18-mavzu O‘zbekiston mustaqilligi va ta’lim-tarbiyaga yangicha yondashuv

Inson - dunyo me^vari - Milliy dunyotsarashimizning tayanch
nustalaridan biri, ma’naviyat nustai nazaridan, uar bir insonga, imkoniyat (potensiya) darajasida, bu moddiy olamning markazi deb sarash, chunki u Allou tomonidan "yer yuzining xalifasi" silib yaratilgan va uning salbi Borlits uatsitsatining mazuari (namoyon bulish joyi)dir. Shunday ekan, uar bir inson, agar astoydil xoulasa, butun olam uolatiga sezilarli ta’sir kursatish imkoniga ega.


144


I.Karimov. Asarlar. 4-jild, s. 69


203


www.ziyouz.com kutubxonasi




xayotidagi aloxida mustakil urni va axamiyatini ajratib kursatish
buldi. Busiz nafakat ma’naviyat nazariyasi, balki insonning mustakil
moxiyati xakidagi FOya xam uz mukammal izoxini topmay kolib kelayotgan edi.
Inson xayotida ma’naviyat soxasining mustakil axamiyati aloxida
ta’kidlanishi natijasida endilikda insonning ma’naviy kamolot
imkoniga ega bulgan yagona moddiy mavjudot sifatidagi asl moxiyati
xakida ravshan tasavvur xosil buldi.
X,ar kanday jamiyat va xar bir inson
xayotida iktisod, siyosat, ma’naviyat
yunalishlari xar biri uz urni va mustakil
axamiyatiga ega
bulib, vokelikda bu uch sox,a manfaatlari
nixoyatda chatishib ketgan, xar kanday xodisada
xar uch yunalish unsurlari uchraydi va ularni bir-biridan ajratib tasavvur
kilish ancha mushkul. Ammo tarix ibrati va mantik xulosasi shundan dalolat
beradiki, ularni bir-biriga buysundirishga, birini biridan keltirib
chikarishga urinish yaxshi natijalarga olib kelmaydi. Bundan tashkari
umuman mavjud uch soxadan birining muayyan muddat uzgalaridan orkada
kolishi, oksashi kolganlariga xam salbiy ta’sir kursatib, ularni orkaga
torta boshlashi xam tabiiy konuniyat.
Prezident I.A.Karimov doimo iktisod,
siyosat va ma’naviyatning uzaro uYFun
rivojlanishi zarurligini ta’kidlab keladi:
“Davlat surilishi, shtisodiy rivojlanish
jarayonlari ma’naviy kamolot, yuksak
axlotsiylik bilan tula uygun bulmogi kerak.»¹⁴⁵
Chunki mustakilligimizning uch tayanchi -
mustakil milliy siyosat, iktisodiy kudrat va
xalk ma’naviyati bir-biri bilan chambarchas
boFlik. Agar siyosiy mustakillik bulmasa, millat asta-sekin uzligini
yukota boradi, iktisodiy mustakillik bulmasa, siyosiy mustakillikning
zamini murt buladi. Ammo ma’naviy mustakillik bulmasa, millatning uzi
bulmaydi. Fakat ularning uzaro uYFun rivoji ta’min etilsagina,
Uzbekiston ulug yurt sifatida jaxon xamjamiyatida uz munosib urnini
egallay oladi.

3. 
   fasl. Mustakillik sharoitida islom diniga munosabatning
   

tubdan uzgarishi.
Mustakillik sharofati bilan 1300 yil mobaynida ota-bobolarimiz
e’tikod kilib kelgan islom diniga munosabat xam tubdan uzgara boshladi.


Itstisod, siyosat, ma’naviyat uygunligi - milliy dunyotsara- shimizning tayanch nustalari- dan biri, inson va jamiyat uayoti ushbu uch soxadan (uch yunalishdan) iborat bulib, inson va jamiyat kamoloti- ning asosi ularning uzaro uygun rivojida ekanligi.


Itstisod - inson va jamiyat uayotining uch asosiy soua- sidan (yunalishidan) biri, uar bir insonning atrof-tabiat (moddiy votselik)ka amaliy munosabati.


