil O’zbekistonda 30 ta oliy, 100 ga yaqin o’rta maxsus o’quv yurtlari ishlab turgan 1940-yil 9-yanvar O’zbekiston SSR Fanlar komiteti SSSR Fanlar akademiyasining O’zbekiston SSR filialiga aylantirildi 1940-yil 8-may O’zbekiston SSR Oliy Soveti III sessiyasida matematik olim Toshmuhammad QoriNiyoziyning ma’ruzasi bo’yicha lotin yozuvidan krill asosidagi o’zbek yozuviga o’tish to’grisidagi qaror qabul qilindi 1940-yil iyul qizil armiya Latviya, Litva, Estoniya hududlarini bosib oldi va bu respubliklar majburiy ravishda SSSR tarkibiga kiritildi 1940-yil avgust SSSR tarkibida Moldaviya SSR tuzildi 1941-yil davlatga 1,6 mln tonnadan ziyod paxta topshirildi 1941-yil 22-iyun tong saharda gitlerchilar Germaniyasi o’zaro hujum qilmaslik haqidagi shartnomaga qaramay, to’satdan SSSRga bostirib kirdi 1941-23-24-iyun Samarqand, Buxoro, Andijon, Namangan, Farg’ona, Nukus va respublikaning boshqa shaharlarida ko’p ming kishilik mitinglar bo’lib o’tdi 1941-yil 30-iyun SSSR XKS raisi va VKP (b) MK Bosh sekretari I.Stalin raisligida Davlat Mudofaa Qo’mitasi tuzildi 1941-yil 19-iyul I.V.Stalin SSSR Mudofaa xalq komissari lavozimini egalladi 1941-yil 8-avgust SSSR Qurolli kuchlari Oliy Bosh qo’mondoni lavozimini egalladi 1941-yil yozi Samarqandda 19-O’zbek tog’-otliq diviziyasi qayta tuzilib, uning asosida 221- motorlashtirilgan diviziya tashkil qilindi 1941-yil sentabr-dekabr respublika hukumati xalq xo’jaligini harbiy izga solish, qaysi korxona qachon ishga tushirishi to’g’risida, ichki resurslarni to’la safarbar etish to’g’risida aniq vazifalarni belgilab berdi 1941-yil oktabr Moskva viloyati Ximki shahridan ko’chirib keltirilgan zavod asosida Toshkent aviatsiya zavodi barpo etildi 1941-yil 13-noyabr Davlat Mudofaa Komitetining ‘’Milliy harbiy qo’shilmalar tashkil etish to’g’risida’’gi qarori chiqib, unda O’zbekistonda 5 ta kavaleriya diviziyasi va 9 ta alohida o’qchilar brigadasi tashkil qilish zarurligi, diviziyalar tarkibi mahalliy xalqlarga mansub 40 yoshdan katta bo’lmagan sog’lom kishilar bilan to’ldirilshi, imkoniyat doirasida rahbariyat tarkibi ham mahalliy millat vakillaridan bo’lishi ta’kidlandi 1941-yil dekabr shu paytga kelib Toshkentdagi 63 ta, respublika hududidagi 230 ta sanoat korxonalari mudofaa mahsulotlarini ishlab chiqara boshladi 1941-yil 14-dekabr harbiy korxonalar xodimlari urushga safarbar qilinganlar qatoriga qo’shildi va shu korxonalarga biriktirildi 1941-yil shu yil oxirigacha ko’chirib keltirilgan korxonalardan (100 dan ortiq keltirilgan) 50 tasi ishga tushirildi 1941-1942-yillar urushning dastlabki yillarida milliy harbiy qismlarda, xususan, o’zbek diviziyalari va brigadalarida qurol-yarog’ va o’q-dori miqdori mutlaqo yetishmagan 1941-yil yoz – 1942-yil bahor namanganlik tarixchi Boymirza Hayitning yozishicha, shu vaqt oralig’ida 1,7 mln turkistonlik jangchilar nemislarga asirlika tushdilar 1942-yil O’zbekistonda yangi sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish 2 baravar ko’paydi 1942-yil bahorida don va texnik ekinlarni ko’paytirish harakati natijasida qo’shimcha 220500 