19-mavzu. Vallar va o’qlar. Reja: Umumiy ma`lumot. Vallarni hisoblash

14-masala. 13-masalada ko’rsatilgan valning bikrligi hisoblansin.
Yechish. Materiallar qarshiligi kursidan ma`lumki, 149-shalda ko’rsatilgan val uchun shesternya o’rnatilgan joyning gorizontal yo’nalishdagi salqiligi qo’iudagicha topiladi:

bu yerda E=2,1*10⁵ MPa=2,1*10⁵ N/mm²,

Shu joyning vertikal yo’nalishdagi salqiligi

bo’ladi. Demak:

Umumiy salkilik:

Ma`lumki, Demak, masalada ko’rsatilgan shesternya tishlarining moduli qanday bo’lishidan qat`i nazar, valning bikrlik sharti bajariladi.
Xulosa: Vallar va o’klar – tishli g’ildirak, shkiv va shu kabi ayldanuvchi qismlarni o’rnatish uchun ishlatiladigan asosiy detallar. Tuzilishi jixatidan olganja o’q bilan valning deyarli hech qanday farqi bo’lmaydi. Lekin bajaradigan vazifasiga qarab, ular bir-biridan katta farq qiladi. O’qlarning asosiy vazifasi detallarning mo’ljaldagi joyda aylanishiga sharoit yaratib berishdir. Bunda o’qning o’zi detal` bilan aylanishi ham, aylanmasligi ham mumkin. Vallarning vazifasi undagi detallarning aylanishini ta`minlash bilan birga, burovchi moment o’ztishdan ham iboratdir.
Takrorlash uchun savollar:

1. 
   Val deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   O’q deb nimaga aytiladi?
   
3. 
   Val va o’qlarning bir – biridan farqi nimada?
   
4. 
   Vallarni hisoblash haqida nimalarni bilasiz?
   
5. 
   Vallarning mustaxkamligini hisoblashning taqribiy usuli haqida nimalarni bilasiz?
   
6. 
   Vallarning mustaxkamligini hisoblashning aniqlashtirilgan usulini tushuntiring?
   
7. 
   Vallarning vibrabardoshlagi qanday hisoblanadi?
   

Adabiyotlar:

1. 
   I. Sulaymonov “Mashina detillari” O’qituvchi. Toshkent. 1981 yil.
   
2. 
   M. N. Ivanov “Detali mashin” Moskva, “Mashina stroenie” 1984g.
   
3. 
   A. Juraev, M. Shukurov “Mashina detallari” Fan. Toshkent. 1999 yil.
   
4. 
   R. N. Tojiboev, M. M. Shukurov, I. Sulaymonov “Mashina detallari” kursidan materiallar tuplami. O’qituvchi. 1990 yil.
   
5. 
   R. N. Tojiboev, M. M. Shukurov “Mashina detallarini layixalash” Fan. Toshkent. 1997 yil.