14-ma`ruza. Ishlab chiqarish omillari. (Kapital qo`yilmalar va kapital bozori. Mehnat bozori va korxonalarda mehnat resurslaridan foydalanish.) Reja

14.8-rasm. Chekli mehnat daromadliligi grafigi

I-chiziq raqobatlashgan iste`mol bozoridagi firmaning chizig`i (bu erda firma monopol hokimiyatga ega emas). II chiziq iste`mol bozorida monopol hokimiyatga ega bo`lgan firmaning chizig`i. Monopol hokimiyatga ega bo`lgan firma ko`proq mahsulot sotish uchun tovar narxini tushirishi mumkin. Natijada bo`ladi va ishlab chiqarish hajmi oshishi bilan kamayib boradi. Demak, va chiziqlari pastga yotiq bo`lgani uchun chizig`i pastga tomon yotiq bo`ladi. Agar biz monopol hokimiyatga ega bo`lgan firmaning mehnatni chekli daromadliligini monopol bo`lmagan firmaning mehnatni chekli daromadliligi bilan solishtirsak

,
bu erda - monopol hokimiyatga ega bo`lgan firmaning mehnatini
chekli daromadliligi;
- monopol hokimiyatga ega bo`lmagan raqobatlashuvchi
firmaning mehnatini chekli daromadliligi.
Bundan kelib chiqadiki, har qanday ish haqida iste`mol bozorida monopol hokimiyatga ega bo`lgan firma, monopol hokimiyatga ega bo`lmagan firmaga nisbatan kamroq ishchi yollaydi.
Mehnatni chekli daromadliligi dan ishchilarni yollashda foydalanishi mumkin. Agar firma o`z foydasini maksimallashtiradigan bo`lsa, u ishchilarni yollashni mehnatni chekli daromadliligi ish haqiga teng bo`lgunga qadar davom ettiradi.
, (3)
bu erda - ish haqi.
Agar bo`lsa, firma qo`shimcha ishchi kuchini yollab, o`z foydasini oshirishi mumkin.
Ushbu shart quyidagi 16.2-rasmda ifodalangan.


14.9-rasm. Raqobatlashgan mehnat bozorida mehnat narxining uning miqdoridan bog`liqligi.

Mehnatga bo`lgan talab chizig`i bilan ustma-ust tushadi. talab chizig`iga ko`ra, mehnat narxi pasaygan sari unga bo`lgan talab ham ortib boradi va aksincha. Mehnat bozorida ishchi kuchiga talab - bu firmalarning ishchi kuchiga talabidir. Taklif ishchilar tomonidan bo`ladi.

Mehnat bozori raqobatlashgan bo`lgani uchun mehnat narxi bozor tomonidan shakllanadi va unga bozor sub`ektlari ta`sir qila olmaydi (raqobatlashgan iste`mol bozoridagi kabi). Bu barcha ishchilar qaysi firmada ishlashidan qat`iy nazar, bir xil ish haqi oladi va firmalar bu narxni oldindan berilgan narx sifatida qabul qiladilar. SHuning uchun ham alohida firma uchun mehnat resurslari taklif chizig`i gorizontal, ya`ni u absolyut elastik.
14.2-rasmda raqobatlashgan mehnat bozoridagi muvozanat nuqta E nuqta bilan ifodalanadi. Muvozanat ish haqi bo`lganda foydani maksimallashtiradigan mehnat resurslari miqdori ga teng bo`ladi. Ishchi chekli unumdorlik nazariyasiga ko`ra, mehnatning to`liq mahsulotini oladi. SHuning uchun firmaning mehnat uchun chekli xarajati ish haqiga teng.
,
bu erda - firmaning mehnatga bo`lgan chekli xarajati.
Raqobatlashgan mehnat bozorida har bir ishchining ish haqi ga teng bo`lgani uchun, firmaning ishchilarga beradigan umumiy ish haqi xarajatlari to`rtburchak yuziga to`g`ri keladi (16.2-rasm). Ish haqining o`zgarishi ishchi kuchiga bo`lgan talabni o`zgartiradi. Agar ish haqi dan gacha oshsa (16.3-rasm), yollanadigan ishchilar soni dan gacha qisqaradi; agar ish haqi gacha pasaysa, ishdagi ishchilar soni gacha oshadi.
Mehnat bozorida firma foydasini maksimallashtiradigan shart, ya`ni mehnatni chekli daromadliligining ish haqi stavkasiga tengligi iste`mol bozoridagi shartga o`xshashdir.