145


Islom Karimov.Asarlar. 3-jild, s. 354


204


www.ziyouz.com kutubxonasi




Sobik “Ittifok” davrida butun Uzbekistonda bori-y^i 80ga yakin
masjid faoliyat kursatgan bulsa, mustakillikning dastlabki yillaridayok
minglab yangi masjidlar ishga tushdi. Ilgari birgina Buxoroda kichik bir
madrasa tor doirada diniy bilim berib kelgan bulsa, bugungi kunda deyarli
barcha viloyatlarda madrasalar ishlab turipti. Toshkent oliy ma’xadining
mavkei kutarilib, endi uning diplomi
xam bakalavr darajasida tan olinadigan
buldi. Uzbekiston xukumati
muminlarning istaklarini inobatga
olib, musulmon dunyosining eng mukaddas
yodgorliklaridan biri — xalifa Usmon
"Musxaf"ini ular ixtiyoriga kaytib
berdi. K,ator tarixiy obidalar diniy
tashkilotlar ixtiyoriga utkazildi. Davlat
diniy asarlarni chop etishda yordam
beryapti. X,ar yili yurtimizdan minglab
musulmonlar xaj va umra safarlariga
emin-erkin borib kelmokdalar. Din
peshvolari matbuot, radio va televideniye
orkali uz karashlarini emin-erkin bayon etmokdalar.
Unlab utmish diniy ulamolarimizning tabarruk nomlari, meroslari tiklanmokda. Makbaralari kadamjoyga, ziyoratgoxga aylanmokda. Jumladan, Imom Buxoriy makbarasi majmuining bunyod etilishi, Baxovuddin Nakshband masjidi-makbarasining yangidan ta’mirlanib, obod etilishi, imom Moturidiy, Burxonuddin MarFinoniy kabi buyuk siymolarning xoki poklari kuyilgan Samarkanddagi Chokardiza kabristonini tiklash va urganish ishlarining jiddiy yulga kuyilishi - barchasi mustakil Uzbekiston raxbariyatining mukaddas dinimizga, ushbu dinni ma’rifat, ma’naviy kadriyat darajasiga kutarilib, jaxonga tanitgan uluF ajdodlarimizga bulgan yuksak va samimiy extiromning yorkin namoyishidir.
Mustakillik yillarida Alloxning tabarruk kitobi Kur’oni karim oyatlari ma’nolarining uzbek tiliga tarjimasi va tafsirlari, Rasulullox(sav) xadislari (Imom Buxoriyning “Jome’ as-saxix” kitobining 4 jildi, Imom Termiziyning “Sunan” kitobi) kayta-kayta katta tirajlarda nashr etilmokda. Ramazon va Kurbon xayitlari rasman dam olish kuni deb e’lon kilingan. Ming yillik tariximizda utgan uluF allomalarimizning tantanali yubileylari ilk martaba nishonlana boshladi.
Darxakikat, yosh avlod ongiga milliy ma’naviyatimiz an’analarini singdirishda uluF diniy allomalarimizning yubileylari nishonlanishining axamiyati katta. Bunday uluF allomalarimiz, tasavvuf pirlarining porlok xotiralarini e’zozlash mustakil Uzbekistonimizda kutlug an’anaga aylanib koldi. 1993 yili buyuk ma’naviyat ustozlari Axmad Yassaviy va Baxouddin Nakshband yubileylari utkazildi. Xdzrati Nakshband ziyoratgoxdari butkul kayta ta’mirlanib obod gushaga aylantirildi.
205


Din -muayyan insonlar gurudining Borlits Xatsitsati datsidagi (odatda ilodiy vadiyga asoslangan) tasav- vurlari, ularga sat’iy ishonchi, shu ishonchga muvofits amal silishga intilishi. Dinning botiniy va zodiriy jidatlari mavjud bulib, botiniy jidati imon, zodiriy jidami ibodat-lardir. Imon masalasi din va ma’naviyatning umumiy jidati bulib, diniy imon ma’naviyatning muayyan jidatiga nisbatan xususiy doldir.


