1917 yil fevral inqilobi va o’lkadagi ijtimoiy-siyosiy harakatlar
Download 0.77 Mb. Pdf ko'rish
|
ozbek davlatchiligi koppartiyaviylik tizimi tamoyilida
|
3
Ахмедов Д.Қ. Хорижий мамлакатларда сиёсий партиялар ва партиявий тизим. – Т.: ТДЮИ. 2004. –Б. 4 4 Каримов И.А. Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон ҳаёт – пировард мақсадимиз. – Т.: 8-жилд. Ўзбекистон, 2000. –Б. 333
6 6 muvofiq tarzda siyosiy partiyalarga birlashish huquqini, barcha siyosiy partiyalarning qonun oldida tinchligini, ular faoliyati erkinligini tan olishi va kafolatlanishini anglatadi. Hozirgi kunda dunyoda bir partiyaviylik (KXDR, Vetnam, Xaos, Turkmaniston) 1 , ikki
partiyaviylik (Indoneziya, Dominikan respublikasi, Jazoir, Gana, Gankong) 2 , ko’ppartiyaviylik (Fransiya, Rossiya, Meksika, Peru, Tayland, O’zbekiston) tizimlari mavjud. Yigirmadan ziyod mamlakatda siyosiy partiyalar (Saudiya Arabistoni, BAA, Quvayt, Qatar, Ummon, Butan va boshqalar) faoliyati rasmiy taqiqlanganligi uchun mavjud emas 3 . Hozirgi davrdagi siyosiy partiyalarning ilk o`tmishdoshlari yangi davrga kelib shakllandi. XIX asrga kelib G’arbiy Yevropa va Shimoliy Amerika mamlakatlaridagi siyosiy partiyalar siyosiy vakillik instituti xarakterini kasb eta boshladilar. Partiyalar paydo bo`lishining muhim sabablaridan biri - davlat hokimiyatini shakllantirishda adolat tamoyillariga amal qilish, jamiyatni demokratlashtirish zaruriyatlariga bo`lgan talabning oshib borganligidir 4 . O`zbekiston Respublikasi saylov tizimining muhim tamoyillaridan biri saylovlarning ko`ppartiyaviylik asosida o`tkazilishidir 5 . Konstitutsiyasida belgilab berilgan fuqorolarning saylash va saylanish huquqlarining asosiy tamoyillariga muvofiq demokratik jamiyatga hos ko`ppartiyaviylik va saylov tizimi shakllantirildi 6 .
Demokratik saylov tamoyillari asosida O`zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi, Oliy Majlis saylovi, Qoraqalpog’iston Respublikasi Oliy Kengashi, viloyatlar, Toshkent shahar, tuman va shahar Kengashlari deputatlari saylovi, shuningdek, muhim masalalar bo`yicha referendumlar o`tkazildi. Ularning yakunlari respublika mamlakat fuqarolarining faolligini yaqqol ko`rsatdi. 1991 yil 18 noyabrda “O`zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovi to`g’risida”, 1993 yil 28 dekabrda “Xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashiga saylovi to`g’risida” Qonunlar qabul qilindi. Bugungi kunda bu qonunlar saylov tizimining huquqiy asosi bo`lib xizmat qilmoqda. Demokratik jamiyatni barpo etish aholining siyosiy faolligi va siyosiy madaniyati, odamlarning yangi demokratik qadriyatlarni idrok etishi masalalari bilan bog’liq albatta. Shu jihatdan, turli siyosiy partiyalar va jamoat tashkilotlarining shakllanishi va qaror topishi muhim o`ringa ega. Ko`ppartiyaviylik tizimini shakllanishida Prezident ta`kidlaganidek, “Siyosiy partiyalar xalqni, millatni qadim-qadimdan birlashtirib kelgan. Shu bois ular o`z manfaatlarini himoya qilishda bir-biriga raqib yoki muxolifat bo`lishi mumkin, lekin yagona Vatan, yagona xalq manfaatlari haqida gap ketganda hammasi bir musht bo`lib birlashishi darkor” 7 . Shuningdek, Prezident “Trud” gazetasi savollariga bergan javobida ham “Biror rahbar yo`qki siyosiy kuchga tayanmay ishlay olmaydi, bu o`rinda siyosiy partiyalarning o`rni va roli alohida” 8
Hozirgi zamon xorijiy mamlakatlarining huquqshunoslari, davlat va jamiyat arboblari fikrlariga ko`ra, demokratik huquqiy davlatni qurish uchun barcha mamlakatlarga xos bo`lgan umumiy xususiyatlar mavjud. Ular: 1) Saylovlar; 2) Saylov yakunlarini aniqlash; 3) Tenghuquqlilik; 4) Fikrlar erkinligi; 5) Ko`ppartiyaviylik; 6) O`z-o`zini boshqarish. O`zbekiston Respublikasida yuqorida ko`rsatilgan demokrtik davlatlarga xos bo`lgan asosiy belgilar qonunda ham, amalda ham mavjud 9 . Download 0.77 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|