11 – mavzu shovqin, titrash, ultratovush va infratovushdan himoyalash

• Po =2 · 10-5Pa, Jo =10-12VT/m2
• Tovush bosimi 2·102Pa va jadalligi 10 Vt/m2 bo’lganda og’riqli ostona kuchga kiradi. Eshitish ostonasi va og’riqli ostona oralig’i “eshitish mintaqasi” deyilib, miqyosi katta bo’ladi. Katta raqamlardan foydalanish noqulay bo’lgani uchun A.G.Bell logarifmik shkala taklif etgan. Shovqin yoki tovushning jadalligini tavsiflovchi logorifmik kattalik - L “daraja” deb ataladi va o’lchamsiz birlik – “bel” (B) bilan baholanadi.
• bu yerda : J-berilgan nuqtadagi tovush jadalligi, Vt/m2;
• Jo-1000Gst. Chastotaga 10-12 Vt/m2 to’g’ri kelgan eshitilish ostonasidagi tovush jadalligi.

Tovush jadalligi tovush bosimining kvadratiga proporstional bo’lgani sababli, tovush bosimi darajasini uchun quyidagicha yozish mumkin:

• Tovush jadalligi tovush bosimining kvadratiga proporstional bo’lgani sababli, tovush bosimi darajasini uchun quyidagicha yozish mumkin:
• Odamning qulog’i bir–“bel”dan 10 marta kam kattalikni sezadi, shuning uchun amalda destibel (dB) o’lchov birligi ishlatiladi (1dB=0,1B), shuni hisobga olib yozish mumkin:
• Akustik hisoblashda “shovqin jadalligining darajasi”, shovqinni o’lchash va u odamga ta’sir etishini baholashda-“tovush bosimining darajasi” ishlatiladi, chunki odamning eshitish a’zolari tovushning jadalligiga emas, o’rta kvadratik bosimga sezgir.

“Tovush bosimining darajasi “ nima ekanligini oydinlashtirish uchun ba’zi tovushlar va shovqinlarni taqqoslaymiz. Masalan, odam odatdagidek gaplashgandagi tovush jadalligi 40-50dBga teng, avtomobil qattiq signal berganda 6-8m narida 80dB, temirchilik sexidagi shovqinlar 81-90dB, silliqlash stanogida ishlaganda-75-80dB, yolg’iz ichki yonar dvigateli sinaladigan bino ichida 100-110 dB, ishlab turgan aviastiya dvigateli yaqinida-120-130dB.

• “Tovush bosimining darajasi “ nima ekanligini oydinlashtirish uchun ba’zi tovushlar va shovqinlarni taqqoslaymiz. Masalan, odam odatdagidek gaplashgandagi tovush jadalligi 40-50dBga teng, avtomobil qattiq signal berganda 6-8m narida 80dB, temirchilik sexidagi shovqinlar 81-90dB, silliqlash stanogida ishlaganda-75-80dB, yolg’iz ichki yonar dvigateli sinaladigan bino ichida 100-110 dB, ishlab turgan aviastiya dvigateli yaqinida-120-130dB.
• Katta jadallikdagi shovqin ta’sirida eshitish a’zosi charchab, eshitish sustlashadi va karlik hodisasi yuzaga keladi. Bunday kasallanishning boshida – boshda og’riq, quloqlarda-shovqin turadi. Yuqori va o’rta jadallikdagi shovqin birinchi navbatda markaziy asab tizimini, keyin eshitish a’zosini shikastlaydi.