13-mavzu. Valyuta operatsiyalari hisobi. Reja: O„zbekiston Respublikasi valyuta munosabatlarini tartibga solish

3.Valyuta ayrboshlash shaxobchalarida naqd pul va chet el valyutasi 
hisobini yuritish tartibi. 
Tijorat banklarining valyuta ayirboshlash shaxobchalari orqali naqd chet el 
valyutasini sotib olish uchun tijorat banklari filiallarini yetarli miqdorda naqd so
ʻm 
bilan ta
ʼminlash maqsadida Markaziy bankning hududiy Bosh boshqarmalari 
(HBB) tijorat banklari filiallariga madad pullari beradi. Madad pullari Markaziy 
bankning HBB Hisob-kitob-kassa markazi (HKKM) aylanma kassasidagi naqd 
pullar hisobidan beriladi (Tijorat banklariga jismoniy shaxslardan naqd chet el 
valyutasini sotib olishi uchun Markaziy bank tomonidan madad pullari berish 
tartibi to
ʻ
g
ʻ
risidagi nizom. O
ʻ
zR AV tomonidan 16.08.2017 yilda 2912-son bilan 
ro
ʻ
yxatga olingan).
HKKM tomondan tijorat banklariga jismoniy shaxslardan chet el valyutasini 
xarid qilish uchun so
ʻmda madad puli berish Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy 
banki Respublika inkassatsiya xizmatining joylardagi boshqarmalari (bo
ʻlimlari) 
orqali tomonlar o
ʻrtasida tuzilgan shartnomalar, tijorat banklarining yozma 
buyurtmalari hamda Respublika Markaziy banki va uning HBBlari farmoyishlari 
asosida amalga oshiriladi. Ushbu madad pullari faqatgina tijorat banki filiallarining 
valyuta ayirboshlash shoxobchalari orqali jismoniy shaxslardan naqd chet el 
valyutasini sotib olish uchun ishlatiladi, boshqa maqsadlarga yo
ʻnaltirish Markaziy 
bank HBBning tegishli farmoyishiga asosan amalga oshiriladi. 
Bank kassalaridagi mavjud naqd pullar keyingi kunda kutilayotgan to
ʻlovlarni 
hisobga olgan holda, naqd chet el valyutasini xarid qilish uchun yetarli bo
ʻlmagan 
hollarda, naqd chet el valyutasini xarid qilish uchun Markaziy bankning HBBga 
buyurtma asosida murojaat qiladi (Markaziy bankning HBBlariga O
ʻ
zbekiston 
Respublikasida banklar tomonidan pul muomalasiga doir ishlarni tashkil etish 

---

150 
to
ʻ
g
ʻ
risidagi yo
ʻ
riqnoma. O
ʻ
zR AV 26.10.2005 yilda 1518-son bilan ro
ʻ
yxatga 
olingan).
Bank tomonidan so
ʻralgan madad pullari Markaziy bankning HBB 
farmoyishiga asosan HKKM aylanma kassasidagi naqd pullar hisobidan 
inkassatsiya xizmati orqali beriladi. HKKMlarda mazkur farmoyishga asosan 
tijorat banklariga madad puli jo
ʻnatilganda quyidagi buxgalteriya oʻtkazmasi 
amalga oshiriladi: 
Debet 10109000 
— «Yo
ʻ
ldagi naqd pullar va boshqa to
ʻ
lov hujjatlari»,
Kredit 10101000 
— «Aylanma kassadagi naqd pullar» hisobvarag
ʻ
i. 
HKKM aylanma kassasida tijorat banklari filiallari tomonidan so
ʻralgan 
madad pullarini berish uchun yetarli bo
ʻlmagan taqdirda, shu kunning oʻzida 
Markaziy bankning HBB HKKM aylanma kassasini madad puli bilan ta
ʼminlash 
choralarini ko
ʻradi. Markaziy bankdan olingan emissiya ruxsatnomasiga asosan 
olingan 
madad 
pullarini 
Markaziy 
bankning 
HBB 
ertangi 
kundan 
kechikreditirmasdan tegishli tijorat banklari filiallariga belgilangan tartibda 
inkassatsiya xizmati orqali yetkazib berilishini ta
ʼminlaydi. 
Naqd chet el valyutasini sotib olish uchun tijorat banklariga madad pullari 
berish maqsadida zaxira fondidan aylanma kassaga naqd pul o
ʻtkazish uchun 
berilgan emissiya ruxsatnomalaridan: 
a) Markaziy bankning HBB ruxsatnoma olingan kunni hisobga olmagan holda 
uch bank ish kuni davomida;
b) HKKM Markaziy bankning HBBdan ruxsatnoma olingan kunni hisobga 
olmagan holda ikki bank ish kuni davomida foydalanishi mumkin. 
Markaziy bankning HBB boshlig
ʻi, Pul muomalasini tartibga solish va 
monitoring 
boshqarmasi 
boshlig
ʻi, Emissiya-kassa amaliyotlari boʻlimi 
(boshqarmasi) 
boshlig
ʻi hamda HKKM direkreditori olingan emissiya 
ruxsatnomalarini foydalanish muddatiga amal qilgan holda ishlatilishini 
ta
ʼminlaydi.
Tijorat banklari filiallariga naqd chet el valyutasini xarid qilish uchun 
beriladigan madad pullari uchun tijorat banki filiali vakillik hisobvarag
ʻida yetarli 
miqdorda mablag
ʻ mavjud boʻlmasa oldindan naqdsiz pul oʻtkazib berilishi talab 
etilmaydi. Tijorat banki filialiga inkassatsiya xizmati orqali keltirilgan so
ʻmdagi 
madad pullari bank filialining qimmatliklarni but saqlanishi uchun javobgar 
mansabdor shaxslar tomonidan belgilangan tartibda qabul qilinib, ushbu naqd 
pullar 10196 - hisobvarag
ʻiga kirim qilinadi. Bunda, quyidagicha buxgalteriya 
o
ʻtkazmalari amalga oshiriladi: 
a) Tijorat banklariga HKKMdan madad puli keltirilganda: