11-мавзу: Мулоҳаза. Хулоса чиқариш

Синфлар устида амаллар
Тушунчаларни таърифлаш
Классификация
Тушунчаларни бўлиш
Тушунчаларни умумлаштириш
Тушунчаларни чeгаралаш
03

2. Ҳукм

• Ҳукм – предметга маълум бир хоссанинг, муносабатнинг хослиги ёки хос эмаслигини ифодаловчи тафаккур шакли.
• Субъект (S) – ҳукмнинг эгаси ва биринчи тушунчаси.
• Предикат (P) – ҳукмнинг кесими ва иккинчи тушунчаси

Оддий ҳукм – таркибидан бирдан ортиқ ҳукмни ажратиб бўлмайдиган мулоҳаза.
Мураккаб ҳукм – таркибидан икки ва ундан ортиқ ҳукмни ажратиш мумкин бўлган мулоҳаза.

Оддий хукм турлари

Сифатига кура

Микдорига кура

• Тасдик хукм
• Инкор хукм

• Якка хукм
• Жузъий хукм
• Умумий хукм

Ҳукмларнинг миқдор ва сифатига кўра бирлашган таснифи

• Умумий тасдиқ ҳукм

“Ҳамма S-P дир”

Ҳамма талабалар мантиқ фанини ўрганадилар.

• Умумий инкор ҳукм

“Ҳеч бир S-P эмас”

Ҳеч бир ишбилармон режаси иш юритмайди.

• Жузъий тасдиқ ҳукм

“Баъзи S-P дир”

Баъзи талабалар маъсулиятли.

• Жузъий инкор ҳукм

“Баъзи S-P эмас”

Баъзи талабалар спорт билан шуғулланмайдилар.

Оддий хукм

Предикат мазмунига кўра оддий ҳукм турлари

• Атрибутив ҳукмлар –бирор сифат ёки хусусиятнинг предметга хослиги ёки хос эмаслини , қатъий қилиб кўрсатилади.
• Муносабат ҳукмлар –икки ва ундан ортиқ предметлар ўртасида муайян муносабатларнинг бўлиши ёки бўлмаслигини ифодалаган хукмлар.

Ҳукмларнинг модаллиги – ҳукмларда предикатнинг субъектга тегишли ёки тегишли эмаслиги ҳақидаги фикр қатъий, кучли (зарурий) ёки қатъий бўлмаган, кучсиз (эҳтимол) тасдиқ ёки инкор шаклда ифодаланувчи фикр.