11-mavzu. Global korrupsiya ijtimoiy-madaniy inqiroz oqibati

7. Sud tizimidagi korrupsiya. Mamlakatda mavjud bo‘lgan korrupsiya shakllarining birinchisini sudyalar boshchiligidagi sud tizimidagi korrupsiya tashkil qiladi.
7.1. Qonunchilikdagi "vilkalar". Ko‘pgina normalar sudyaga aybning darajasi, huquqbuzarlikning og‘irligi va boshqa holatlarni hisobga olish uchun yengil va og‘ir jazo turlaridan birini tanlashga imkon beradi. Bunday holda sudya huquqbuzarlikni sodir etgan fuqaroga ta’sir o‘tkazish vositasiga ega. Jazoning yuqori va pastki chegaralari o‘rtasidagi farq qanchalik katta bo‘lsa, fuqaro shunchalik ko‘p pora berishga tayyor bo‘ladi.
7.2. Muqobil ma’muriy jazo. Muqobil ma’muriy jazo qo‘llanilishiga oid qonun qoidalar mavjud, masalan, jarima yoki hibsga olish. Ular ko‘pgina "vilkalar" me’yorlaridan nafaqat keng qamrovli jazolar (va, demak, huquqbuzarga pora berish uchun kuchli turtki) bilan, balki adolatni sud, hokimiyat emas, balki ijro etuvchi hokimiyat vakillari amalga oshirishi bilan ajralib turadi. Ko‘pgina huquqshunoslar ushbu turdagi sanksiyalarni qo‘llash faqat jinoiy sud ishlarini yuritishda asoslanadi, deb hisoblashadi, ammo ma’muriy jarayonda unchalik katta asosga ega emas. Birinchidan, sud sud jarayonining ochiqligi (oshkoralik), qarama-qarshilik, og‘zaki va dolzarblik prinsiplariga asoslanadi. Ma’muriy sud ishlarida fuqaro ko‘p hollarda hokimiyat vakili bilan yolg‘iz qoladi. Ikkinchidan, ma’muriy huquqbuzarlik uchun eng yuqori jazo ham jinoyatchi uchun jinoyat qonunchiligidagi kabi og‘ir emas, uni farqlash mantiqan to‘g‘ri keladi
7.3. Huquqbuzarlikning tarkibini qayta malakalash. Qonundagi "Vilkalar" ning yana bir turi - bu huquqbuzarlikning turli kodlarda takrorlanishi. Bu sodir etilgan huquqbuzarlikni yengilroq toifaga (masalan, jinoyatchilikdan ma’muriy yoki fuqarolik darajasiga) yoki aksincha, og‘irroq toifaga qayta malakalash imkoniyatlarini ochib beradi. Qonunchilik hujjatlari aniq bo‘lmaganligi sababli jinoyatlar va boshqa huquqbuzarliklarni farqlash qiyin kechadi va bunday holatlarda sudyalar (yoki mansabdor shaxslar) o‘z ixtiyori bilan qaror qabul qilishadi, bu esa pora olish va tovlamachilik uchun imkoniyatlar eshigini ochib beradi.