11-ma’ruza Kompyuter lingvistikasi metodlari Reja

Agent (A) – harakat bajaruvchisi (inglizcha “agent” so’zidan olingan).

Tema (T) – predmet (inglizcha “theme” so’zidan olingan)

Manba (S) – harakat obyektining dastlabki holati (inglizcha “source” so’zidan olingan).

Maqsad (G) – harakat ijrosidan keyingi yakunniy holati (inglizcha “goal” so’zidan olingan).

Vosita (I) – harakat uchun qurol-vosita (inglizcha “instrument” so’zidan olingan).

Usul (W) – harakat usuli (inglizcha “way” so’zidan olingan).

Freymlar sun’iy intellekt tarkibiga kiruvchi ekspert tizimlarida faol ishlatiladi. Freymning quyidagi turlari mavjud: freym-namunalar, freym-strukturalar, freym-rollar, freym-senariylar, freym-vaziyatlar. Freymlar tizimi birlashib semantik tarmoqni hosil qiladi. Freym kompyuter xotirasida bilimlar xazinasi va faktlar omboriga tayanib olamni maxsus shakllantiruvchi model vazifasini bajaradi. Freym slot deb atalgan bir yoki bir necha elementlarning majmui hisoblanadi. Slotlarda obyektlarga xos belgilar ma’nosi qayd etilgan bo’ladi.

17-jadval

“Stol” freym fragmentining jadval ko’rinishidagi reprezentatsiyasi

Slot nomi	Slot mazmuni
Oyoqchalar miqdori	To’rtta, undan ko’proq bo’lishi ham mumkin
Materiali	Yog’och, plastmassa, shisha
Yuzasi, sirti	Oval, kvadrat, aylana
Tumbaning (tagkursining) mavjudligi	Ixtiyoriy tarzda
Vazifalari	Ovqatlanish uchun, dars tayyorlash uchun, ish uchun va hokazo
va boshqalar

Freym-senariy ba’zi harakat, voqea-hodisalarning harakterli unsurlarini o’z ichiga olgan tipik strukturalar hamda vaziyatlarning rivojlanishi, ketma-ketligi (algoritm bosqichlari) demakdir. Senariy bu oddiy voqea-hodisalar zanjiri emas, balki ushbu harakatlar ketma-ketligida kauzal bog’liqlik tamoyili ishlaydi, ya’ni har bir harakat natijasi shartli sanaladi, uning ta’siri va oqibatida navbatdagi ish-harakat sodir bo’lishi mumkin. Har bir senariyda rol bajaruvchilar mavjud. Senariylar real hayotda uchraydigan vaziyatlarni aks ettiruvchi holatlar asosida yuzaga keladi. Masalan, restoranga tashrif buyurish senariysini olib qaraylik.