11-ma’ruza. XI bob. Sanoat korxonalarini yoritish


Download 0.53 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/4
Sana28.12.2022
Hajmi0.53 Mb.
#1020667
1   2   3   4
7-jadval 
Bajariladigan ish 
mohiyati 
Payqash 
zarur bo'lgan 
eng kichik; 
obyekt 
o'lchamla ri 
mm 
Ish 
bajari 
sh 
daraj 
asi 
Daraja 
bolimlari 
Obyektni 
ng 
fonga 
nisbatan 
farqlanish 

Fon 






Nihoyatda 
0,5dan 

Kam 
qoramtir 
aniqlik talab 
kichik 
Kam 
o’rtacha 
qilinadi 

O'rtacha 
qoramtir 
Kam 
rangsiz 

O' rtacha 
o’rtacha 
Katta 
qoramtir 

O' rtacha 
rangsiz 


14 
Katta 
rangsiz 
Katta 
o’rtacha 
Juda 
0,15 dan 
II 
Kam 
qoramtiro'r 
yuqorianiqlik 
0,3 gacha 

Kam 
tach 
talab 

O'rtacha 
qoramtir 
qilinadi 
Kam 
rangsiz 
O'rtacha 
o'rtacha 
Katta 
qoramtir 
O'rtacha 
rangsiz 
Katta 
rangsiz 
Katta 
o'rtacha 
Yuqori 
0,3 dan 
III 

Kam 
qoramtir 
niqlik 
0,5 gacha 
Kam 
o’rtacha 
talab 

O’rtacha 
qoramtir 
qilinadi 
Kam 
rangsiz 

O'rtacha 
o’rtacha 
Katta 
qoramtir 

O’rchach 

Katta 
Katta 
rangsiz 
rangsiz 
o’rtacha 
O’tacha 
0,5 dan 
IV 

Kam 
qoramtir 
aniqlik 
1.0gacha 

Kam 
qoramti 
talab 

O’rtacha 
rangsiz 
qilinadi 
Kam 
o’rtacha 
O'rtacha 
qoramtir 
Katta 
rangsiz 
O’rchach 
rangsiz 

o’rtacha 
Katta 
Katta 
Kam 
1,0 dan 


Kam 
qoramtir 
aniqlik 
5.0gacha 
Kam 
o’rtacha 
talab qilinadi 

O’rtacha 
qoramtir 
Kam 
rangsiz 

O'rtacha 
o’rtacha 


15 
Katta 
qoramtir 
O’rchach 
rangsiz 


rangsiz 
Katta 
o’rtacha 
Katta 
Juda kam aniqlik talab 
VI 
Yorug’likni 
Qilinadi 0,5 dan ko’p 
aniqlaganda fonning 
xususiyatlari hisobga 
olinmaydi 
8-jadval 
Is
h
b
aj
ar
is
h
d
ara
jas

K
o
rx
o
n

bo
’l
iml
ari
Gaz-razryad 
lampalari 
Cho’g’lanuvchi lampalar 
Kombinats iya 
usulida 
yoritish 
U
m
u
mi
y
y
o
ri
ti
sh
Kombinatsiy 

usulida 
yoritish 
U
m
u
mi
y
y
o
ri
ti
sh
11 
U
m
u
mi
y
U
m
u
mi
y
+Mah
al
li
y
U
m
u
mi
y


500 
500(7 
1500 
4000 
100(30 
300 

050 
50) 
250 
3000 
0) 
300 


400(7 
1000 
2000 
100(30 
300 

50) 
400(5 
1250 
0) 
300 
300(6 
00) 
100(30 
00) 
0) 
150(3 
100(30 
00) 
0) 
II 

200 
400(7 
250 
000 
100(30 
300 

50) 
750 
2000 
0) 
300 


300(6 
500(6 
1500 
100(30 
300 

00) 
00) 
750 
0) 
200(300) 
200(4 
300(4 
100(30 
00) 
00) 
0) 
150(2 
75(150 
00) 

III 

200 
200(4 
500(6 
1500 
100(30 
300 200(300) 


16 


00) 
00) 
750 
0) 
200(300) 150(200) 

100 
150(2 
300(4 
600 
75(150 
а 

00) 
00) 
400 


750 
150(2 
300(4 
75(150 
400 
00 
00) 
)
150(2 
200(3 
50(100 
00) 
00) 



750 
150(2 
300(4 
600 
50(100 
100(300) 150(200) 

500 
00) 
00) 
500 
)
100(150) 100(150) 

