19-mashg’ulot. Qushlar sinfi

Qushlar sistematikasi

Qushlar sinfi ikkita kenja sinfga: dastlabki qushlar va haqiqiy qushlarga bo’linadi. Birinchi kenja sinfiga kiruvchi qushlar evolyutsiya jarayonining turli davrlarida paydo bo’lib, keyinchalik qirilib ketgan. Ikkinchi kenja sinfning o’zi uchta katta turkumiga bo’linadi: ko’krak tojsiz qushlar, pingvinlar va ko’krak tojli qushlar.

Quyidagi jadvalda hozirgi mavjud qushlarning sistematik holati ya’ni katta turkumlari ro’yxati berilgan.
Bunda asosiy e’tibor O’rta Osiyo territoriyasida keng tarqalgan va katta amaliy ahamiyatga ega turkumlarni: g’ozsimonlar, kunduzgi yirtqichlar, tovuqsimonlar, kaptarsimonlar va chumchuqsimonlarni o’rganishga qaratilgan. Bu turkumlarning kichik sistematik birliklari-kenja turkum, oila va kenja oilalari hisobga olingan.
Sinf. Qushlar- Aves.

Katta turkum	Turkum, kenja turkum			Oila, kenja oila			Turlar (vakillari)
Pingvinlar-	Pingvinlar						Imperator pingvini, Adeli pingvini
Ko’krak tojsizlar-	Afrika tuyaqushlari						Afrika tuyaqushlari
	Amerika tuyaqushlari						Oddiy nandu
	Avstraliya tuyaqushlari						Emu, kazuar
	Qanotsizlar yoki kivi qushlari						Kivi
Ko’krak tojlilar-	Gagarasimonlar						Qora tomoq va qizil tomoq gagaralar
	Qung’irlar						Katta va kichik qo’ng’irlar
	Kurakoyoqlilar						Pushti va jingalak saqoqush
	g’ozsimonlar			O’rdaklar	Oq qushlar		Baqiroq-oqqush, shipun oqqush, oq peshonali g’oz, tundra oqqushi
					g’ozlar		Kul rang g’oz, qirq burun g’oz, dala g’ozi, qizil tomoq kazarka
					Daryo o’rdaklari		Yovvoyi o’rdak, suqsur, qo’ng’ir o’rdak, olaqanotli suqsur, suqsun
					Olma bosh o’rdaklar		Haydarkokil, oddiy turpan, xitoy o’rdagi, moryanka
					Cheroglar		Katta va o’rtacha cheroglar, yomon cherog
	Kunduzgi yirtqich qushlar	Amerika griflari				Kondor
		Normal kunduzgi yirtqich qushlar	Lochinlar			Oddiy lochin, miqqiy, kobchik, jig’altoy
				Qarchig’aylar			Qarchig’aysimon qirg’iy, dala va botqoq bo’ktargisi, qora kalxat oddiy sor, burgut, cho’l burguti, tasqara boltayutar
	Tovuqsimonlar			Cho’ptovuqlar			Cho’ptovuq
				Qirg’ovullar			Oddiy qirg’ovul, bedana, kaklik, kulrang kaklik, hilol, bankiv tovuqlari, sesarka, kurka
				Qurlar			Qur, karqur, ryabchik, oq kaklik
	Turnasimonlar						Ko’k rang turna, kichik turna, strex
	Tuvaloqlar						Tuvaloq, bizg’aldoq, yo’rg’a, tuvaloq
	Qiziloyoqlar						Loyxo’rak, qizqush, o’rmon, loyxuragi, katta qiziloyoq, qoratamoq moshak, turuxtan, baliqchi, kichik qorayoqa
Chaykasimonlar yoki baliqchilar							Uzundumli pomornik, daryo chaykasi, kumush rang baliqchi, daryo chigitchisi
Chistiklar							Haqiqiy chistiklar, dengiz to’tilari, kayralar gagarkalar
Kaptarsimonlar							Yovvoyi ko’k kaptar, govkaptar, g’urrak, katta va kichik musicha, qoya kaptari
Kakkusimonlar							Oddiy kakku
Yapaloqqushlar							Oq yapaloqqush, ukki quloqli yapaloqqush, boyo’g’li
Uzunqanotlilar							Jarqaldirg’ochlar, salangan jalqardirg’ochlari, kolibrilar
Qizil ishtonsimonlar							Tukanlar qora, katta kichik va yashil qizilishton, burma bo’yin
Ko’kqarg’asimonlar							Ko’kqarg’a, ko’ktarg’oq, kurkunak, sassiqpopushak
Chumchuqsimonlar	To’rg’aylar						Dala va kokildor so’fiturg’aylar
	Qaldirg’ochlar						Qishloq, suv va shahar qaldirg’ochlari
	Jiblajibonlar						Oq va sariq jiblajibonlar, yilqichi
	Shaqshaqalar						Olashaqshaq, qorashaqshaq, sayroqi shaqshaq, sirchumchuq, bog’ qizilquyrug’i, janub bulbuli
	Moyqutlar						Moyqut, penochka, turkiston to’qay chumchug’i, sariqbosh korolen
	Chittaklar						Katta va kokildor chittaklar
	Dehqon chumchuqlar						Dehqon chumchuq, to’qay dehqon chumchug’i, sariq dehqonchumchuq
	To’qimachilar						Uy va dala chumchug’i
	Vyuroklar						Ko’k chumchuq, qorabosh sa’va, cho’l vyurogi, qizilto’sh
	Chug’urchuqlar						Turkiston chug’urchug’i, mayna, qora yaloq
	Qarg’alar						Qarg’a, quzg’un, hakka, go’ng qarg’a, zag’cha

Mavzu bo’yicha topshiriqlar:

1. 
   Qushlarning kelib chiqishi va ularning evolyutsion taraqqiyotini o’rganish.
   
2. 
   Hozirgi zamon qushlarining sistematikasi va turkumlarini o’rganish.
   

3. O’zbekiston Qizil Kitobiga kiritilgan qushlar va ularning yashash sharoitlarini o’rganish.
4. Qushlarning tabiat va xo’jalikdagi ahamiyatini o’rganish.