13-mavzu. Valyuta operatsiyalari hisobi. Reja: O„zbekiston Respublikasi valyuta munosabatlarini tartibga solish

inkassatsiya va qimmatliklarni tashishga doir yo
ʻ
riqnoma.
O
ʻ
zR AV 27.0.2008 
yilda
1831-son va O
ʻ
zbekiston Respublikasi bank muassasalarida valyuta 
qimmatliklariga oid kassa ishi to
ʻ
g
ʻ
risidagi nizom. O
ʻ
zR AV 03.08.1998 yilda 468-
son bilan ro
ʻ
yxatga olingan)
bilan belgilanadi. Buzib qo
ʻyilgan qatʼiy hisobot 
blanklari ikkala nusxadagi blankning butun bir sathi bo
ʻyicha "Z" lotin harfining 

---

145 
qo
ʻyilishi yoʻli bilan bekor qilinishi kerak, bank xodimining imzosi bilan 
tasdiqlanadi, buxgalteriyada ro
ʻyxatdan oʻtkaziladi. 
Bank muassasalari arxiviga topshirilganidan so
ʻng qatʼiy hisobot blanklarining 
to
ʻldirilgan va buzib qoʻyilgan (bekor qilingan) nusxalariga muvofiq saqlanishi 
kerak (Tijorat banklari faoliyatida yuzaga keladigan hujjatlarning saqlanish 
muddatlari ro
ʻ
yxatini qo
ʻ
llash bo
ʻ
yicha ko
ʻ
rsatma. O
ʻ
zR AV 26.07.2000 yilda 951-
son bilan ro
ʻ
yxatga olingan).
Naqd chet el valyutadagi operatsiyalarni buxgalteriya hisobida aks ettirish 
quyidagi balans hisobvaraqlarida hisobga olinadi: 
- 10101 - Aylanma kassadagi naqd pullar; 
- 10103 - Pul almashtirish shoxobchalaridagi naqd pullar; 
- 10105 - Cheklar va boshqa to
ʻlov hujjatlari; 
- 10109 - Yo
ʻldagi naqd pullar va boshqa toʻlov hujjatlari; 
- 17101 - Valyuta pozitsiyasi hisobvaraqlari. 
Naqd chet el valyutasi va shaxsiy hisobvaraqlardagi to
ʻlov hujjatlarining chet 
el valyutasidagi qoldiqlari har kuni bank omborxonasi daftarlarida chiqarilgan 
qoldiqlar bilan solishtiriladi. Shaxsiy hisobvaraqlar quyidagi turlarga guruhlanadi: 
- kassadagi naqd chet el valyutasi; 
- almashlash punktlaridagi chet el valyutasidagi avanslar; 
- chet el valyutasidagi boshqa avanslar. 
Boshqa banklarga jo
ʻnatilgan naqd chet el valyutasi, cheklar va boshqa toʻlov 
hujjatlarining bosh daftarlarda tegishli valyuta bo
ʻyicha hisobga olinishi uchun 
10109-"Yo
ʻldagi pullar" aktiv balans hisobvaraqlari ochiladi. 
Valyuta oldi-sotdisi bo
ʻyicha operatsiyalarning hisobga olinishi uchun 17101- 
―Valyuta pozitsiyasi‖ balans hisobvaragʻidan foydalaniladi. "Spot" transaktsiyasi 
chog
ʻida valyuta joriy kurs boʻyicha yoki uning zudlik bilan yetkazib berilishi 
sharti asosida "spot" kursi bo
ʻyicha sotib olinadi yoki sotiladi. Ushbu hisobvaraq 
chet el valyutasiga oid tegishli Bosh daftarda "spot" transaktsiyasining har bir 
krediti bo
ʻyicha debetlanadi va kreditlanadi. 
Tijorat banklari jismoniy shaxslar - rezidentlar va norezidentlardan naqd chet 
el valyutasini sotib oladilar, shuningdek, jismoniy shaxslar - norezidentlarga chet 
el valyutasini ayirboshlash shoxobchalari orqali sotadi (Tijorat banklarida jismoniy 
shaxslar bilan valyuta ayirboshlash operatsiyalarini amalga oshirish tartibi 
to
ʻ
g
ʻ
risidagi nizom. O
ʻ
zR AV 20.03.2013 yilda 2437-son bilan ro
ʻ
yxatga olingan).
Tijorat banklari ish boshlaguniga qadar ayirboshlash shoxobchalari 
kassirlarini qat
ʼiy hisobot blanklari va shoxobcha kun davomida faoliyat yuritishi 
uchun yetarli bo
ʻlgan miqdorda soʻm va chet el valyutasidagi avans bilan 
ta
ʼminlaydilar. Avans berilganda, naqd chet el valyutasi va chet el valyutasidagi 
to
ʻlov hujjatlari sotib olinganda yoki sotilganda buxgalteriya asos boʻluvchi 
hujjatlarga muvofiq, bir vaqtda milliy va chet el valyutasidagi bosh kitoblarda 
tegishli yozuvlar bilan rasmiylashtiriladi. Bunda,
1) Ayirboshlash shoxobchasi xodimiga hisobdorlik asosida milliy va chet el 
valyutasida naqd pul mablag
ʻi berilganda, buxgalteriya hisobida quyidagicha aks 
ettiriladi:

---

146