400 
150(2 
500(3 
400 
50(100 
300 
00) 
00) 
300 
)
G

150(2 
150(2 
50(100 
00) 
00) 
)
150(2 
150(2 
50(100 
00) 
00) 
)
Kombinatsiyali yoritish sistemasidagi cho'g'lanuvchi lampalardan oydalanishda 
talab qilinadigan darajalar lyuminissent lampalar uchun, bo'lgan jadval 
ko'rsatkichlariga yaqin, ammo bir butun holda ancha past. Masalan, I razryadning 
«a» punkti uchun ko'rsatkichlar 5000 va 4000; Lekin faqat umumiy yoritish 
sistemasida ular ancha past bo'lib, 1500 va 300 Ik ni tashkil qiladi, bu 
cho'g'lanuvchi lampalar qo'llaganda umumiy yoritishning yuqori darajasiga 
erishish qiyinligibilan bog'liq. 
Sanitariya normalarida ishchia va yordamchi xonalar oshxonalar sog'liqni 
saqlash punktlari, garderob xonalarini yoritilishi talab qilinadigan darajasi nazarda 
tutilgan. Shuningdek, normalarda bino tashqarisidagi ishlarda ishchi yuzalarning 
yoritilish darajasi belgilangan. Ular ishning aniqligi va farqlanadigan obyektdan 
ko'zgacha bo'lgan masofaniihisobgai olishga asoslangan va 2—50 Ik atrofida 
kamayib-ortib turadi. Yorituvchi qurilmalarning samaradorligi ko'pincha uning 
tozaligiga bog'liq. Shuning uchun ham lampalar o'z vaqtida artib tozalab turilishi, 
kuygan yoki yorug'lik berishi kamaygan lampalar o'z vaqtida almashtirilishi kerak. 
Shuningdek, elektr tarmog'idagi kuchlanishning pasayishiga ham yo'l qo'ymaslik 
kerak; chunki bu hoi yoritilish darajasini kamayishiga olib keladi. 
Ishlab chiqarish sharoitlarida umumiy yoritish tarmog'i uzilgan hollarda ba'zan 
ish to'xtashi va xonadagi shaxslar evakuatsiya qilinishi mumkin. Ba'zan esa 
masalan, kimyo zavodlarida va metallurgiya i kombinatlarida hamda boshqa 
shunga o'xshash korxonalarda ishni davom ettirish zarur bo'ladi. Uskunalar 
shikastlanishi xavfi tug'ilgan sharoitlarda ishchilarni evakuatsiya qilish shart. Shu 
maqsadlarda. korxonalarga alohida lampalar o'rnatiladi. Bular umumiy yoritish 


17 
chiroqlarining bir qismi bo'lib, ayrim manbadan ta'minlanadi va asosiy tarmoq 
uzilgan hollarda ular yonishda davom etadi. Odamlarni evakuatsiya qilish uchun 
o'rnatiladigan lampalar 50 kishidaa. ortiq ishchi ishlaydigan xonalarda, ishni; 
davom ettirish uchun esa texnologik jarayonni qisqa vaqtga ham to'xtatib 
bo'lmaydigan yoki to'xtatish natij'asida yoki boshqa bir sababga ko'ra portlash va 
yong'in xavfi bo'lgan hollarda quriladi. Agar alohida lampalar ta'minlaydigan 
yoritilgan-lik ishni davom ettirish uchun bo'lsa, faqat bir umumiy yoritish 
sistemasidagi cho'g'lanuvchi lampalarning ishchi yuzani yoritish uchun belgilangan 
normalarining kamida 5% tashkil etishi kerak. Kishilarni evakuatsiya qilish uchun 
alohida yoritishning talab qilinadigan darajasi ancha past bo'ladi va asosiy o'tish 
yullari bo'ylab pol yuzasida 0,5 Ik dan kam bo'lmasligi kerak deb belgilanadi. 
11.7. Sun'iy yoritilishni hisoblash 
Sun'iy yoritilishni hisoblashdan asosiy maqsad korxonalarida ishlatilayotgan 
yoritish lampalarini sonini aiiiqlash, ularni oqilona joylashtirish va elektr 
energiyasi iqtisodini ta'minlagan holda sanoat korxonalari xonilaridagi 
normalangan yorug'likdagi ish joylarini ta'minlashdan iborat. Bu masalalarni hal 
qilishda birmuncha mustaqil masalalarni hal qilishga to'g'ri keladi. 
1. Yoritish manbalarini tanlash. 
2. Yoritish sistemasini tanlash. Yoritish sistemasini tanlaganda kombinatsiyali 
yoritilish iqtisodiy samarador, ammo umumiy yoritilish esa sanitar-gigienik 
tomondan ancha mukammal hisoblanadi, chunki umumiy yoritilish zonani bir 
tekis yoritadi. Yorug'lik nurlarini ma'lum uchastkaga to'plab yo'naltirish yo'li 
bilan ish joylarida iqtisodiy tomondan samarador bo'Igan holda umumiy 
yoritilishning yuqori darajalarini hosil qilish mumkin. I-IV, Va va Vb 
razryaddagi 
ishlarni 
baj'arishda 
kombinatsiyali 
yoritish 
sistemasidan 
foydalanish tavsiya etiladi. Chunki ish yoylarini yoritadigan lampalardagi 
nurlarni istalgan ish bajarish zonalariga yo'naltirish imkoniyatini tug'diradi, ish 
joylarida yarqirash bo'lmaydi va aniq ishlarni bajarish imkoniyati tug'iladi. 
1. 
Ish zonasidagi havoning toza-iflosligi va havo miihitidagi gaz va portlovchi 
moddalarning bug'lari mavjudligiga qarab lampalarning turlarini tanlash. 
2. 
Lampalarning sonini aniqlash va ularni ish zonasiga joylashtirish. Lampalar 
shaxmat tartibida, romb ko'rinishda va boshqacha usullarda joylashtirilishi 
mumkin. 
3. 
Ish zonasidagi bir tekis yoritilish lampalar orasidagi oraliq lampalarni ish 
joylariga nisbatan, balandliklariga nisbatan: «Chuqur nurlanuvchi» uchun 1,4, 
«Universal» 1,5,K «Lyu-setta» 1,4, «Sutsimon shar» 2,0, VZK 2,0 OD 1,4, PVL 
1,5 bo'lganda amalgam oshadi. 
4. 
Ish joylarida normaiangan yoritilish miqdorini aniqlash. 
Buning uchun fonga nisbatan kontrastligini belgilash va ish joylari fonini 
hisobga olgan holda jadvalga asosan tanlangan yoritilish sistemasi va lampaning 
turiga qarab ish joylaridagi minimal normaiangan yoritilishni aniqlash kerak 


