12- ma’ruza nitrat kislоtаsining ishlаb chiqаrish teхnоlоgiyasi. Nitrat kislоtаsi uchun хоm-аshyo bо`lgаn tаbiiy аzоtni bоg’lаsh usullаri Reja

N  e  N [kat] N + e
Bu jarayon bosqichma-bosqich quyidagi tartibda boradi:
N  e  N [kat]N + e imid [kat]NH.
2N  e  N₂ [kat]N amid [kat]NH₂.
3N  e  N₃ [kat]N ammiak [kat]NH₃.

4) Komplekslar qayta gruppalanib, maxsulot va katalizator sof xolda ajralib chiqadi.

NH₃ + [kat]
5) Maxsulotni katalizator yuzasiga desorbtsiyasi.
6) Maxsulotni gaz oqimi ichiga diffuziyasi.
NH₃ xosil bo’lish darajasigi bir qator omillar ta’sir qiladi (18,19, 20-rasmlar):

Egri chiziklardan ko’rinib turibdiki xajm tezligi ortib borishi bilan ammiak xosil bo’lishi kamadi. Maqbul xajm tezligi 304010⁴ m³/m²s
Xaroratni pasayishi, bosimni oshishi NH₃ xosil bo’lish miqdorini oshiradi. Lekin bu sharoitda jarayon tezligi kam bo’ladi.

500⁰C da NH₃ xosil bo’lish 0.4 sekundda muvozanat xolatiga keladi, 400 ⁰C da esa muvozanat xolati kelish o’zoq davom etadi. Ammiakni sanoat miqyosida ishlab chiqarish uch xil bosimda olib boriladi. Kichik bosimda 10MPa; urta bosimda 2030 MPa; yuqori bosimda 75100 MPa.

NH₃ olish uchun gazlar aralashmasi toza bo’lishi kerak (21-rasm).Ular oltingugurtli birikmalardan SO₂ gazidan, O₂ dan tozalanishi kerak. Aks xolda katalizator zaxarlanishiga olib keladi. Tozalangan gazlar aralashmasi 6-kondensatordan o’tib, issiqlik oladi va 2-reaktorgaga yuboriladi. 2-da katalizator yordamida NH₃ xosil bo’ladi. Xosil bo’lgan NH₃ o’z issikligini 1-bug’ xosil qiluvchiga yuboriladi va 2-reaktorning past qismidan o’tib 3-sovutgichga boradi. 3-da 90100 ⁰C gacha sovitilinadi.

4-separatorda xosil bo’lgan NH₃ ning bir qismi suyuq xolatda ajratib olinadi. Reaktsiyaga kirishmagan gazlar aralashmasi va gaz xolatidagi NH₃ 5-kompressoräà siqilib, kondensatyor 6 ga o’tadi. Bu erda xam NH₃ ning bir qismi suyuq xolatga o’tkazilinadi va ajratib olinadi. Gaz xolatidagi NH₃
7-bug’’latuvchiga yuboriladi. 7- da suyuq NH₃ ning bug’lanishi xisobiga past xarorat xosil qilinadi. Natijada gaz xolatdagi NH₃ butunlay suyuq xolatga o’tadi va gazlardan ajratib olinadi.