15-Mavzu: Og’zaki muloqat va uning xususiyatlari. Verbal va noverbal muloqat. Yozma muloqat. Muloqat texnologiyasi va texnikasi

15-Mavzu: Og’zaki muloqat va uning xususiyatlari.Verbal va noverbal muloqat. Yozma muloqat . Muloqat texnologiyasi va texnikasi.
Verbal kommunikatsiya.
Inson nutqi belgilar tizimi sifatida qo‘llaniladi.Nutq faoliyati – odam tomonidan ijtimoiy-tarixiy tajribani o‘zlashtirish va avlodlarga berish yoki kommunikatsiya o‘rnatish, o‘z harakatlarini rejalashtirish maqsadida tildan foydalanish jarayonidir.
Noverbal aloqa - bu og'zaki yoki yozma ravishda so'zlardan foydalanmasdan xabarlarni yuborish va qabul qilish jarayonidir. Qo'l tilida ham deyiladi. Kursivlashtirish yozma tilni ta'kidlash kabi, og'zaki bo'lmagan xatti-harakatlar og'zaki xabarning qismlarini ta'kidlashi mumkin.
Verbal bo'lmagan aloqa atamasi 1956 yilda psixiatr Yurgen Ruesch va muallif Weldon Kies tomonidan "Noverbal aloqa: insoniy munosabatlarning vizual idrokiga oid yozuvlar" kitobida kiritilgan.
Verbal bo'lmagan xabarlar asrlar davomida aloqaning muhim yo'nalishi sifatida tan olingan. Masalan, "Ta'limni takomillashtirish" kitobida" (1605), Frensis Bekonning ta'kidlashicha, "tananing fitnalari umuman ongning holati va moyilligini ochib beradi, lekin tashqi ko'rinish va qismlarning harakatlari bundan tashqari, hozirgi hazil va ong va irodaning holatini ochib beradi. "
Nizo – muloqot ishtirokchilarining har biri muhim bo‘lgan muammoni hal etish vaqtida ular o‘rtasida vujudga kelgan qarama-qarshilik va kurashning keskin kuchayib ketish jarayonidir
Noverbal muloqot til, tovush nutqining qo‘llanilishiga asoslanmagan bo‘lib, bu mimika, imo-ishoralar, pantomimika, sensor yoki tana orqali aloqalar vositasidagi muloqot. Bu boshqa odamdan qabul qilinadigan taktil, ko‘rish, eshitish, hid bilish, hamda, boshqa sezgi va tasavvurlar. Odam muloqotining noverbal shakl va vositalarning ko‘pchiligi tug‘ma bo‘lib, faqat o‘ziga o‘xshashlar bilan emas, balki, boshqa tirik jonzotlar bilan ham hissiyot va hulq-atvor darajalarida hamfikrlikka erishish orqali o‘zaro ta’sir ko‘rsatishga imkon beradi.
Verbal muloqot faqat insonga xos bo‘lib, zarur shart sifatida tilni o‘zlashtirishni belgilab beradi. Nutq muloqot vositasi sifatida bir vaqtning o‘zida ham axborot manbai sifatida, ham suhbatdosh bilan o‘zaro ta’sirlashuv vositasi sifatida namoyon bo‘ladi. Buyuk shoir Sa’diyning so‘zlarini yodda tutish lozim: «Aqling bormi yoki yo‘q, buyukmisan yo kichik, biz bilmaymiz, sen bir so‘z atmaguningcha».
Verbal (nutq) muloqot tarkibiga: so‘zlar, iboralar ma’nosi va mohiyati kiradi. Asosiy o‘rinni so‘zning qo‘llanilish aniqligi, uning ifodalanishi va hammabopligi, tovushlar, so‘zlar talaffuzi, ohang ifodasi va mohiyati egallaydi.
Nutqdagi tovush hodisalari: nutq istalgan axborot belgili tizimlar vositasida etkazilishi mumkin. Psixologiyada verbal (nutq) va noverbal (nutqiy bo‘lmagan vositalar) kommunikatsiya mavjud. Nutq kommunikatsiyaning universal vositasidir. Nutq insonning boshqalar bilan tabiiy til vositasida amalga shiriladigan muloqot jarayoni demakdir. Muloqot samaradorligi muloqotdagilar uchun umumiy tilni, shuningdek, ta’lim, umumiy madaniyat va nutq madaniyati kabi muhim bo‘lgan omillarni belgilab beradi. Verbal nutq muloqotning noverbal vositalaridan foydalanish bilan to‘ldiriladi.misol sifatida 1960-yillar boshiga kelib, falsafa va sotsiologiya ilmiy adabiyotlarida Tasavvur hosil bo‘lishi uchun mazkur ta’riflardan faqat to‘rttasni keltirib o‘tamiz:
«Kommunikatsiya – bu murakkab dinamik tizimlar va uning axborotni qabul qilish, to‘plash, o‘zgartirish imkoniga ega qismlari o‘rtasida axborot almashinuvi».

1. 
   «Kommunikatsiya – bu axborotni o‘ziga xos almashish, uning emotsional va intellektual mazmunini aks ettirish jarayoni».
   
2. 
   «Kommunikatsiya – noverbal va verbal harakatlar natijasida axborot olish».