gektar yer o’zlastirildi 1942-yil SSSR hududida mehnat surgunida bo’lgan 1152 o’zbekistonlik ‘’quloqlar’’ harakatidagi armiya safiga chaqirilib, frontga jo’natilgan 1942-yil 27-mart SSSR Oliy Soveti Prezidiumining farmoni bilan 26 nafar ofitser va oddiy askarlarga Sovet Ittifoqi Qahramoni yuksak unvoni berildi 1942-yil mart Mustafo Cho’qay va Vali Qayumxon tashabbusi bilan Turkiston legioniga asos solingan 1942-yil yozi shu paytga kelib nemislarga asir tushgan 1,7 mln turkistonlik jangchilardan 400 ming kishi tirik qolgan 1943-yil sanoatning respublika xalq xo’jaligidagi salmog’i 75 foizgacha ortdi 1943-yil davlatga 1,5 mln tonnadan ortiq lavlagi topshirildi 1943-yil yozi o’zbekistonlik jangchilar Kursk va Oryol rayonidagi janglarda, Dnepr daryosini kechib o’tishda oldingi saflarda bo’lishdi 1943-yil sentabr SSSR XKS raisi I.V.Stalinning qarori asosida SSSR FA O’zbekiston SSR filiali negizida O’zbekiston Ikkinchi jahon urushining eng qizg’in pallasida, Toshkentda O’zbekistonda SSR FA tashkil topdi 1943-yil noyabr Gomel shahri atrofida Iste’dodli o’zbek shoiri Sulton Jo’ra 33 yoshida mardlarcha halok bo’ldi 1943-yil 4-noyabr O’zbekiston SSR FA tashkil topdi 1943-1944-yillar totalitar tuzum rahbarlarining farmoyishi bilan Kavkaz xalqlari (chechenlar, ingushlar, qorachoylar, mesxeti turklari, bolqorlar), qrim tatarlari va Volgabo’yi nemislari zudlik bilan mamlakatning sharqiy hududlariga ko’chirildi 1944-yil mart Bekobodda O’rta Osiyoda dastlabki zamonaviy metallurgiya kombinati—O’zbekiston metallurgiya zavodining 1-navbati ishga tushirildi 1944-1945-yillar o’zbekistonlik jangchilar Belorussiya, Ukraina, Moldaviya, Boltiqbo’yi respublikalari va Rossiya Federatsiyaning g’arbiy viloyatlarini ozod qilishda ishtirok etdilar 1945-yil O’zbekistonda 850 ming tonna paxta yetishtirilgan 1945-yil 26-mart Sobir Rahimov Polshadagi Gdansk (Dansig) shahrini shturm qilish vaqtida halok bo’lgan 1945-yil 9-may gitlerchilar Germaniyasi butunlay taslim bo’ldi 1945-yil avgust Yaponiyaga qarshi sovet qo’shinlarining hujumi boshlandi 1945-yil 2-sentabr so’zsiz taslim bo’lganligi haqidagi hujjatga qo’l qo’ydi 1945-yil oxiri O’zbekistonning mashinasozlik sanoati qishloq xo’jaligi va irrigatsiya ehtiyojlari uchun mashina va uskunalar ishlab chiqarishga o’tkazildi. 1946-yil O’zbekistonda metallurgiya zavodida yangi prokat sexi ishga tushirildi 1946-yil O’zSSR uchun paxta ekin maydoni 779 ming gektar qilib belgilab berildi 1946-yil 5-fevral SSSR hukumati ‘’1946-1953-yillarda O’zbekistonda paxtachilikni tiklash va yanada rivojlantirish rejasi va tadbirlari to’g’risida’’ qaror qabul qilindi 1946-1950-yillar Urushdan keying 4-besh yillik reja amalga oshirilgan davr 1947-yil 600 km dan iborat Chorjo’y-Qo’ng’irot temir yo’li qurildi 1947-yil dekabr mamlakatda oziq-ovqat va sanoat tovarlariga kartochka tizimi bekor qilindi 1948-yil ‘’Tashselmash’’ zavodi paxta terish mashinalarning dastlabki partiyasini ishlab chiqardi XX asr 50-yillar boshlari O’zbekistonning tabiiy gaz mavjud bo’lgan tumanlarda faol geolik-qidiruv ishlari olib borishga