Temuriylar davriga oid G’arbda 3 mingdan ortiq, sharqda 500 dan ortiq asarlar yozildi. Kristafor Marlo V.Sheksperning utozi Buyuk Temur nomli dramma yozib bu asarini Angliya qirolining teatrlarida sahnalashtirgan Unda Amir Temur nomi ulug’lanib yevropa xaloskori sifatida ulug’langan keyinchalik bu an’ana fransuz, ingliz, ispan, nemis tarixida hamqayd etilgan.
Temur bilan yuzma yuz suhbatlashishga muyassar bo’lgan arab faylasufi Ibn Xaldunning e’tirof etishicha jahogir turk, arab fors xalqlarini tarixini juda yaxshi chuqur bilgan diniy va dunyoviy fanlarning falsafiy fanlarni ham eng murakka jihatlarini o’rganib olgan. Hofizi Abruning “Zubdat at tavorix” asarida 1443 yil Shohruh Misr podshosiga elchi jo’natib Ka’baga yopinchiq kiygizishni so’ragan va1444-45 yillarda Ka’bapo’sh tayyorlangan va uni Shayx Nuriddin va Shamsiddin Muhammad Abhariy vositasida Kabaga jo’natadi.
Temur tuzuklarini turkiydan forsiyga Husayn Turbatiy Yamandan olib kelib tarjima qilgan. Turkiydan o’zbek tiliga Hamidillo Karomatov tarjima qilgan. Guliston jurnalida Temur tuzuklarini tarjimasida qatnashgan Rustam Rahmon va boshqalarni quvg’in qilinishi.Dunyoning 8 ta davlatida Temur tuzuklari o’rganilmoqda. Amir Temurning vasiyatnomasida ham “Millatning dardiga darmon bulingiz...!” degan so’zlari nazarimizda yurtimizda prezidentimiz tomonidan tashkil etilgan Xalq qabulxonalarining zamonaviy variantidir.
Ibn Arabshohning asari 1636 yil lotin tiliga, 1658 yil fransuz tiliga tarjima qilgan. “Tangri taolloning va Muhammad Mustafoning shariatiga dunyoda rivoj berdim” degan fikrlaridan ham bilishimiz mumkinki A.Temurning diniy erkinlik va islom diniga bo`lgan buyuk hurmat ehtiromini.
Amir Temurning Xuroson tomonga safari A’rof surasidagi “Yaxshi kiyimlaringiz bilan ziynatlangiz” Fransiya qiroli Karl VI ga “salom va tinchlik” e’lon qilaman. 1987 yil Parijda “Temuriylar davri tarixi va san’atini o’rganish, fransuz- o’zbek madaniy hamkorligi” uyushmasi tuzildi. Lyuseran Keren 1961 yil O’zbekistonga safari va 1978 yil “Temur yoxud sohibqiron saltanati” nomli asarin e’lon qilgan. Mustaqillikka erishganimizdan so’ng esa Amir Temur nomi yana bir bor qaytadan xolisiylik nuqtayi nazaridan o’rganila boshlandi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
