11-мавзу: гидромашиналар ҳАҚида умумий тушунчалар

Насосларни гуруҳлаш турлича бўлиб, уларни тузилиши, турли параметрлари, суюқликка энергия бериш усули ва бошқаларга қараб гуруҳлаш усуллари мавжуд. Энг кўп тарқалган усул ишлаш принципига қараб гуруҳлашдир. Бунда насослар икки катта гуруҳга бўлиниб, улар куракли ва ҳажмий насослар дейилади.

Насосларни гуруҳлаш турлича бўлиб, уларни тузилиши, турли параметрлари, суюқликка энергия бериш усули ва бошқаларга қараб гуруҳлаш усуллари мавжуд. Энг кўп тарқалган усул ишлаш принципига қараб гуруҳлашдир. Бунда насослар икки катта гуруҳга бўлиниб, улар куракли ва ҳажмий насослар дейилади.

Бу насослар деярлик барча насосларни ўз ичига олади, лекин бир қанча бошқача принципда ишлайдиган насослар бунга кирмай қолади. Буларга оқимчали насослар (учинчи класс сифатида ажратиш мумкин) кўтаргичлар (куракли, чахпалак ва бошқалар) киради.

Куракли насослар марказдан қочма, ўқий, уюрмали насосларга бўлинади. Тузилиши ва ишлаш принципи бир хил бўлгани учун вентиляторларни ҳам куракли насослар гуруҳига киритиш мумкин. Вентиляторларнинг ҳам марказдан қочма, ўқий турлари мавжуд. Куракли насосларни битта валда бир ёки бир неча иш ғилдираги ўрнатилишига қараб, бир поғонали ва кўп поғонали насосларга ажратиш мумкин. Марказдан қочма насослар сўриш усулига қараб бир томонлама сўрувчи ва икки томонлама сўрувчи насосларга бўлинади.

Ҳажмий насослар икки катта гуруҳга бўлиниб, улар поршенли ва роторли насослар дейилади. Булар яна бир қанча кичик гуруҳчаларга бўлинади.

Насосларни суюқликка берган босимининг катта – кичиклигига қараб,

• паст босимли (20 м сув уст. гача),
• ўртача босимли 20-60 м сув уст. га тенг),
• юқори босимли (60 м сув уст. юқори) насос­ларга ажратиш мумкин.

Уларни берган сарфига қараб

• паст,
• ўрта
• юқори сарфли насосларга гуруҳлаш мумкин.

Насос вақт бирлигида сўрган суюқлик ҳажми Q унинг сўриши ёки сарфи деб аталади. Сўриш м3/мин ва бошқа бирликларда ўлчанади. Сўриш ёки сарф насоснинг унумдорлиги дейилади.

• Насос вақт бирлигида сўрган суюқлик ҳажми Q унинг сўриши ёки сарфи деб аталади. Сўриш м3/мин ва бошқа бирликларда ўлчанади. Сўриш ёки сарф насоснинг унумдорлиги дейилади.
• Марказдан қочма насосларнинг сарфи қуйидаги формула бўйича ҳисобланади