kirishildi 1950-yil O’zbekistonda 2222000 tonna paxta yetishtirildi 1951-yil ijodkor ziyolilardan Said Ahmad, Shukrullo, Mirzakalon Ismoiliy, Shuhrat, Maqsud Shayxzoda, Mirkarim Osim, Ne’mat Toshpo’lat, Yong’in Mirzo, Hamid Sulaymonov, Muhiddin Qoriyoqubov va boshqalar (12 kishi) ‘’sovetlarga qarshi millatchilik faoliyati’’ olib borganlikda ayblanib, qamoqqa olindi va 25 yilga ozodlikdan mahrum etildi 1951-1955-yillar Urushdan keying 5-besh yillik reja amalga oshirilgan davr 1952-yil fevral O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komitetining mafkuraviy masalalarga bag’ishlangan X plenumi bo’lib o’tdi 1953-yil ushbu yildan keyin ham boshqacha fikrlovchilar ta’qib ostiga olindi va ularning ‘’eng o’tkirlari’’ doimiy ravishda qatag’on qilib borildi 1953-yil 5-mart KPSS MK Bosh sekretari va SSSR Ministrlar Sovetining raisi Iosif Stalin vafot etdi 1954-yil Nikita Xrushchev Usmon Yusupovni asossiz tarzda respublika hukumati raisligidan olib tashlab, Mirzacho’ldagi ‘’4-Boyovut’’ sovxoziga direktor qilib jo’natdi 1955-yil Stalin davrida ozodlikdan mahrum etilgan odamlar Stalin vafotidan keyin sovet rejimi tomonidan oqlanib, qamoqdan ozod qilindi va O’zbekistonga qaytishdi XX asr 50-yillari o’rtalari shu vaqtdan boshlab O’zbekiston havo yo’llarida yuksak tezliklar va parvozlar davrini ochib bergan TU-104 rusumli yo’lovchi tashuvchi samolyotlar paydo bo’ldi 1955-1959-yillar O’zbekistonda 160 ming gektardan ziyodroq yangi yer o’zlashtirildi 1956-yil Buxoro viloyatida dunyodagi eng yirik va ulkan Gazli neft-gaz koni topildi 1956-yil O’zbekistonda paxta xarid narxlarini oshirish, ustama mukofatlar to’lashning yangi tartibi, MTSning to’lanadigan natura haqi stavkalarini 40 % kamaytirish, suv uchun to’lanadigan haqni bekor qilish, mineral o’g’itlar narxini pasaytirish joriy qilindi 1956-yil 25-fevral KPSS XX syezdining yopiq majlisida KPSS MK Bosh sekretari Nikita Xrushchev shaxsga sig’inish va uning oqibatlari to’g’risida’’ ma’ruza qildi 1958-yil 3-sentabr Navoiy kon –metallurgiya kombinatiga poydevor qo’yilishi bilan Navoiy shahriga asos solindi 1959-yil mart shu vaqtgacha Sobir Kamolov O’zbekiston Kompartiyasi Komitetining 1-sekretari lavozimida ishlagan 1959-yil respublika aholisi tarkibida o’zbeklarning salmog’i 62 foizdan ortiq bo’lsa ham undagi o’zbek ishchilarning miqdori atigi 43 foizni tashkil etgan 1959-yil 15-mart O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komitetining 1-sekretari lavozimiga Sharof Rashidov saylandi XX asr 50-60-yillari O’zbekistonda oltin ishlab chiqarish sanoati ancha o’sdi 1959-1968-yillar Toshkent katta halqa avtomobil yo’li loyihalashtirildi va qurildi XX asr 60-yillari shu yillardan sug’oriladigan ekin maydonlarining kengaytirilishi natijasida Orol dengiziga Amudaryo va Sirdaryodan quyiladigan suv miqdori yildan yilga kamaya bordi 1960-yil O’zbekistonda 0,4 mlrd m3 tabiiy gaz ishlab chiqarilgan 1960-yil Butunittifoq bo’yicha gaz ishlab chiqarishda O’zbekistonning ulushi 1 foizni tashkil etgan 1961-yil Mirzacho’l shaharchasi Guliston shahriga aylantirildi 