18-mavzu. Diversifikatsiyalashgan kompaniyalarninig strategik tahlili

5. Korporativ strategiyani ishlab chiqish.
Strategik muvofiklikning taxlili .
Bu taxliliy kadamning mazmuni, xar bir urta korxonalar kompaniyaning umumiy biznes manzarisiga kanchalik yaxshi mos tushadi. Mos kelishiga nuktai nazardan kurilishi kerak:
1. xujalik kismi kompaniya diversiya kilayotgan boshka faoliyat turlari bilan kimmatli strategik moslashuvga egami?
2. biznes birlik kompaniya strategiyasiga kushilib keta oladimi yoki xujalik portfeliga foydali kushimcha buladimi. Agar biznes kushma faoliyat, rakobat ustunligini kuchaytiruvchi maxorat va tovar markasini uikazish imkoniyatlariga ega bulsa, xamda kompaniya rivojlanishi umumiy yunalishiga mos kelsa, strategik jixatdan yanada jonlirok buladi. Agar biznes korporatsiyaning ma’lum maksadlariga erishishiga sezilarli xissa kushsa, xamda kompaniyaning umumiy daromadini sezilarli oshirsa, u moliyaviy jixatdan kimmatli buladi. Foyda olish nuktai nazaridan istikbolsiz bulgan biznes birliklar kabi umumiy biznes manzaraga mos kelmaydigan xujalik kismlari xam korporatsiya faoliyat doirasidan chikarilishiga nomzod xisoblanadi.
Strategik muvofiqlik taxlil diversiyalangan kompaniya faoliyatini yaxshilash buyicha strategik kadamlarni ishlab chikish uchun zamin yaratadi. Nima kilmok kerakligi tugrisida asosiy xulosa portfeldagi faoliyat turlari yigindisiga tegishli xulosalarga boglik.
Xujalik portfelida juda xam jozibali tarmoklarda faoliyat kursatayotgan biznes birliklar etarlimi?
Ishbop faollik portfelida xayotiy tsikl oxirgi boskichida bulgan xujalik kismlari yoki «Surov belgili» kompaniyalar juda xam kup emasmi?
Etuklik va tushkunlik boskichida bulgan xujalik kismlari urtasida nomutanosiblik (disproportsiya) lar yukmi? Agar mavjud bulsa, kompaniyani usishini sekinlashtiradigan darajada katta emasmi?
«Yulduzlar»ni va yangi paydo bulayotgan goliblarni moliyalash uchun firmada «Sogin sigirlar» etarlimi?
Xujalik portfeli mavsumiy yoki buronli tebranishlarga moyil emasmi?
Bu kabi savollarga javoblar korporativ strategiya mualliflari faoliyatining ba’zi turlaridan kechish, yangi xaridorlar yoki xujalik portfelini kayta tarkiblash xakida uylab kurishlari kerakmi yoki yukmi ekanligini kursatadi.
Mavjud faoliyat turlari bilan firmaning maksadlariga erishish imkoniyatlari diversiyalangan kompaniya xujalik portfelini strategik va moliyaviy jixatdan jozibali ekanligini yaxshi mezoni bulib xisoblanadi. Bunday xolda korporativ strategiya sezilarli uzgarishlar talab etmaydi. Lekin ba’zi bir maksadlarga erishib bulmaslik extimoli bulsa, korporativ strategiya mualliflari bunday nomuvofiklikni tugatish uchun ba’zi bir chora-tadbirlarni amalga oshirishi mumkin:
1.Ishbop faollik portfelidagi ba’zi biznes birliklarning strategik rejalarini uzgartirish.
2.Ishbop faollik portfeliga yangi xujalik kismlarini kushish.
3.Zaif va zaraga ishlayotgan biznes birliklaridan voz kechish.
4.Faoliyatning past natijalarining sababi bulib xisoblangan sharoitlarni uzgartirishga urinish sifatida alyans tashkil etish.
5.Korporatsiya maksadlarini kayta kurib chikish (faoliyatning ancha kamtarona natijalariga yul tutish)
Diversiyalangan kompaniyalarning ishbop faolligi portfeliga kiruvchi xujalik kismlari faoliyatida yukori natijalarga erishish uchun, korporatsiya menejerlari mavjud resurslarni samarali taksimlashlari lozim. Ular resurslarni past imkoniyatli soxalardan yukori imkoniyatli soxalarga yunaltirishlari kerak buladi.
Korporatsiya portfelining eng yaxshi varianti uning urta korxonalar tomonidan yuhqori darajada jalb qiluvchanligidir. Portfeldagi mutanosiblikning turli variantlari va ularni bartaraf qilish usullari yuqorida kurib utildi. Xatti‑xarakatlar rejasini ishlab chiqishdagi (uzgarish kiritishdagi) yakuniy bosqich raqobatli potentsialning asosini tashkil qiluvchi urta korxonalar o’rtasidagi uzaro munosabatlarning muvofiqlashtirilishini ta’minlashdir.
Bunday muvofiqlashtirishning quyidagi yullarini kursatib utish mumkin:
- firmaning qiymat zanjiridagi bog’liq faollikni ajratib kursatish (markazlashmagan xaridlar, xamkorlikdagi ITTKI, ishlab chiqarishni tuliq yoki qisman integratsiyalash, dilerlik tarmog’ini integratsiyalash va savdoni tashkil qilish);
- firmaning iste’molchilarga, ta’minotga, taqsimot kanallariga va raqobatchilarga qarshi mudofaa yoki xujum frontini tashkil qilishga yondashuvidagi kuchli tomonlarini mustahkamlash maqsadida urta korxonalar bilan bog’liq strategiyalarni muvofiqlashtirish;
- korporatsiyalar bosqichida raqobat kurashidagi xatti‑xarakatlarning yagona strategik rejasini ifodalash;
- urta korxonalar urtasida uzaro munosabatni tashkil qilish, «nou-xau»larni, ilgor texnologiyani berish va tajriba almashish uchun komitetlar va loyixa guruxlarini barpo etish;
- strategik uzaro munosabatlarni mustaxkamlash, mavjud biznesning qiymat zanjirida yutuqqa erishish uchun yangi biznes tomon diversiyalanish;
- strategik uzaro munosabatlarning asosiy kontseptsiyasiga mos kelmaydigan va muvofiqlashtirish qiyin bulgan urta korxonalarni qisqartirish;
- boshqaruvchi urta korxonalarni korporatsiyaning strategik potentsialini ruyobga chiqarish manfaatlarida xamkorlikda ishlashga undash.