17-mavzu. Investitsiya tavakkalchiligi va ularni pasaytirish yo'llari reja

Zararsizlik nuqtasi”ni aniqlash usuli yordamida mahsulot sotishdan kelgan
tushum - uni ishlab chiqarish xarajatlariga teng boMgan holdagi sotish hajmi
aniqlanadi. Agar sotish hajmi bu nuqtadan past boMsa, korxona zararlami qoplashi
mumkin, pul kirimi xarajatlarga teng boMsa, korxona ishini zararsiz olib borayotgan
boMadi. “Zararsizlik5’ tahlili loyiha quwati yoki ishlab chiqarish hajmi miqdorini
topish maqsadida qoMlaniladi. Ishlab chiqarish hajmi past boMsa, korxona zararga
ishlayotgan boMadi. Bu tahlil loyihani baholashda turli narx va qiymatni hisobga
olishga bir qator zararsizlik nuqtalarini hisoblashga imkon beradi.
Barqarorlikni tekshirish usuli yordamida investitsiya ishtirokchilari uchun
eng xatarii variantlarda investitsiya loyihasini rivojlantirish rejasini ishlab chiqishni
oldindan ko‘rib chiqish mumkin. Har bir rejada har bir ishtirokchining
rejalashtirilayotgan daromadi, yo‘qotishlari, samaradorligi e’tiborga olinadi. Agar
barcha ko‘rib o’tilgan holatlarda ishtirokchilar qiziqishlari kuzatilsa, kutilayotgan
ko'ngilsiz oqibatlar mavjud zaxira va rezervlar hisobiga cheklatilsa yoki sug‘urta
toMovlari bilan qoplansa, loyiha barqaror va samarali deb hisoblanadi. Loyihaning
barqarorlik darajasi uni amalga oshirish sharoitlarining ehtimolli o‘zgarishlarga
nisbatan ishlab chiqarish, narx va mahsulotning eng yuqori darajadagi qiymati orqali
ifodalanishi mumkin.
Yuqorida ко4 rib oMilgan tavakkalchilikni boshqarish bosqichlari va
tavakkalchilikni baholash usullari yordamida tavakkalchilik sababli boMadigan
yo‘qotishlami pasaytirish, ular bilan bogMiq ko‘ngilsiz oqibatlami kamaytirish
usullarini taklif qilish mumkin.
3. Umumdavlat resurslari hisobidan markazlashgan holda ajratmalarni
371
amalga oshirish orqali.
Bu resurslar hisobidan katta hajmdagi ko‘zda tutilmagan holatlar bo(yicha
favqulodda zararlar qoplanadi.
Bojxona bojlarining qoMlanilishi bir tomondan, ichki iste’mol darajasining
pasayishiga, ikkinchi tomondan esa milliy tovar ishlab chiqaruvchilami himoya
qilishga olib keladi.
Himoya qilish darajasi - himoya barcha mahsulot va tovarlarga turlicha
boMadi. Buni quyidagi misol orqali ko‘rib chiqishimiz mumkin.
Faraz qilaylik, ericin bozor sharoitida ichki bozorda kostyumning narxi -
150 AQSh dollari, shundan, 100 AQSh dollari - matoning narxi, 50 AQSh dollari -
qo‘shimcha ustama narx. Davlat import qilinayotgan kostyum uchun 20 % bojxona
boji belgilagan bo‘lsin. Kostyum - 30 AQSh dollariga oshadi va 180 AQSh dollarini
tashkil etadi. Bunda ichki tovar ishlab chiqaruvchilar uchun qo‘shimcha narx - 50 dan
80 AQSh dollariga oshadi. Natijada daromad o'sadi va keyinchalik mahalliy ishlab
chiqarish ushbu tarzda kostyum ishlab chiqarish borasida rag‘batlantirib boriladi.
Qo‘shimcha qiymat solig‘i (narx) xorijiy ishlab chiqaruvchilar uchun oldingidek
o‘zgarmay qolaveradi.
Ichki bozorni himoya qilish - proteksiya daijasi quyidagi formula asosida
aniqlanadi:
F = (D, — D) / D x 100%
Bu yerda:
D - erkin savdo sharoitida ichki qo‘shimcha qiymat;
Dj - import boji qoMlanilgandan keyingi qo‘shimcha qiymat.
Bizning misolimizda:
F = (180-150) / 50 x 100% = 60% ni tashkil etadi.
Shuningdek, hukumat matoga ikkinchi marotaba inflyatsiya natijasida boj
stavkasini kiritsa, deylik 10 %ga, mato narxini o‘sish hisobiga ichki ishlab chiqarish
qo‘shimcha narxi endi 70 AQSh dollarini, himoyaning darajasi esa mos