18 Laboratoriya mashg’uloti Mavzu: IoT – buyumlar interneti texnologiyasi asosida tarmoqni qurish Maqsad

---

18 - Laboratoriya mashg’uloti 
Mavzu: IoT – buyumlar interneti texnologiyasi asosida 
tarmoqni qurish 
Maqsad: IoT– buyumlar interneti texnologiyasi asosida tarmoqlarni qurish 
tamoyillarini o‘rganish; qurilmalardan ma’lumotlarni boshqarish va to‘plash uchun 
jihozlarni sozlash ko‘nikmalarini egallash. 
Nazariy qism 
Buyumlar interneti (Internet of Things, IoT) - bu IP protokoli 
yordamida insonning aralashuvisiz o‘zaro yoki tashqi muhit bilan aloqa 
qilish uchun o‘rnatilgan texnologiyalar bilan jihozlangan jismoniy 
ob’ektlarning ("narsalar") hisoblash tarmog‘i tushunchasidir. 
IoT ni faqat ko‘plab komponentlarning bir vaqtning o‘zida ishlashi 
bilan amalga oshirish mumkin: 
- dasturlar va foydalanuvchilar bilan o‘zaro aloqalar; 
- ma’lumotlarni qayta ishlash va boshqa tahliliy operatsiyalarni real 
vaqtda, saqlash va etkazib berishga qodir bulutli hisoblash tizimlari 
platformalari; 
- tarmoq, Internetga kirish (simsiz/simli, Wi-Fi, Bluetooth, 3G/4G 
tarmoqlari va boshqalar); 
- datchiklarni bitta tarmoqqa ulash uchun aloqa standartlari va 
protokollari; 
- jismoniy narsalar va qurilmalar: datchiklar (transformatsiya) 
atrofdagi jismoniy muhit haqidagi ma’lumot signalga), aktuatorlar 
(datchik signalini yoqish va kerakli harakatlarni bajarish). 
Tashqi muhit haqidagi ma’lumotni mashina tushunadigan kodga 
aylantirish uchun IoT uchun muhim rol o‘ynaydigan turli xil o‘lchov 
vositalari ishlatiladi, hisoblash muhitini ustuvor ma’lumotlar bilan 
to‘ldiradi. Bunday vositalar qatoriga turli xil sensorlar (yoritish, harorat, 
namlik), o‘lchash moslamalari (aqlli hisoblagichlar) va boshqa tizimlar, 
shu jumladan murakkab integral o‘lchov komplekslari kiradi. O‘lchov 
vositalari simsiz datchik tarmoqlari kabi tarmoqlarga birlashtirilgan 
bo‘lib, ulardan butun aloqa tizimlari quriladi. 
Hatto narsada ichki aloqa vositasi bo‘lmasa ham, unda identifikator 
bo‘lishi mumkin. Identifikator shtrix kod, QR kod yoki Ma’lumotlar 
matritsasi kodi bo‘lishi mumkin. Yana tarmoqlarga ulangan narsalar 
uchun identifikator - bu adapterning MAC-manzili, uning yordamida 
qurilma bog‘lanish darajasida aniqlanadi. 

---

IoT arxitekturasi quyidagi funksional darajalarning mavjudligini 
nazarda tutadi: datchiklar tarmog‘i, shlyuz, boshqarish, dastur (1-rasm). 
Pastki qatlam datchiklardan, datchiklardan iborat bo‘lganligi 
sababli, darhol ushbu qurilmalarning bir-biri va yuqori qatlamlari bilan 
o‘zaro ta’sirini ta’minlash uchun protokollarga ehtiyoj seziladi. 
IoT kontsepsiyasi sharoitlariga moslasha olmasligi sababli standart 
dastur protokollari mos kelmaydi. Sensor, odatda miniatyura, xotirasi 
kam, real vaqt rejimida, ko‘pincha kam quvvat sharoitida jismoniy 
parametrlarni o‘lchaydi. O‘lchov natijalari sensor birligi tomonidan 
qayta ishlanadi va serverga uzatiladi. Bitta sensorli tugun tomonidan 
ishlab chiqarilgan ma’lumot miqdori nisbatan kichik, ammo IoT 
xizmatlarining aksariyati bir nechta tugunlardan ma’lumotlarni qayta 
ishlash printsipi asosida qurilgan, bu klassik tarmoqlarda qabul qilingan 
me’morchilikdan tubdan farq qiladi.