www.ziyouz.com kutubxonasi




1995 yili kubraviya tarikatining asoschisi, buyuk piri murshid, Vatan ozodligi uchun jonini tikkan fidoyi inson Najmiddin Kubroning 850 yilligi, 2000 yili MarFilonda jaxon tan olgan mashxur fikx olimi Burxoniddin MarFiloniyning 910 yilligi, Samarkandda kalom ilmining asoschilaridan biri Imom Abu Mansur Moturidiy 1130 yilligi, 2003 yili xojagon sulukining asoschisi Abduxolik Gijduvoniyning 900 yilligi bayram kilindi.
1998 yilda Respublika Prezidenti farmoni bilan buyuk xadisshunos alloma, 1200 ilgari yurtimiz dovruFini butun dunyoga taratgan, xadis ilmida “amir al- muminiyn” degan sharafli nomga sazovor bulgan buyuk muxaddis Imom Buxoriyning 1225 yillik tavallud kuni nishonlanib, uning makbarasi kayta kurildi. Shu munosabat bilan respublika Prezidenti ushbu anjumanda ma’ruza kildi. Ma’ruzada jumladan shunday deyiladi:
“ Bugun ulug ajdodimiz Imom al-Buxoriy xazratlarining ruxini shod etish, bobokalonimiz tavallud topgan mukaddas zaminda ul zoti sharifning xotirasini yod etish kunidir. Bu kabi tantanalarni utkazishdan kuzlangan niyat va maksadlarimiz xakida, mukaddas kadamjolarni obod kilishimiz sabablari tuFrisida ikki OFiz suz aytishga ijozat bergaysizlar.
Eng avvalo, bu ishlarni amalga oshirish zamirida savob degan olijanob tushuncha yotadi. Savob — uluF insoniy fazilat, yuksak islomiy kadriyatlardan biridir. Mening komil ishonchim shuki, savob ishni xar kim kilishi kerak, savob ishni xar kun kilish kerak. Savobli amallar kilish esa xalkimizga xos azaliy xislatdir. Savobli ishlarni kilgan odamga, uning elu yurtiga albatta Alloxning raxmatlari yofiladi. Mukaddas Kur’oni karim oyatlarida ta’kidlanganidek, "Yaxshilikning mukofoti fakat yaxshilikdir". Biz ezgu ishlarni kancha kup kilsak, uluF ajdodlarimizning izzat-ikromini joyiga kuysak, ularning tabarruk nomlarini butun dunyoga tarannum etsak, Yaratganimizning uzi bizni balo-kazolardan asraydi, bizga kuch-kudrat ato etadi, yuli-mizni ochib beradi...
Imom al-Buxoriy xazratlari nafakat uzbek xalki, balki butun musulmon olamining faxr-iftixoridir. Ul tabarruk zotning xayoti tom ma’nodagi ilmiy va insoniy jasorat, bukilmas iroda, sunmas e’tikod timsolidir. Buyuk vatandoshimiz bashariyatga tengsiz ma’naviy meros koldirib ketdi. Bu merosning gultoji — eng ishonchli xadislar tuplami — "Al-Jome’ as-Saxix" islom dinida Kur’oni Karimdan keyin e’zozlanadigan ikkinchi manbadir. Butun dunyo musulmonlarining e’tikodiga kura, u bashariyat tomoni-dan bitilgan kitoblarning eng ulugidir. Mana, un ikki asrdirki, bu kitob millionlab insonlar kalbini iymon nuri bilan munavvar etib, xak va ezgulik yuliga chorlab kelmokda.
Yaratganimizga shukurlar bulsinki, ozodligimiz sharofati bilan al- Buxoriydek ulug ajdodlarimiz el-yurt baFriga kaytmokda. Allomaning ulmas merosi xar bir yurtdoshimiz xonadoniga kirib, ongu tafakkurimizni ravshan etmokda. K,alblarimizni iymon nuri va mexr-okibat tuYFulari bilan musaffo etmokda. Biz eski tuzum, eski mafkura zuFumidan xalos bulgach, uzligimizni, kanday uluF insonlarning avlodi ekanimizni, kanday
206


www.ziyouz.com kutubxonasi