11-ma’ruza. XI bob. Sanoat korxonalarini yoritish
Download 0.53 Mb. Pdf ko'rish
|
|
7-jadval
Bajariladigan ish mohiyati Payqash zarur bo'lgan eng kichik; obyekt o'lchamla ri mm Ish bajari sh daraj asi Daraja bolimlari Obyektni ng fonga nisbatan farqlanish i Fon 1 2 3 4 5 6 Nihoyatda 0,5dan A Kam qoramtir aniqlik talab kichik Kam o’rtacha qilinadi B O'rtacha qoramtir Kam rangsiz V O' rtacha o’rtacha Katta qoramtir G O' rtacha rangsiz 14 Katta rangsiz Katta o’rtacha Juda 0,15 dan II Kam qoramtiro'r yuqorianiqlik 0,3 gacha B Kam tach talab G O'rtacha qoramtir qilinadi Kam rangsiz O'rtacha o'rtacha Katta qoramtir O'rtacha rangsiz Katta rangsiz Katta o'rtacha Yuqori 0,3 dan III A Kam qoramtir niqlik 0,5 gacha Kam o’rtacha talab B O’rtacha qoramtir qilinadi Kam rangsiz V O'rtacha o’rtacha Katta qoramtir G O’rchach a Katta Katta rangsiz rangsiz o’rtacha O’tacha 0,5 dan IV A Kam qoramtir aniqlik 1.0gacha V Kam qoramti talab G O’rtacha rangsiz qilinadi Kam o’rtacha O'rtacha qoramtir Katta rangsiz O’rchach rangsiz a o’rtacha Katta Katta Kam 1,0 dan V A Kam qoramtir aniqlik 5.0gacha Kam o’rtacha talab qilinadi B O’rtacha qoramtir Kam rangsiz V O'rtacha o’rtacha 15 Katta qoramtir O’rchach rangsiz G a rangsiz Katta o’rtacha Katta Juda kam aniqlik talab VI Yorug’likni Qilinadi 0,5 dan ko’p aniqlaganda fonning xususiyatlari hisobga olinmaydi 8-jadval Is h b aj ar is h d ara jas i K o rx o n a bo ’l iml ari Gaz-razryad lampalari Cho’g’lanuvchi lampalar Kombinats iya usulida yoritish U m u mi y y o ri ti sh Kombinatsiy a usulida yoritish U m u mi y y o ri ti sh 11 U m u mi y U m u mi y +Mah al li y U m u mi y I A 500 500(7 1500 4000 100(30 300 B 050 50) 250 3000 0) 300 V 0 400(7 1000 2000 100(30 300 G 50) 400(5 1250 0) 300 300(6 00) 100(30 00) 0) 150(3 100(30 00) 0) II A 200 400(7 250 000 100(30 300 B 50) 750 2000 0) 300 V 0 300(6 500(6 1500 100(30 300 G 00) 00) 750 0) 200(300) 200(4 300(4 100(30 00) 00) 0) 150(2 75(150 00) ) III A 200 200(4 500(6 1500 100(30 300 200(300) 16 B 0 00) 00) 750 0) 200(300) 150(200) V 100 150(2 300(4 600 75(150 а 0 00) 00) 400 ) G 750 150(2 300(4 75(150 400 00 00) ) 150(2 200(3 50(100 00) 00) ) V A 750 150(2 300(4 600 50(100 100(300) 150(200) B 500 00) 00) 500 ) 100(150) 100(150) V 400 150(2 500(3 400 50(100 300 00) 00) 300 ) G G 150(2 150(2 50(100 00) 00) ) 150(2 150(2 50(100 00) 00) ) Kombinatsiyali yoritish sistemasidagi cho'g'lanuvchi lampalardan oydalanishda talab qilinadigan darajalar lyuminissent lampalar uchun, bo'lgan jadval ko'rsatkichlariga yaqin, ammo bir butun holda ancha past. Masalan, I razryadning «a» punkti uchun ko'rsatkichlar 5000 va 4000; Lekin faqat umumiy yoritish sistemasida ular ancha past bo'lib, 1500 va 300 Ik ni tashkil qiladi, bu cho'g'lanuvchi lampalar qo'llaganda umumiy yoritishning yuqori darajasiga erishish qiyinligibilan bog'liq. Sanitariya normalarida ishchia va yordamchi xonalar oshxonalar sog'liqni saqlash punktlari, garderob xonalarini yoritilishi talab qilinadigan darajasi nazarda tutilgan. Shuningdek, normalarda