14-semenar: Iqtibos keltirish. Parafraza

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi

Toshkent Axborot texnologiyalari Universiteti
Qarshi filiali Telekommunikatsiya va Kasbiy ta’lim fakulteti
Telekommunikatsiya texnologiyalari yo’nalishi
TT_11-22 guruh talabasi Ziyadova Shahnozaning
Akademik yozuv 2 fanidan tayyorlagan

14-SEMENAR
14-semenar: Iqtibos keltirish. Parafraza
Parafraza – bu mualliflarning plagiatdan qochish uchun foydalanadigan vositalaridan biri. To‘g‘ridan-to‘g‘ri takliflar va xulosalar bilan bir qatorda, o‘zingizning yozishingizga qo‘shilishi mumkin bo‘lgan boshqa odamning ishidan adolatli foydalanish. Ba’zan, siz so‘zma-so‘z keltirish o‘rniga kotirovkalarni parafrazlash orqali ko‘proq ta’sir o‘tkazishingiz mumkin. Parafaza – bu o‘z so‘zlaringiz yordamida tirnoqni qayta yozish. Parafraza qilsangiz, asl muallifning g‘oyalarini o‘z so‘zlaringiz bilan takrorlaysiz. Parafrazlashni patchwrittingdan farqlash muhim; patchwriting – bu plagiatning bir shakli, bu erda yozuvchi to‘g‘ridan-to‘g‘ri matnning bir qismini (atributisiz) keltiradi va keyin bo‘shliqlarni o‘z so‘zlari bilan to‘ldiradi.To‘g‘ridan-to‘g‘ri manbaga iqtibos keltirish kuchli bo‘lishi mumkin, ammo ba’zida parafrazlash yaxshiroq tanlovdir. Odatda, parafrazlash yanada mantiqiy bo‘ladi, agar: kotirovka uzoq va so‘zlikotirovkaning o‘zi yomon yozilgankotirovkaning o‘zi texnik yoki tushunishi qiyin yoki eskirgan tildan foydalaniladi.
Iqtibos (arab. – ziyo olmoq), sitata – biror asardan so‘zma-so‘z olingan parcha. Iqtibos bayon qilinayotgan fikrni ishonchli fikr bilan quvvatlash, muayyan fikrni tanqid qilish uchun hamda muhim faktik material – misol sifatida qo‘llaniladi. Iqtibos, asosan, ilmiy (ko‘pincha gumanitar) va rasmiy nutqda ishlatiladi hamda qo‘shtirnoq bilan belgilanadi yoki alohida harf bilan yoziladi; shuningdek, manbaga havola qilinadi. Bunday ko‘chirmalar foydalanuvchining fikri bilan qiyoslanganda uning mohiyatini to‘g‘ri tushinish imkonini beradi. Masalan, badiy adabiyotning, so‘zning g‘oyaviy-estetik ta’sir kuchi, ahamiyatini quroldan ham kuchliroq ekanligi to‘g‘risidagi fikrni mustahkamlash maqsadida P.Tursunning “Adabiyot zambarakdan zo‘r” yoki A.Qahhorning “Adabiyot atomdan kuchli” degan so‘zlarini yoki bo‘lmasa, “tig‘ yarasi bitar, ammo til yarasi bitmas” maqolini iqtibos sifatida qo‘llash mumkin. Iqtibosdan ko‘p hollarda epigraf va shior o‘rnida ham qo‘llaniladi. Agar muallif fikriga zarar yetmasa, Iqtibosda orfografiya va punktuatsiyani o‘zlashtirish, so‘z (so‘zlar)ni tushirib qoldirish mumkin (bunda ko‘p nuqta belgi qo‘yiladi).