1боб. Мухандислик графикасини ўқитиш методикасининг умумий масалалари Режа

Ўқувчиларни аксанометрик проекция ва техник расм
бажаришга ўргатиш методикаси.
Таянч сўзлар.
Қийшиқ бурчакли диметрик проекция, тўғри бурчакли иэометрик проекция, аксонометрия қуриш усуллари, техник расм.
Amaliy jihatdan qaraganda aksonometrik proyeksiyalar va unga asoslangan texnik rasmlami o'rgatishga zaruriyat qolmaganday tuyulishi mumkin: ishlab chiqarishda ular juda kam qoilaniladi, arxitektura, qurilish chizmachiligida ular o'miga ko'pincha perspektivadan foydalaniladi. Ammo bu mavzuni maktab chizmachiligi kursiga kiritish zaruriyati foydasiga kamida ikkita dalil keltirish mumkin.
Birinchisi - aksonometrik proyeksiyalaming katta ta’limiy ahamiyati. a valambor u fazoviy tasavvumi rivojlantirish va mashq qildirish uchun ovib vosita hisoblanadi. Aksonometrik proyeksiyalami (hatto qo'lda haiariladigan texnik rasmlarni ham) bajarish buyum originalining xuddi eeometrik skeletini ochganday uning fazoviy shakli va tuzilishini yaqqol jasvirlaydi va fazoviy tasavvur rivojlanishiga foydali yuklama beradi.
Aksonometrik proyeksiya va texnik rasm bajarish ayniqsa o'zini rasm chizishga qobiliyatsiz deb hisoblab yurgan 0‘quvchilarda alohida qoniqish hosil qilishini sezish mumkin. Texnik rasm (aksonometrik) fazoning uchta o‘lchamida joylashgan tasvirlar haqidagi hamma axborotlami bitta tasvirda aks ettiradi. Buning natijasida bunday tasvir yuqori darajada yaqqol bo'lib, tasvir buyum shaklini to‘-liq tasavvur qi'ishda deyar- li qiyinchilik tug‘dirmaydi. lkkinchisi - yaqqol tasvir- laming katta o‘quv qiyma- tidir. Yaqqol tasvirlar xud­di real buyum va uning to‘g‘ri burchakli proyeksi- yalari orasida bog‘lovchi bo‘g‘in sifatida xizmat qiladi. Bu holda yaqqol tasvir va kompleks chiz- malami solishtirib chizma­ni o‘qishga doir qator mashqlar tizimini tayyor- lashga imkon beradi.

68-shakl. DST2.317-69 tomonidan elgilangan aksonometrik proyeksiyalar: Cj)to g _ri burchakli izomet rik proyeksiya; Vto'g'ri burchakli dimetrikproeksi- y°’ ^cJqiyshiq burchakli frontal izometrik djqiyshiq burchakli
dimetrik proyeksiya; e)qiy
shiқ burchakli gorizontal izometrik proyeksiya
Yaqqol tasvirlar (akso­nometrik proyeksiya va texnik rasmlar)ni o'rganish va bajarishni to‘g‘ri bur­chakli proeksiyalar siste- masini o‘rga nish va chizma bajarish bilan birga likda olib borishi kerak. Chunki yaqqol tasvirlar o'quvchilarga uchin- chiproyeksiyani yasashni o'r- ganishda asosiy tayanch bo'lib xizmat qiladi va uning yordamida o'quvchi-

lar ikkita ko'rinish bo'yicha uchinchisini sezilarli darajada oson bajaradilar.
Maktab chizmachilik kursida o'quvchilar aksonometrik proyeksiyaning ikki turi — qiyshiq burchakli dimetrik proyeksiyalar va to'g'ri burchakli izometrik proyeksiyalarm o'rganadilar.
Ma'lumki, kasb-hunar kollejlarining muhandislik grafikasi fanlari chuqur o'rganiladigan yo'nalishlarida aksonometrik proyeksiyalar mavzusiga alohida ma’ruza va amaiiy mashg'ulotlar ajratiladi. Shu yo'l bilan ushbu tasvir yasash usullarini chuqur nazariy asoslari o'rganiladi. Yuqoridagilami hisobga olib mavzuni o'rganish metodikasiga birmuncha kengroq to'xtalamiz. Darsda aksonometrik va kompleks chizmalami o'quvchilar bilan birgalikda tahlil qilish o'quvchilaming mavzuni oson o'zlashtirishlariga hamda kompleks va aksonometrik tasvirlar o'rtasidagi chuqur bog'lanishlarr; lushumshiui ini osonlashtiradi.
Aksonometrik proyeksiyalar mavzusini o'rganishda ularni namoyish qiluvchi ko'rgazmalardan foydalanilsa yaxshi natijalarga erishish mumkin (69-70 -shakllar).
H