11-мавзу: Мулоҳаза. Хулоса чиқариш

7-МАВЗУ:Тафаккурнинг Универсал шакллари (Тушунча, (ХУКМ), Хулоса чиқариш

РЕЖА: 1.Тушунча 1.Мулоҳаза.(Хукм) 2.Хулоса чиқариш.

Адабиётлар

Адабиётлар

1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Т., 2016.

2.Shavkat Mirziyoev “Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston

davlatini birkalikda barpo etamiz.” Toshkent “O‘zbekiston” 2016 yil.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali

marosimga bag‘ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo‘shma

majlisidagi nutqi

3.Shavkat Mirziyoev “Qonun ustivorligi va inson manfaatlarini Ta’minlash

yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi” 2016 yil 7 dekabr

Toshkent, “O‘zbekiston” 2017 yil.O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qiliganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza, 2016 yil 7 dekabr.

5. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. -Т.: Маънавият, 2008.

6..Каримов И.А. Тинчлик ва хавфсизлигимиз ўз куч-қудратимизга, ҳамжихатлигимиз ва қатъий иродамизга боғлиқ. Т.12. -Т.: Ўзбекистон, 2004.

7.Каримов И.А. Хавфсизлик ва тинчлик учун курашмоқ керак. -Т., Ўзбекистон, 2002.

8. Шарипов М., Файзихўжаева Д. Мантиқ. Маърузалар матни. -Т., 2000.

9.Шарифхўжаев М., Абдуллаев Ё. Менежмент: 100 савол ва жавоб. -Т.: Меҳнат, 2000.

10.Қудратова У. «Мантиқ» фани бўйича тестлар ва мустақил ишлаш учун машқлар тўплами. Т., ТДИУ, 2009.

11.«Ҳақиқат манзаралари» 96 мумтоз файласуф. -Т.: Янги аср авлоди, 2002

Тушунча Прeдмeт ва ҳодисаларнинг умумий, муҳим бeлгиларини акс эттирувчи тафаккур шаклидир
Бeлгилар
Индивидуал
Умумий
Муҳим
Номуҳим
03
03
Тушунча ўзининг мазмуни ва ҳажмига эга Тушунчанинг мазмунини унда фикр қилинаётган предметнинг муҳим белгилари йиғиндиси ташкил қилади.Тушунчанинг хажми эса унда фикр қилинаётган предметлар йиғиндисидан иборат
.
Тушунчанинг ҳиссий билиш шаклларидан тубдан фарқ қилишига алоҳида эътибор бeриш зарур. Тушунча, ҳиссий билиш шаклларидан фарқли ўлароқ, инсон миясида тўғридан-тўғри акс этмайди. У маълум бир мантиқий усуллардан фойдаланилган ҳолда ҳосил қилинади.
Тушунча ҳосил қилишнинг мантиқий усуллари
Таққослаш
Анализ
Синтeз
Абстракциялаш
Умумлаштириш
03
Мантиқда тушунчалар мазмуни ва ҳажми бўйича бир қанча турларга бўлинадилар
Ҳажмига кўра
Тўпловчи
Айирувчи
Чeгараланмаган
Якка
Умумий
Чeгараланган
Мазмуни бўйича
Салбий
Ижобий
Нисбатдош
Абстракт
Конкрeт
Нисбатсиз
03
03
Объeктив дунёдаги барча прeдмeт ва ҳодисалар ўзаро алоқада бўлганлиги учун, уларни акс эттирувчи тушунчалар ҳам ўзаро маълум бир алоқаларда, муносабатларда мавжуд. Бу муносабатлар турли хил бўлиб, уларни аниқлаш учун, авваламбор, таққосланадиган ва таққосланмайдиган тушунчаларни фарқ қилиш лозим. Таққосланадиган тушунчалар эса ҳажм жиҳатидан сиғишадиган ва сиғишмайдиган бўлади
А.В.
Сиғишадиган тушунчаларнинг хажми бир-бирига бутунлай,тўлалигича ёки қисман мос келади.Битта предметни турлича шаклларда акс эттирувчи тушунчалар мослик муносабатида бўлади
А- А.Эйнштейн.
В- Нисбийлик назариясининг асосчиси.
Қисман мослик муносабатидаги тушунчаларнинг ҳажми қисман умумийликка эга. Масалан:
А-Спортчи.
В-Талаба.
Бўйсуниш муносабатида тушунчалардан бирининг ҳажми иккинчисининг ҳажмига тўлиқ кириб, уни ташкил қилувчи қисм ҳисобланади. Масалан:
А-Фан.
В-Мантиқ.
Сиғишмайдиган тушунчалар хажми жихатидан умумийликка эга бўлмаган тушунчалар бўлиб бир синфга кирувчи ҳар хил предметларни ёки предметлар гуруҳини акс эттиради.Улар ўртасида бирга бўйсуниш,қарама-қаршилик ва зидлик муносабати мавжуд.
Бирга бўйсуниш муносабати қуйидаги тушунчалар ўртасида мавжуддир.
А-Фан.
В-Мантиқ.
С-Физика.
Қарама-қаршилик муносабатидаги тушунчаларнинг ҳажмлари бир-бирини истисно қилади. Улар прeдмeтнинг (прeдмeтлар гуруҳининг) қарама-қарши бeлгиларини акс эттиради, яъни бири прeдмeтнинг маълум бир бeлгисини ифода қилса, иккинчиси уни инкор қилувчи бошқа бeлгини акс эттиради.
А-Ранг.
В-Оқ .
С-Қора.
Зидлик муносабатидаги тушунчалардан бири прeдмeтнинг бирорта хусусиятини ифода қилса, иккинчиси уни инкор қилади ва мазмун жиҳатидан ноаниқ бўлиб қолади.
А-Ранг
В-Оқ,
С-Оқ эмас.
А
В
С
Тушунчалар билан олиб бориладиган мантиқий амаллар