11- mavzu. Investitsiyalarni moliyalashtirish vositalari

Qimmatli qog‘ozlar investitsiyalarni moliyalashtirish manbai sifatida.
Investitsion institutlar, maslaxatchi faoliyati bilan shugullanadi.. Maslaxatchi faoliyat –taxlillar buyicha xizmat kursatish,qimmatli qog‘ozlar bozorini xolati va ishtirokchilarini prognozi, ularning moliyaviy qurollarini ishlab chiqish va takliflar berish, qimmatli qog‘ozlarning muomalaga chiqarish va joylashtirish, uni chiqarish buyicha masalaxatlar berish, mutaxassislar qayta tayyorlash, shuningdek, jismoniy va yuridik shaxslarning investitsion siyosatini amalga oshirish bilan shugullanadi.


Investitsiyalash manbalarini shakllantirishda kapital va ssuda bozorlarining roli.
Xalqaro miqyosda amaliyotda investitsion bozor ayrim hollar da fond bozori bilan almashtirilib, investitsiyaning asosiy formasi bu qimmatli qog‘ozlarga ko‘yilgan investitsiyalar tushuniladi. Bizgacha etib kelgani shuki, investitsion bozor kengrok ko‘rib chiqilib investitsiyalanyotgan ob’ektlarning hamma formalarida xuddi bozor ko‘rinishdagisi mavjud.
Investitsion bozorni ko‘rinishi asosan 2 bo‘linadi:
-kapital bozori
-pul bozori
Moliyaviy bozor:
xalqaro kreditlar bozori;
valyuta bozori;
qimmatli qog‘ozlar bozori;
sug‘urta va pensiya fondlari bozori;
hosilaviy moliyaviy instrumentlar bozori.
kuchmas va haraktdagi mulklar bozori.
Qimmatli qog‘ozlar bozori yoki fond bozori deganda, fond instrumentlari bilan savdo xususida, o‘z egalarining yuqorida zikr etilgan bozorlar moliyaviy tovarlarining muayyan bir turiga bo‘lgan mulkiy extiyojlarini qondiruvchi pul bozori va kapitallar bozori yig‘indisi tushuniladi.
Mazkur investitsion bozorni instrumentlari esa bozorlar bo‘yicha quyidagicha turkumlanadi:
Xalqaro kreditlar bozori:- bozorni instrumentlari quyidagilardan ibora:
-xalqaro kredit tashkilotlarini kredit resurslari
-halqaro moliya va moliyaviy tashkilotlarni jamg‘arma va depozit sertifikatlari
-halqaro kredit tashkilotlarini jamg‘arma va depozit sertifikatlari
- va boshqalar.
Valyuta bozori- bozorni instrumentlari:
-halqaro hisob kitob uchun qo‘llaniladigan chet mamlakatlarning valyutalari, bu bo‘lishi mumkin:
-nakdli va nakdsiz(elektoron pullar) ko‘rinishda
Qimmatli qog‘ozlar bozori;- bozorni instrumentlari:
-aktsiyalar,
-davlat va korxona obligatsiyalari,
-davlatni kaznachey veksellari
-davlatni hazina majburiyatlari
-boshqalar.
Sug‘urta va pensiya fondlari bozori-bozor instrumentlari:
-sug‘urta polislari
-pensiya fondi sertifikatlari
-boshqalar.
Xosilaviy moliyaviy instrumentlar bozori-bozor instrumentlari
-optsion va fyuchers shartnomalari
-varrant shartnomalari
-boshqalar.
Ko‘chmas va haraktdagi mulklar bozori –bozor instrumentlari:
-bino va inshootlar
-mashina va texnikalar
-boshqalar.
Fond bozori davlat qimmatli qog‘ozlar bozori va korporativ qimmatli qog‘ozlar bozorlariga bo‘linadi.
Fond instrumentlari (qimmatli qog‘ozlar)ning quyidagi turlari ajratib ko‘rsatiladi:
-aktsiyalar (oddiy va imtyozli, nomli va nomsiz aktsiyalar);
-aktsiyalar hosilalari (surogatlari), bularga depozitar tilxatlar kiradi: ADR, JDR, varrantlar, optsion va fьyucherslar, konvertatsiya qilinadigan obligatsiyalar;
-obligatsiyalar, davlat va korxona obligatsiyalari;
-depozit va jamg‘arma sertifikatlari;
-veksellar va cheklar.
Bundan tashkari, investitsion bozorning instrumentlari:
- daromad keltirishga ko‘ra turlarga bo‘linadi;
a) fiksirlangan daromadli aktivlar
b)fiksirlanmagan daromadli aktivlar
-risk darajasiga ko‘ra turlarga bo‘linadi
a)riskli aktivlar
b)risksiz aktivlar
Investitsion bozorni instrumentlari:
- ulushli qimmatli qog‘ozlar
-ulushsiz qimmatli qog‘ozlarga bo‘linadi.