18 – 03 Транспорт воситаларини ишлатиш ва таoмирлаш

5. B a z n s i z s t e r j e n. Agar sterjenning sof og‘irligi, u ko‘tarib turgan yukning og‘irligidan bir necha marta kichkina bo‘lsa, bunday sterjen vaznsiz deb ataladi. Faraz qilaylik muvozanatda bo‘lgan jismga vaznsiz sterjenlar A va B nuqtalaridagi sharnirlar orqali (12- a shakl) mahkamlangan bo‘lsin.

U holda sterjenga faqat A va B nuqtalarga qo‘yilgan ikkita kuch ta’sir etishi mumkin, agar jism muvozanatda bo‘lsa bu kuchlar o‘zaro muvozanatlashuvchi kuchlar sistemasini tashkil etib, AB to‘g‘ri chiziq bo‘ylab (4 -a, b shakllar) yo‘naladilar. U holda ta’sir va aks ta’sir qonuniga asosan sterjen jismga ham shu AB chiziq bo‘ylab yo‘nalgan kuchlar bilan ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli vaznsiz sterjendan iborat bog‘lanishlarning reaktsiya kuchlari -, sterjenning o‘qi bo‘ylab yo‘nalgan bo‘ladi.

Agar bog‘lanish egri chiziqli vaznsiz sterjendan iborat bo‘lsa (12 -b shakl), u holda ham bunday sterjenning reaktsiyasi A va B nuqtalardan o‘tuvchi o‘q bo‘ylab yo‘nalgan bo‘ladi. (12- a shakldagi reaktsiya vaznsiz sterjenning siqilayotganligini belgilaydi, 12- b shakldagi reaktsiya vaznsiz sterjenning cho‘zilayotganligini belgilaydi).

Statika masalalarini echishda, reaktsiya kuchlari aniqlanishlari zarur bo‘lgan noma’lum kattaliklar hisoblanadilar. Ularni aniqlash orqali, ta’sir va aks ta’sir qonuniga, asosan bog‘lanishga ta’sir etayotgan kuchning miqdori aniqlanadi, ular esa o‘z o‘rnida konstruktsiyalarning mustahkamligini ta’minlashda foydalaniladigan asosiy parametrlar bo‘lib hisoblanadilar



12 -shakl.


y.