bino tashqarisidagi ishlarda ishchi yuzalarning yoritilish darajasi belgilangan. Ular ishning aniqligi va farqlanadigan obyektdan ko'zgacha bo'lgan masofaniihisobgai olishga asoslangan va 2—50 Ik atrofida kamayib-ortib turadi. Yorituvchi qurilmalarning samaradorligi ko'pincha uning tozaligiga bog'liq. Shuning uchun ham lampalar o'z vaqtida artib tozalab turilishi, kuygan yoki yorug'lik berishi kamaygan lampalar o'z vaqtida almashtirilishi kerak. Shuningdek, elektr tarmog'idagi kuchlanishning pasayishiga ham yo'l qo'ymaslik kerak; chunki bu hoi yoritilish darajasini kamayishiga olib keladi. Ishlab chiqarish sharoitlarida umumiy yoritish tarmog'i uzilgan hollarda ba'zan ish to'xtashi va xonadagi shaxslar evakuatsiya qilinishi mumkin. Ba'zan esa masalan, kimyo zavodlarida va metallurgiya i kombinatlarida hamda boshqa shunga o'xshash korxonalarda ishni davom ettirish zarur bo'ladi. Uskunalar shikastlanishi xavfi tug'ilgan sharoitlarda ishchilarni evakuatsiya qilish shart. Shu maqsadlarda. korxonalarga alohida lampalar o'rnatiladi. Bular umumiy yoritish 17 chiroqlarining bir qismi bo'lib, ayrim manbadan ta'minlanadi va asosiy tarmoq uzilgan hollarda ular yonishda davom etadi. Odamlarni evakuatsiya qilish uchun o'rnatiladigan lampalar 50 kishidaa. ortiq ishchi ishlaydigan xonalarda, ishni; davom ettirish uchun esa texnologik jarayonni qisqa vaqtga ham to'xtatib bo'lmaydigan yoki to'xtatish natij'asida yoki boshqa bir sababga ko'ra portlash va yong'in xavfi bo'lgan hollarda quriladi. Agar alohida lampalar ta'minlaydigan yoritilgan-lik ishni davom ettirish uchun bo'lsa, faqat bir umumiy yoritish sistemasidagi cho'g'lanuvchi lampalarning ishchi yuzani yoritish uchun belgilangan normalarining kamida 5% tashkil etishi kerak. Kishilarni evakuatsiya qilish uchun alohida yoritishning talab qilinadigan darajasi ancha past bo'ladi va asosiy o'tish yullari bo'ylab pol yuzasida 0,5 Ik dan kam bo'lmasligi kerak deb belgilanadi. 11.7. Sun'iy yoritilishni hisoblash Sun'iy yoritilishni hisoblashdan asosiy maqsad korxonalarida ishlatilayotgan yoritish lampalarini sonini aiiiqlash, ularni oqilona joylashtirish va elektr energiyasi iqtisodini ta'minlagan holda sanoat korxonalari xonilaridagi normalangan yorug'likdagi ish joylarini ta'minlashdan iborat. Bu masalalarni hal qilishda birmuncha mustaqil masalalarni hal qilishga to'g'ri keladi. 1. Yoritish manbalarini tanlash. 2. Yoritish sistemasini tanlash. Yoritish sistemasini tanlaganda kombinatsiyali yoritilish iqtisodiy samarador, ammo umumiy yoritilish esa sanitar-gigienik tomondan ancha mukammal hisoblanadi, chunki umumiy yoritilish zonani bir tekis yoritadi. Yorug'lik nurlarini ma'lum uchastkaga to'plab yo'naltirish yo'li bilan ish joylarida iqtisodiy tomondan samarador bo'Igan holda umumiy yoritilishning yuqori darajalarini hosil qilish mumkin. I-IV, Va va Vb razryaddagi ishlarni baj'arishda kombinatsiyali yoritish sistemasidan foydalanish tavsiya etiladi. Chunki ish yoylarini yoritadigan lampalardagi nurlarni istalgan ish bajarish zonalariga yo'naltirish imkoniyatini tug'diradi, ish joylarida yarqirash bo'lmaydi va aniq ishlarni bajarish imkoniyati tug'iladi. 1. Ish zonasidagi havoning toza-iflosligi va havo miihitidagi gaz va portlovchi moddalarning bug'lari mavjudligiga qarab lampalarning turlarini tanlash. 2. Lampalarning sonini aniqlash va ularni ish zonasiga joylashtirish. Lampalar shaxmat tartibida, romb ko'rinishda va boshqacha usullarda joylashtirilishi mumkin. 3. Ish zonasidagi bir tekis yoritilish lampalar orasidagi oraliq lampalarni ish joylariga nisbatan, balandliklariga nisbatan: «Chuqur nurlanuvchi» uchun 1,4, «Universal» 1,5,K «Lyu-setta» 1,4, «Sutsimon shar» 2,0, VZK 2,0 OD 1,4, PVL 1,5 bo'lganda amalgam oshadi. 4. Ish joylarida normaiangan yoritilish miqdorini aniqlash. Buning uchun fonga nisbatan kontrastligini belgilash va ish joylari fonini hisobga olgan holda jadvalga asosan tanlangan yoritilish sistemasi va lampaning turiga qarab ish joylaridagi minimal normaiangan yoritilishni aniqlash kerak 18 bo'ladi. Sun'iy yoritilishni aniqlash uchun uch usuldan foydalaniladi. Gorizontal ishchi yuzalarni yoritganda nur oqimi usulidan foydalaniladi. Bu usul yoritilayotgan yuzalarga tushayotgan nur oqimidan foydalanish koeffitsiyenti usuli deb ham yuritiladi. Yuzalarga tushayotgan nur oqimi cho'g'lanuvchi va lyuminissent lampalardan foydalanganda quyidagi formula bilan aniqlanadi: bunda, E H - minimal yoritish, lk; R 1 - lampaning nur oqimi, 1m; S yoritilayotgan xonaning yuzasi, m 2 ; Z — minimal yoritilish koeffitsiyenti, odatda o'rtacha yoritilish minimal yoritilishga nisbati olinadi va 1,1—1,5 chegaralar atrofida bo'ladi; k,z — ehtiyot koeffitsiyenti, jadvaldan olinadi; N — xonadagi lampalar soni; n — nur oqimidan foydalanish koeffitsiyenti. Lampalarning yorug'lik , kuchidan foydalanish foydali ish koeffitsiyenti, bino shifti va devorlarining nur qaytarish koeffitsiyenti xonaning kattaligi va lampalarning osish balandligiga bog’liq bo'lib, ma'lumotnoma jadvalidan olinadi. Bu ko'rsatkichlar quyidagi formula orqali aniqlanadigan xonaning ko'rsatkich S- orqali belgilanadi. C=A*B/H(A+B) , bunda, A va V xonaning kattaligi; H - lampalarning hisoblanayotgan yuzaga nisbatan oralig'i. Yuqorida keltirilgan formulalar orqali lampaning nur oqimi aniqlangandan keyin 9-jadvaldan shu hisoblangan qiymatga yaqin keladigan standart lampa tanlanadi va bu lampalar sistemasiga sarflanadigan elektf quwati aniqlanadi. Ishlab chiqarish sharoitlari amaliyotida olingan miqdor hisoblangan miqdordan -10 va + 20% farq qilishiga yo'l qo'yiladi, aks holda boshqa lampalarning joylashtirish sxetnasi tanlanadi. Nuqtali usuldan yo'naltirilgan ish joylarini yoritishni hisoblashda foydalaniladi. Bu usul asosida quyidagi' bog'lanish yotadi: bunda, I a — yorug'lik manbayidan dsh olib boriladigan yuzaga yo’naltirilgan yorug'lik kuchi, kd; r— lampadan yoritilayotgan yuzagacha bo'lgan masofa, m; a - ishchi yuza bilan manbadan tushayotgan nur oqimining yo’nalishi orasidagi burchak graduslarda o'lchanadi. |
