13-Matematik modellashtirish asoslari. Statistik ma'lumotlarni qayta ishlashda maxsus dasturlar kompleksi

sqrt(9) kvadrat ildiz 3^4 
Exponenta 
34; 3daraja4(i.e., 3*3*3*3). exp(4) e4; (e≈2.7183). log(5) 5 ni natural logarifm 
log10(5) 
5 onlik logarifmi abs(-3) absolute 
round(1.3) 
bununga aylantirish floor(1.3) bununga aylantirish(kichik) ceil(1.3) 
bununga aylantirish fix(1.3)bununga aylantirish 
forpositive manfiy songa aylantirish sign(1) sonning ishorasi 
>> abc = 10/20/10 abc =0.05 
O‘zgaruvchilarni ham qayta tayinlash mumkin. o‘zgaruvchan abc qiymatini 
0.05 bor, lekin siz abc=3 yozsangiz eski qiymati yangi biri bilan o‘zgartiriladi. 
Bundan tashqari, o‘zgaruvchilar, boshqa o‘zgaruvchilar yordamida yoki hatto 
o‘zgaruvchini o‘zi yordamida qayta tayinlash mumkin. 
O‘zgaruvchilar turli turdagi bo‘lishi mumkin. Biz raqamli, belgi, va mantiqiy 
o‘zgaruvchilar farqlash kerak. Keyinchalik, biz ham qisqacha hozirgi hujayra 
o‘zgaruvchilar bo‘ladi. 
1. 
Sonli va belgi o‘zgaruvchilar 
2. 
.Mantiqiy o‘zgaruvchilar 
Xo‘sh, nima uchun o‘zgaruvchan funksiyasi ustunlikni anglatadiq Bunda 
Matlab «ma’no izlaydi» qanday tartib bilan aloqabor. buyruq bo‘lsa, Matlab birinchi 
bor shu nom bilan bir o‘zgaruvchi mavjud bo‘lsa ko‘rish uchun ish maydoni izlaydi. 
mavjud bo‘lsa, dastur o‘zgaruvchisining qiymatini qaytaradi. hech o‘zgaruvchan 
topilgan bo‘lsa, Matlab joriy Folder izlaydi. bir vazifani fayl bor topilgan bo‘lsa, u 
tanlagan va amalga oshiriladi. Boshqa tomondan, hech narsa yo joriy papkada 
topilgan bo‘lsa, Matlab bir vazifasi bor topish mumkin ko‘rish uchun oldindan 
belgilangan qidiruv yo‘liga bo‘ylab papkalarga izlab boshlaydi. Bir topilgan bo‘lsa, 
yana, u tanlangan va amalga oshiriladi. hech narsa yo yo‘lda topilgan bo‘lsa, Matlab 
beradi va xato xabarini beradi. Biz duch kelgan birinchi xato xabari dastur 
belgilangan o‘zgaruvchan yoki vazifasini topa olmasligini nima uchun bu emasligini 

---

aniqlasyimiz kerak. Bugungi kunda fan texnika olamida murakkab bo‘lgan 
masalalarni, vazifalarni yechish uchun turli xil dasturlash tillari va vositalardan 
foydalaniladi. Hisoblash jarayonlarida bir qator doimiy takrorlanuvchi standart 
jarayonlar alohida paket deb ataluvchi maxsus dasturlar tarkibiga kiritiladi. 
Dasturlar paketi o‘z navbatida obʼektli modelni vujudga keltiradi. Amaliy masalalar 
bir nechta paketlarga bo‘linib, kompyuter algebrasi deb ataluvchi bir necha dasturiy 
taʼminotlar tarkibiga kiritilgan. Bularga Merkury, Maple, Mathematika, Matsad , 
Matlab kabi dasturlar kiradi. Bu dasturlarning har biri o‘z kamchilik va yutuqlari 
bilan alohida o‘rganib chiqishga arziydi. Matlab dasturi 70-yillar oxirida Moler 
tomonidan sodda hisoblash jarayonlarini bajarish uchun yaratilgan. U asosan 3 avlod 
EHM da ishlash uchun mo‘ljallangan edi. 80-yillar o‘rtalariga kelib Little 
Mathworks kompaniyasi xodimi tomonidan Matlabning 4-avlod EHM ga 
mo‘ljallangan PC Matlab versiyasi ishlab chiqildi. Ushbu versiyaning oldingi 
versiya bilan o‘xshash jihatlari ko‘p bo‘lib, bir nechta matematik paketlargina 
oldingi versiyadan farqlab turadi. Bugungi kunda zamonaviy kompyuterlarda 
Matlabning 4,5,6 va 7 versiyalarni ko‘rish mumkin. 4-versiyada Matlabning 
dastlabki versiyalarni xususiyatlari saqlanib qolgan. 5-versiya tarkibida ilk bor 
grafik muhit ishchi stoli yaratilgan. Shu bilan birga Matlabning 5-versiyasida 16 bit 
va 24 bitli RGB ranglar bilan ishlash, yuqori o‘lchamli matritsalar bilan ishlash, 
fazoviy figuralarni chizish faqat sonlar bilan emas, balki matematik formulalar bilan 
ishlash imkoniyatlari kiritilgan. Matlabning 6-versiyasi bu dastur rivojining eng 
asosiy cho‘qqilardan biri hisoblanadi. 5-versiyaga qo‘shimcha ravishda boshqa 
dasturlash tillariga eksport va import murakkab bo‘lgan jarayonlar matematik 
modelni grafika bilan ishlash, boshqa kompyuter algebrasi dasturlar bilan moslasha 
olish jarayonlari qo‘shimcha sifatida kiritilgan. Matlab dasturiy taʼminot o‘rnatish 
jarayoni boshqa dasturlardan farqlanmaydi. Matlab dasturi ishga tushirilganda unda 
asosan 3 ta oyna ko‘rinadi: 

---