18 
bo'ladi. Sun'iy yoritilishni aniqlash uchun uch usuldan foydalaniladi. Gorizontal 
ishchi yuzalarni yoritganda nur oqimi usulidan foydalaniladi. Bu usul 
yoritilayotgan yuzalarga tushayotgan nur oqimidan foydalanish koeffitsiyenti usuli 
deb ham yuritiladi. Yuzalarga tushayotgan nur oqimi cho'g'lanuvchi va 
lyuminissent lampalardan foydalanganda quyidagi formula bilan aniqlanadi: 
bunda, E
H
- minimal yoritish, lk; R
1
- lampaning nur oqimi, 1m; S 
yoritilayotgan xonaning yuzasi, m
2
; Z — minimal yoritilish koeffitsiyenti, odatda 
o'rtacha yoritilish minimal yoritilishga nisbati olinadi va 1,1—1,5 chegaralar 
atrofida bo'ladi; k,z — ehtiyot koeffitsiyenti, jadvaldan olinadi; N — xonadagi 
lampalar soni; n — nur oqimidan foydalanish koeffitsiyenti. 
Lampalarning yorug'lik , kuchidan foydalanish foydali ish koeffitsiyenti, bino 
shifti va devorlarining nur qaytarish koeffitsiyenti xonaning kattaligi va 
lampalarning osish balandligiga bog’liq bo'lib, ma'lumotnoma jadvalidan olinadi. 
Bu ko'rsatkichlar quyidagi formula orqali aniqlanadigan xonaning ko'rsatkich S- 
orqali belgilanadi. 
C=A*B/H(A+B) , 
bunda, A va V xonaning kattaligi; H - lampalarning hisoblanayotgan yuzaga 
nisbatan oralig'i. 
Yuqorida keltirilgan formulalar orqali lampaning nur oqimi aniqlangandan 
keyin 9-jadvaldan shu hisoblangan qiymatga yaqin keladigan standart lampa 
tanlanadi va bu lampalar sistemasiga sarflanadigan elektf quwati aniqlanadi. Ishlab 
chiqarish sharoitlari amaliyotida olingan miqdor hisoblangan miqdordan -10 va + 
20% farq qilishiga yo'l qo'yiladi, aks holda boshqa lampalarning joylashtirish 
sxetnasi tanlanadi. 
Nuqtali usuldan yo'naltirilgan ish joylarini yoritishni hisoblashda foydalaniladi. 
Bu usul asosida quyidagi' bog'lanish yotadi: 
bunda, I a — yorug'lik manbayidan dsh olib boriladigan yuzaga yo’naltirilgan 
yorug'lik kuchi, kd; r— lampadan yoritilayotgan yuzagacha bo'lgan masofa, m; a - 
ishchi yuza bilan manbadan tushayotgan nur oqimining yo’nalishi orasidagi 
burchak graduslarda o'lchanadi. 


19 

Download 0.53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling