12-мавзу. Ишлаб чиқариш харажатларини бошқариш

1400 ш.б. (5та буюм)

Умумий ТC (Тотал cосц)	Ишлаб чиқаришнинг доимий ва ўзгарувчан суммаси	1000+1400=2400 ш.б.
Ўрта АТC(Авераге Тотал cосц)	Ишлаб чиқаришнинг маҳсулот бирлигига харажатлари	2400:5=480 ш.б.
Чегаравий (маржинал) МС (Маргинал cосц)	Ҳар қайси янги маҳсулот бирлигини ишлаб чиқаришда умумий харажатларнинг ортиши	5-маҳсулот – 2400 6-маҳсулот – 3000 600 ш.б

Доимий, ўзгарувчан, умумий, ўрта ўртача ва чегаравий (маржинал) харажатларни аниқлаш ва уларга оид мисоллари
1 2 3 4 5 6 7 8
Маҳсулот бирлиги
Харажатлар ва умумий
тушум (ш.б)
5000
4000
3000
2000
1000
Зарар
фойда
Умумий харажатлар
Умумий тушум
Зарарсизлик нуқтаси
Зарарсизлик нуқтаси
Фирманинг фойда ва зарарлари динамикаси
Ишлаб чиқаришни кенгайтиришда корхонанинг фойда ва зарарлари

		УМУМИЙ ХАРАЖАТЛАР
Доимий харажатлар				Ўзгарувчи харажатлар
Корхона тўлов мажбуриятлари				Хом-ашё
Солиқлар				Материал
Амортизация ажратмалари				Ёнилғи
Ижара ҳақи				Транспорт хизмати
Қўриқлаш хизмати харажатлари				Ишчилар иш ҳақи ва шу кабилар учун харажатлар
Бошқарув ходимлар маоши ва ҳ.к.

Ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсирига қарабхаражатларни туркумлаш

		УМУМИЙ ХАРАЖАТЛАР
Доимий харажатлар				Ўзгарувчи харажатлар
Корхона тўлов мажбуриятлари				Хом-ашё
Солиқлар				Материал
Амортизация ажратмалари				Ёнилғи
Ижара ҳақи				Транспорт хизмати
Қўриқлаш хизмати харажатлари				Ишчилар иш ҳақи ва шу кабилар учун харажатлар
Бошқарув ходимлар маоши ва ҳ.к.

Ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсирига қарабхаражатларни туркумлаш
Ишлаб чиқариш харажатлари
1. Ресурсларни
жалб
қилиниш
манбаига
кўра.
2. Ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига боғлиқлик даражасига кўра
3. Маҳсулот
нархига
қўшилиш характерига
кўра
Ташқи харажатлар – ташқаридан ресурсларни жалб қилиш натижасида вужудга келади.
Ички харажатлар – ўзига тегишли ресурслардан фойдаланиш натижасида юзага келади.
Доимий харажатлар – ишлаб чиқариш ҳажмига боғлиқ бўлмайди, унинг ҳар қандай (ҳатто нолинчи) даражасида ҳам мавжуд бўлади.
Ўзгарувчи харажатлар – ишлаб чиқаришнинг ҳажмининг ўзгаришига тўғридан – тўғри боғлиқ бўлади.
Тўғри харажатлар – бевосита таннархда акс этиб, маҳсулот таркибига киради.
Эгри харажатлар – таннархда акс этмайди ва маҳсулот нархига устама ҳисобланади.
УМУМИЙ ХАРАЖАТЛАР
Ишлаб чиқариш харажатлари
Муомала харажатлари
Иш ҳақи
Хом ашё харажатлари
Ёнилғи ва мойлаш материалларига харажатлар
Амортизация ва ҳ.к.
Қўшимча муомала харажатлари
Соф муомала харажатлари