11-maruza: Urug‘ ekish usullari. Ekish mashinalari. Att. Seyalkalar tasnifi. Seyalkalarning asosiy qismlari va ularni tanlash mezonlari

§. Urug’ ekish usullari

Ekish usuli urug’larni maydon bo‘ylab joylashtirish tartibini bildiradi.Urug’lar mahalliy sharoitga mos qabul qilingan agrotexnikani e’tiborga olgan holda sochib sepi­ladi yoki seyalka bilan qatorlab, qirqmalab, tasmasimon qatorlab, uyalab va donalab ekiladi. Bu usullarning bir-biridan farqi, har bir qatorda joylashtirilgan urug’lar oraligic va qator oralig’i kengligi b ning turlicha tayinlanishidadir.

Yuqori hosil olishda har bir ko‘chatni tuyintirib oziqlantirish uchun, uning ildizlari egallashi lozim bo‘lgan miqdordagi bxc maydonini ajratish kerak. Demak, b va co‘lchamlarini aniqlashda tuproq va ekin ko‘chati xossalari e’tiborga olinadi. Bular urug’ni ko‘mish chuqurligi, uning unuvchan­ligi, o‘sish energiyasi, tuproqning tarkibi, namligi, harorati kabi ko‘rsatkichlar bilan bog’liq.
Qatorlab ekishda (127- a rasm) urug’lar parallel qatorlarga uzluksiz tashlab ekiladi. Qatorlar orasi b = 15 sm, qatorlardagi urug’lar orasi c = 1,5–2,0 sm, ko‘mish chuqurligi a = 2–10 sm bo‘ladi. Bu usulda g’alla, sabzavot kabilar ekiladi. Ayrim sharoitlarda g’alla ko‘chatlari sonini ko‘paytirish, ko‘chat ildizlari joylashib oziqlana­digan maydon cho‘zinchoq (to‘rtburchak) emas, balki kvadrat shakliga yaqin bo‘lishini ta’minlab, hosildorlikni oshirish maqsadida don ekinlarini tor qatorlab ( b =  7,5 sm, c = 3–4 sm) ekiladi.
Qirqmalab ekish uchun seyalka dala bo‘ylab va ko‘ndalangiga harakatlantiriladi, har yo‘nalishda mo‘ljallangan urug’ning yarim qismi yerga qadaladi. Bu usulda olingan ko‘chatlar dalaga bir tekis taqsimlanadi (127-a rasm).
Yo‘lakchalab ekish usuli (127- d rasm) tuproq eroziyasi kuchaygan yer­larda, donli ekinlar urug’ini ang’iz ustiga hamda shudgorlangan yerga piyoz, sabzi kabilarni ekishda qo‘llaniladi. Yo‘lakcha o‘qlarining oralig’i b ≈ 25 sm.
Sochib sepish usuli yaylovlarda pichanbop o‘simliklarning urug’ini, sholini suv bostirilgan maydon (chek)ga samolyot bilan sepib ekishda qo‘llaniladi.

127- rasm.Urug’ni dala bo‘ylab joylashtirish:
a – qatorlab; b – qirqmalab; d – yo‘lakchalab; e – keng qatarlab;
f – tasmasimon; g – uyalab; h – kvadrat-uyalab; i – donalab.