107. O’rta arslarda Xitoy madaniyati va fani. Qadimgi xitoyliklar boshqa Sharq

Molotov-Ribbentrop paktiNemislar Sharqiy Yevropa davlatlarini bosib olishni 
maqsad qilar ekan, bunda ularga qo‘llov kerak edi. O‘sha paytda Germaniya tashqi 
ishlar vazirligi Fransiya, Buyuk Britaniya hukumati bilan muzokaralar olib boradi. 
Ammo ular Germaniyaning bosqinchilik siyosatiga mutlaqo qarshi chiqishadi.
Shundan so‘ng nemislar sovetlar bilan muzokara boshlashadi. Muzokaralar 
davomida ma’lum bo‘ladiki, SSSR Sharqiy Yevropadagi o‘ziga qo‘shni bo‘lgan 
davlatlarning ma’lum bir hududlarini bosib olish evaziga, nemislarning 
bosqinchilik siyosatiga qarshi emas.
1939 yil 23 avgust kuni Germaniya tashqi ishlar vaziri Ioxim fon Ribbentrop 
Moskvaga uchib keladi. U Moskvada Stalin va Molotov bilan uchrashadi. Molotov 
o‘sha paytda SSSR tashqi ishlar xalq komissari edi. 
Stalin, Molotov va Ribbentrop ishtirokida o‘tkazilgan marosimda Germaniya va 
SSSR o‘rtasida «O‘zaro hujum qilmaslik haqida»gi shartnoma imzolanadi. 
Chapdan o‘ngga old qator, Ribbentrop, Stalin va Molotov. Foto: 
AP

---

Shartnomani har ikki davlat tashqi ishlar vazirlari Vyacheslav Molotov va Ioxim 
fon Ribbentrop imzolagani uchun u tarixda «Molotov-Ribbentrop pakti» deb 
ataladi.
O‘zaro hujum qilmaslik haqidagi bunday shartnomani Germaniya Polsha bilan 
1934 yilda, Britaniya va Fransiya bilan 1938 yilda, Latviya, Litva, Estoniya bilan 
1939 yilda imzolagan edi.
Ammo SSSR bilan imzolangan shartnomada yuqoridagi davlatlar bilan imzolangan 
shartnomalardan farqli ravishda maxfiy kelishuv (protokol) ham bor edi.
Keyinchalik, Stalinning tarjimoni sifatida shartnoma imzolash marosimida 
qatnashgan Vladimir Pavlov shunday eslagandi:
«Muzokaralar boshlanganda Stalin «Bu shartnomada qo‘shimcha kelishuvlar 
bo‘lishi kerak va u hech qayerda e’lon qilinmasligi lozim», dedi». 
Shartnoma imzolangan zahoti Ribbentrop Hitlerga «kelishuv muvaffaqiyatli 
yakunlangani» haqida yozib yuboradi. 
Shartnomaning e’lon qilingan qismida qo‘yidagi muhim bandlar bor edi: 
• 
1-modda. Tomonlar bir-biriga qarshi tajovuz qilmaslik;
• 
2-modda. Boshqa bir davlat tomonlardan biriga hujum qilganda ikkinchisi uni 
qo‘llamaslik; 
• 
4-modda. Tomonlardan biri ikkinchisiga qarshi tuzilgan ittifoqqa kirmaslik; 5-
modda. Tomonlar o‘zaro nizolarni tinch yo‘l bilan hal qilish majburiyatlarini oladi. 
Shartnomaning boshqa moddalarida iqtisodiy va texnik hamkorlik masalalari 
belgilanadi.
Shartnomani imzolash paytida Molotov va Ribbentropning yonida Stalin va yana 
bir qancha sovet mulozimlari bo‘lgan. Ribbentropning yonida yordamchisi Andor 
Xenke, Germaniyaning SSSRdagi elchisi Verner Shulenburg va tarjimon bo‘lgan. 
Keyinchalik, Xenkening eslashicha, shartnoma imzolash jarayoniga sovet 
jurnalistlari qo‘yilmagan. Ribentropning xohishi bilan bir necha nafar nemis 
jurnalistlari kiritilgan.
Shartnoma imzolangandan so‘ng Ribbentrop sharafiga ziyofat beriladi. Unda 
Stalin va Molotov navbati bilan nemis xalqi sha’niga maqtov yog‘dirishadi va 
«hurmatli mehmon» sharafiga qadah ko‘tarishni taklif etadi. 

---

Ziyofat oxirida Stalin Ribbertropga SSSR shartnoma shartlariga amal qilishga 
jiddiy qarashini ta’kidlaydi va «So‘z beraman, sovet ittifoqi o‘z hamkorlarini 
sotmaydi», deydi. 
160.1939—1940 yillar mobaynida fashistlar Germaniyasi qaysi hududlarni qo’lga 
kiritdi?
161.Gitlerchilarning Sharqqa urush rejasi “Barbarosa” rejasi.