1.«Falsafa» tushunchasining kelib chiqishi

2. Sodda mushohada va uning asosiy turlari
Mushohadalar tuzilishiga ko‘ra: a) sodda va b) murakkab turlarga bo‘linadi.
Sodda mushohada mantiqda assertorik mushohada, deb nomlanadi.
— Sodda mushohada tuzilishiga ko‘ra bir S va bir R dan iborat bo‘lishi mumkin. Masalan: Maysalar ko‘kardi. Formulasi: S-R dir;
— Sodda mushohadaning sub’ekti birdan ortiq bo‘lishi mumkin. Masalan: Uchburchak, parallelogramm, aylana geometrik figura hisoblanadi. Formulasi: S1, S2,S3 — R dir.
— Predikati birdan ortiq bo‘lishi mumkin. Masalan; Kombayn o‘radi, yig‘adi, yanchadi. Formulasi: S — P1, R2, R3 dir.
— Terminlardan biri tushurib qoldirilishi mumkin. Odatda bunday mushohada to‘liqsiz gaplar vositasida ifodalanadi. Masalan: Tong... Ajib sokinlik...
Sodda mushohada, unda nimaning tasdiqlanishi yoki inkor etilishiga ko‘ra 3 turga bo‘linadi: a) atributiv mushohada; b) munosabatga doir mushohada; v) mavjudlikka doir mushohada.
a). Atributiv mushohada.
Narsa, hodisalarning belgi, xususiyatlari to‘g‘risidagi tasdiq va inkor shaklida bayon etilgan mushohada atributiv mushohada deyiladi. Atributiv mushohadaning terminlari: S — nima haqida fikr yuritilganini, P — belgini ifodalaydi. Masalan: Asal shirin. Formulasi: S-Rdir.
Atributiv mushohada quyidagi hollarda qo‘llaniladi: — Belgi, xususiyatning predmetga xosligini tasdiqlaydi yoki inkor etadi. Masalay: Mantiq — fan.
Formulasi: S-R dir. Alisher to‘garakka qatnashmaydi: S-R emas.
— Yakka tushunchalarning umumiyga, tur tushunchalarning jinsga mansubligini ifodalaydi. Masalan: O‘zbekiston (S— yakka) — mustaqil davlat (R — umumiy). Mantiqiy shakli: S- Rdir.
Mantiqiy shakllarni grafik usulda ifodalash mumkinligini bilamiz. Yuqorida berilgan atributiv mushohadani (O‘zbekiston (S) — mustaqil davlat (R) quyidagi grafik usulda Eyler doirasi shaklida ifodalash mumkin:



Р



S

Atributiv mushohadada S — R ning hajmidan chiqarilganligini ifodalash mumkin. Masalan: Tergovchining hech biri (S) ovoz bermaslik xuquqiga ega emas (R). Bunday atributiv mushohada quyidagi grafik usulda ifodalanadi: