11-мавзу: гидромашиналар ҳАҚида умумий тушунчалар

Q=1(d1- z) b1sin1 ёки Q=2(d2-z) b2 sin2 

Бу ерда, 1,2 – иш ғилдирагига кириш ва чиқишдаги нисбий тезликлар; d1, d2 – иш ғилдирагининг ички ва ташқи диаметрлари;  - насос куракларининг қалинлиги; z– кураклар сони; b1, b2– куракларнинг кириш ва чиқишдаги эни ; 1,2 – куракларнинг кириш ва чиқишдаги эгрилик бурчаклари.

Содда амалий поршенли насоснинг сарфи ушбуга тенг:

бу ерда F — поршень кўндаланг кесимининг юзи; L — поршеннинг юриши (бир бориб келишда бир томонга юрган йўлининг узунлиги); п — поршеннинг бир минутда бориб келиш сони (ёки кривошип шатунли механизмнинг айланиш сони)

Кўп амалий поршенли насоснинг сарфи

бу ерда i — насос цилиндрларининг сони.

Насосдан ўтаётган суюқликнинг бирлик оғирликдаги миқдорига берилган энергия (бошқача айтганда насосдан ўтаётган суюқлик оқими олган солиштирма энергиясига) насоснинг босими деб аталади ва суюқлик устунининг метрлари хисобида ўлчанади.
Босим икки хил усулда аниқланади:
1) Насос қурилмасининг ўлчов асбоблари кўрсатуви бўйича (насос ишлаб турганда);

• суюқликка насос қурилмаси қисмларида берилган солиш­тирма энергиялар йиғиндиси бўйича.

Б и р и н ч и у с у л д а босим қуйидагича ҳисобланада. Аввал насосга киришдаги энергия ҳисобланади:
бу ерда Hc, P1, υ1 — сўриш баландлиги, босими ва тезлиги. Сўнгра насосдан чиқишдаги энергияни ҳисобланади.
бу ерда H0 — киришдаги вакууметр билан чиқишдаги манометрлар ўрнатилган сатҳлар фарқи; Px, υx — ҳайдаш босими ва тезлиги.
Охирида чиқиш ва киришдаги солиштирма энергиялар фарқини ҳисоблаб, насосдан ўтаётганда суюқлик олган энергия топи­лади. Бу фарқ насоснинг босимига тенг бўлади:
Сўриш босимини вакуумметр кўрсаткичи бўйича топиш мумкин:
pc= pa - pвак
Ҳайдаш босимини эса манометр кўрсаткичидан аниқлади:
Px = pa + pм
Бy муносабатлардан фойдаланиб ва вакуумметрик ҳамда манометрик босимларни тегишли босим миқдорлари орқали ифодалаб
насоснинг босими учун қуйидаги муносабатни оламиз:
Кўпинча, тезлик босимларининг айирмаси кичик миқдор бўлгани учун уларни ҳисоблашларда назарга олинмайди.
Насоснинг вақт бирлигида бажарган иши унинг қуввати дейилади. Қувват кгм/с, о.к., кВт ва бошқа бирликларда ўлчанади. Насоснинг бирор вақтда кўтарган суюқлиги Q кг, босими Н бўлса, унинг бажарган иши қуйидагига тенг:
A=GH,
Юқорида айтилганга асосан,
лекин
шунга асосан қувват қуйидагича топилади:
кгм/с
Қувватни о. к. ларда ифодаласак:
кВт ларда ифодаласак
Фойдали қувватнинг валга берилган қувватга нисбати насоснинг фойдали иш коэффициенти (ФИК) деб аталади:
Буни назарга олганда суюқликни сўриш учун сарф бўлган умумий қувват двигатель сарфлаган қувватга тенг эканлигини тушуниш қийин эмас. Умумий қувват қуйидаги формулалар ёрдамида хисобланади:
кгм/с,
о.к.,
кВт.
Юқоридагиларга асосан айтиш мумкинки, ФИК суюқликни кўтаришдаги барча энергия йўқотишларини ифодаловчи миқдордир.
Бу йўқотишлар уч хил турга бўлинади: гидравлик, механик ва ҳажмий.
Гидравлик йўқотишлар — насосдаги гидравлик қаршиликлар (гидравлик ишқаланиш, насосга кириш ва чиқишда, уюрмалар ҳосил бўлишида ва ҳ.) ни енгишга сарфланадиган энергиядир. Бу йўқотишларни гидравлик ФИК ҳисобга олади;
— насосдаги йўқотишлар йиғиндиси. Гидравлик ФИК насос иш ғилдираги ва куракчалари, умуман насоснинг тайёрланиш сифатига боғлиқ.
Механик йўқотишлар — насоснинг подшипник ва майдонларидаги ишқаланишга, кривошип - шатунли механизмларга сарфланган қувват йўқотишлари бўлиб, уни механик ФИК ҳисобга олади:
бу ерда Nи — насоснинг индикатор қуввати бўлиб, насос валидаги қувват ва механик йўқотишларга сарфланган қувватларнинг айирмасига тенг.
Механик ФИК подшипник, мойдон ва ишқаланиш рўй берадиган бошқа қисмларнинг таёрланиш сифатини ва мосланганлигини характерлайди.
Ҳажмий йўқотишлар — суюқликнинг насосдаги зичлагичлар, клапанлар орқали сирқиб кетиши ва насос иш камераларини етарли тўлдирмаслиги натижасида амалга ошади.
- насосдаги суюқликнинг хажмий йўқотишлари.
Хажмий ФИК насоснинг герметиклик даражасини ва ишлаш шароитини характерлайди.
Тўлиқ ФИК юқоридаги уч ФИК ларнинг купайтмасига тенг:
Поршенли насосларда
Марказдан қочма насосларда эса
Насос двигателига керакли кувват ушбу формула билан аниқланади

Foydalanilgan adabiyotlar

• K.SH.Latipov. Gidravlika, gidromashinalar va gidropnevmoyuritgichlar. T. 1994
• 2. K.SH.Latipov. Gidravlika va gidropnevmoyuritmalar. T. 1992
• 3. A.Yu.Umarov. Gidravlika “O’zbekiston” T. 2002.
• 4. D.R.Bozorov, R.M.Karimov. Gidravlika asoslari. T. 2004
• 5. A.D.Girgidov. Mexanika jidkosti i gaza (Gidravlika). Sankt-Peterburg.

E‘tiboringiz uchun raxmat!

E‘tiboringiz uchun raxmat!

Bugungi mavzumizning qisqacha mazmuni shundan iborat!