17-mavzu. Investitsiya tavakkalchiligi va ularni pasaytirish yo'llari reja

ravishda
pasayib, 40 %ni tashkil etadi.
Har bir mamlakat jahon savdosida qatnashishni o4z oldiga maqsad qilib qo‘yar
ekan, u o‘z ichki bozoriga mahsulotlar kirib kelishini tartibga solishga harakat qiladi.
Bunday vaziyatda davlat o‘z ichki bozorini tarif yoki notarif usullar (jadval) bilan
himoya qilish choralarini ko'radi va shu bilan birga qaysi usul ko‘proq foyda
keltiriishi e’tiborga olinadi.
Tashqi iqtisodiy faoliyatni tartibga solishning bevosita usullari esa majburiy
taqiqlash yoki ruxsat berish xususiyatiarga ega bo‘lib, xalqaro ayriboshlashda
ishtirok etuvchilaming xatti-harakatlarini qat’iy tartibga solib turadi. Bular iqtisodiy,
ma’muriy va me’yoriy usullaming yaxlitligidan iboratdir.
1. Iqtisodiy usullar ~ tashqi savdoda litsenziyalash, kvotalash, bojxona bojlari
(mavsumiy, maxsus, dempingga qarshi, kompensatsion va h.k) eksportni ixtiyoriy
chegaralash, pasaytirilgan eksport bahosi, eng kam import baholari, eksport
subsidiyalari, jarimalar va hokazo. Kapital bozorida esa moliya operatsiyalari
uchun litsenziyalar, korxona ustav fondida xorijiy kapital ulushining mumkin
boMgan chegarasi, xorijdan valyuta olib kelish va xorijga valyuta olib chiqish
miqdorini belgilashlar.
2. Ma’muriy usul - tashqi savdoda, mahsulotlar bayonnomasi, tashqi
iqtisodiy aloqa qatnashchilarini ro‘yxatga olish, boshqa rasmiyatchiliklari kiradi. Kapital
roigratsiyasida esa investorlar kapital qo‘yishi, kredit berish va sug'urta shartlari, chet
ellik investorlar uchun tegishli sohalami aniqlash, qo‘shma va chet ellik korxonalami
boshqarishda milliy xodimlami ishtirok etish shartlari tartibga solinadL
3L Me’yoriy-huquqiy usul - mahsulotlar sifati, ekologik tozaligi
tovarlami o‘rash va markirovkalashga bildirilgan talablar, me* у or va texnik
andozalar, valyuta operatsiyalarini amalga oshirish jarayoniga qo‘yiladigan talab va
standartlar kabilami belgilashni bildiradi.
Bugungi kunda ko‘plab rivojlangan va jahon iqtisodiyotida yetakchi o‘rin
tutadigan mamlakatlar tajribasi ko‘rsatishicha, raqobatdoshlikka erishish va dunyo
bozorlariga chiqish, birinchi navbatda iqtisodiyotni izchil isloh etish, tarkibiy jihatdan
°2gaitirish va diversifikatsiya qilishni chuqurlashtirish, yuqori texnologiyalarga
asoslangan yangi korxona va ishlab chiqarish tarmoqlarining jadal ivojlanishini ta’minlash, faoliyat ko’rsatayotgan quatlami modernizatsiya qilish va texnik
yangilash jarayonlarini tezlashtirish hisobidan amalga oshirilishi mumkin. Bu
vazifalami samarali amalga oshirish va chet el investitsiyalarini jalb qilishda erkin
iqtisodiy hududlar alohida o‘ringa ega bo’lib, ular mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi uchun yangi imkoniyatlami ochib beradi.
Xulosa
Tavakkalchilik - kutilishi mumkin bo‘lgan xatar investitsiyadan
mo‘ljallangan foydani olish jarayoniga xos bo‘lgan noumidsizlikdir. Shu bilan birga
potensial investor tomonidan qo‘yilgan pul mablag’larini yo’qotish mumkinligi
hamdir. B ozor iqtisodiyotida bo‘lgan, ichki va tashqi investitsiyalami jalb qilish
bo‘yicha sharoitlami shakllantirayotgan davlatlar uchun investitsiya
tavakkalchiliklari tavakkalchiliklaming muhim turlaridan biridir. Shuning uchun ham
tavakkalchilikni, uning manbalarini va uning oldini olish usullarini aniqlash
rivojlanayotgan mamlakatlar uchun hayotiy muhim vazifa bo*lib hisoblanadi.
Loyiha tavakkallchiligi bu investitsiya loyihasini amalga oshirishga xalaqit
beradigan yoki loyiha samaradorligini pasaytiradigan tavakkalchiliklarning
yig‘indisidir.
Korxonalar (firmalar, aksiyadorlar, investorlar) tavakkalchilikli loyihaga pul
Mablag’larini yo‘naltirganda, kapital qiymatini oshirish yo‘li bilan tavakkalchilikni
hisobga oladilar, ya’ni tavakkalchilikka tuzatish kiritilgan diskont stavkasini qabul
qiladilar.
Investitsiya loyihasi samaradorligini baholashda, agar investitsiyani amalga
oshirishning turli sharoitlarida xarajatlar va natijalar har xil bo*Isa, tavakkalchilik va noaniqlik omillari hisobga olinadi. Amaliyotda esa tavakkalchiliklaming bo‘linishi,
ularning tasnifi, loyiha rejasi va shartnoma hujjatlarini tayyorlash jarayonida amalga
oshirilishi lozim. Tavakkalchilikning turlari va xatarlarini bilgan holda ularga ta’sir
o’tkazish mumkin, ya’ni ulami boshqarish, tavakkalchilikning loyiha samaradorligiga
ko’rsatadigan salbiy ta’sirini pasaytirish mumkin.