11-мавзу. Макроиқтисодий фаолликни ўлчаш режа

Ишлаб чиқариш босқичлари	Маҳсулотларни сотишдан тушум, долл.
Қўшилган қиймат, долл.
	0	120 (120-0)
А фирма - пахта етиштирувчи фермер	120	60 (180-120)
В фирма - пахтани қайта ишлаш заводи	180	40 (220-180)
С фирма – кўйлак ишлаб чиқарадиган фабрика	220	50 (270-220)
D фирма – кўйлакларни улгуржи сотадиган фирма	270	80 (350-270)
Е фирма – кўйлаклар чакана савдоси билан шуғулланадиган фирма	350
Жами тушум	1140
Қўшилган қиймат (жами даромад)		350

Миллий ҳисоблар тизими (МҲТ) – иқтисодий фаолият натижаларини макродаражада қайд этиш ва таҳлил қилиш учун фойдаланиладиган ўзаро боғлиқ кўрсаткичлар ва классификациялар тизими
иқтисодий ҳолат (вазият) мониторинги
макроиқтисодий таҳлил, прогноз ва моделлаштириш
халқаро таққослаш
фаровонликни белгилаш
Миллий ҳисоблар тизими асосида ЯИМ уч хил усул билан ҳисобланиши мумкин:
Ишлаб чиқариш
(қўшилган қиймат)
Тақсимлаш
(даромадлар)
Пировард истеъмол
(харажатлар)
Миллий иқтисодиёт тармоқларида яратилган қўшилган қийматлар йиғиндиси ҳисоблаб чиқилади.
Қўшилган қийматни аниқлаш жами ижтимоий маҳсулотдан оралиқ маҳсулотлар, хомашё, ёқилғи, материаллар қийматини чегириш орқали амалга оширилади
Уй хўжаликлари, корхона ва давлат муассасаларининг бирламчи (тақсимланган) даромадларини меҳнат ҳақи ва ялпи фойдага (рента, ссуда фоизи, тадбиркорлик фойдаси ва ҳ.к.) ажратиш мумкин. Даромадларнинг барча суммасига истеъмол қилинган асосий капитал қиймати (амортизация) ва бизнесга эгри солиқлар суммаси ҳам қўшилади
Ишлаб чиқарилган барча маҳсулот (хизмат)лар ҳажмини сотиб олишга сарфланган барча харажатлар қўшиб чиқилади. Ишлаб чиқарилган пировард маҳсулотларни уй хўжаликлари, давлат, тадбиркорлар ҳамда хорижлик истеъмолчилар сотиб олиши мумкин

Харажатлар суммаси бўйича ҳисоблаш	Даромадлар суммаси бўйича ҳисоблаш
Уй хўжаликларининг истеъмол харажатлари	Меҳнат ҳақи (иш ҳақи ва б.)
+ Тадбиркорларнинг инвестицион харажатлари	+ Корпорациялар фойдаси
+ Давлат хариди	+ Бошқа мулкий даромадлар (фоиз, ижара ҳақи, рента)
+ Соф экспорт	+ Амортизация
	+ Ишлаб чиқариш солиқлари