1961-yil Dunyodagi eng yirik Muruntov oltin koni ishga tushirilgan 1963-yil Muruntov oltin konida dastlabki sof quyma oltin (999,9 probali) tayyorlangan 1966-yil shu yil bo’lgan zilziladan so’ng Sharof Rashidov Toshkentni qayta tiklash ishiga u ko’p kuchquvvat va g’ayratni sarfladi 1969-yil ‘’Tashavtomash’’ zavodi bazasida Toshkent traktor zavodi (TTZ) barpo etildi XX asr 60-80-yillari avvalgi davrlarga nisbatan xalqning turmush darajasi nisbatan yaxshilandi, uning moddiy ahvolida ijobiy o’zgarishlar yuz berdi XX asr 60-80-yillari O’zbekistonda asrlar mobaynida shakllangan va mintaqaning tub yerli xalqlari vakillaridan iborat bo’lgan aholining ko’p millatli tarkibi sovet hokimiyati yillarida, xususan shu yillarda yevropalik turli xalqlar va boshqalar hisobiga kengayib borgan XX asr 60-80-yillari tabiat va atrof-muhitni muhofaza qilish muammosi, asosan, inson faoliyati natijasida, ya’ni insonning tabiiy jarayonlarga aralashuvi kengayib va chuqurlashib borishi sababli paydo bo’ladi va bu muammo shu yillarda bashariyat uchun katta xavf tug’dirdi XX asr 70-80-yillar respublikada har yili taxminan 50 tonna atrofida sof oltin quymasi tayyorlangan 1975-yil O’zbekistonda 33,7 mlrd m3 tabiiy gaz ishlab chiqarilgan 1975-yil Butunittifoq bo’yicha gaz ishlab chiqarishda O’zbekistonning ulushi 20 foizni tashkil etgan 1977-yil 7-oktabr SSSRning yangi Konstitutsiyasi qabul qilindi va unda milliy respublikalar huquqini rasmiy chekladi va Markazga keng vakolatlar olib berdi 1977-yil noyabr Toshkent metropolitenning 1-navbati ishga tushirildi XX asr 80-yillari shu davrga kelganda sovet rejimi, uning siyosiy tizimi va xo’jalik yurutish usullari o’zining rivojlanish imkoniyatlarini tugata boshladi 1980-yil bir yoshgacha bo’lgan bolalar orasida o’lim har ming bolaga nisbatan 46,5 taga yetdi 1980-1985-yillar paxtachilik va chorvachilik har yili 30 mlin rubldan zarar ko’rdi 1981-yil respublikada kimyoviy moddadan foydalanishni taqiqladi, ammo ayrim xo’jaliklar bu kimyoviy moddalardan foydalandilar 1982-yil aprel Navoiy viloyati tashkil qilindi 1982-noyabr KPSS MK Bosh sekretari, SSSR Oliy Soveti Prezidiumi raisi Leonid Brejnev vafot etdi 1982-1985-yillar Butun mamlakat siyosiy hayotida ko’plab o’zgarishlar bo’ldi va bunday o’zgarishlar O’zbekistonni ham chetlab o’tmadi 1983-yil boshlari SSSR Bosh prokurori huzurida alohida muhim ishlar bo’yicha maxsus tergovchilar guruhi tuzilib O’zbekistonga yuborilgan 1983-yil oktabr O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti 1- sekretari Sharof Rashidov vafot etdi 1984-yil 23-iyun shu sanada bo’lib o’tgan O’zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komitetining XVI plenumi O’zbekiston SSRning siyosiy hayotida mash’um rol o’ynadi 1985-yil shu yildan butun mamlakatda qayta qurish siyosati boshlandi 1985-yil 11-mart Mixail Gorbachyov KPPS MK Bosh sekretari lavozimiga saylandi 1985-yil 2-iyul Andrey Gromiko SSSR Oliy Soveti Prezidiumi raisi lavozimiga saylandi XX asr 80-yillari o’rtalari respublikada 90 ming tonna pestitsidlar qishloq xo’jaligida qo’llanildi. |
