1yurudik xizmat tamonidan narmativ xujjatlarga malumotnoma ishlarini tashkil etish jarayoni

1yurudik xizmat tamonidan narmativ xujjatlarga malumotnoma ishlarini tashkil etish jarayoni
Юридик хизматнинг маълумотнома-ахборот фаолияти уз ичига куйидагиларни олади: а) норматив хужжатлар фондини ташкил к,илиш; б) таркибий булинмаларни норматив хужжатлар матни билан таъминлаш; в) норматив хужжатлар матнига узгартириш ва кушимчаларни киритиб бориш, бекор к,илинган норматив хужжатларни фойдаланишдан чикдриш ва бу х,акда таркибий булинмаларни хабардор к,илиш; г) хужалик, жиноят ва фук,аролик судлари амалиёти материалларини йигиш; д) амалдаги к,онунлар билан ходимлар, мансабдор шахслар ва жамоат ташкилотларини танииггириш (бунда жумла- дан, компьютерлар, деворий газеталар, стендлар ва бопща ахборот етказиш йулларидан фойдаланиш мумкин); е) амалдаги к,онунларни ва суд амалиётини куллаш тартибини тушунтириш. Хулоса к,илиб айтганда юридик хизматнинг корхона фаолиятида крнунчиликни таъминлаш борасида олиб борадиган ишлари - к,онун устунлигини -яъни давлат, унинг органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмалари, фук,арол
арнинг Конституция ва к,онунларга мувофик, иш к ур и тларини таъминлашга хизмат к,илади.
91.Юридик хизмат томонидан юридик амалиёт бўйича маълумотнома ишларини олиб бориши.
92. хизмат томонидан норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг тартибли ҳисобини юритиш тартиби.
93.Юридик хизмат томонидан норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг тартибли ҳисобини юритишнинг §. YURIDIK XIZMAT TOMONIDAN NORMATIV-HUQUQIY
HUJJATLAR VA YURIDIK AMALIYOT BO'YICHA
MA'LUMOTNOMA ISHLARINI OLIB BORISH
Davlat va xo'jaIik boshqaruvi organlari yuridik xizmatining asosiy vazifalaridan biri norrnativ-huquqiy huiiatlami tartibli hisobga olinishini va ularning saqlanishini tashkil etishdan iborat. Mazkur vazifa qanchalik yaxshi
tashkil etilgan bo'lsa, yuridik xizmat shunchalik samarali faoliyat ko'rsatadi,
ya'ni bunda huquqiy masalani hal etish uchun zarur bo'igan norrnativhuquqiy hujjatlarni tezda topish imkoniyati yaratiladi. Bu esa yuridik xizmat
xodimining vaqtini tejaydi.
O'zbekiston Respublikasining 2000-yil 14-dekabrdagi "Normativ-huquqiy hujjatlar to'g'risida"gi Qonunning 5-moddasiga muvofiq normativhuquqiy hujjatlarga quyidagilar kiradi:
a) O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi;
b) O'zbekiston Respublikasining qonunlari;
d) O'zbekiston Respublikasi Oliy MajIisi paiatalarining qarorlari;
e) O'zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari va qarorlari;
f) O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari;
g) vazirIikIar, davIat qo'mitalari va idoralarining hujjatlari;
h) mahalliy davIat hokimiyati organlarining qarorlari.
DavIat va xo'jalik boshqaruvi organiarining yuridik xizmati asosan
o'zIarining sohasiga tegishli bo'lgan normativ-huquqiy hujjatlarni tartibli
hisobga olinishini ta'minlaydi hamda ularning saqIanishini tashkil etadi.
Muayyan davIat yoki xo'jalik boshqaruvi organiari faoliyatini tartibga soIuvchi normativ-huquqiy hujjatlarni to'Iiq tartibli hisobga olinishini faqatgina
shu organlarning yuridik xizmatlari amalga oshira oladi.
Normativ-huquqiy hujjatlarni tartibli hisobga olish va saqlash ularning
yuridik kuchidan kelib chiqqan hoida amalga oshirilishi lozim. Bunda qonunlar, farmonlar, qarorlar, davlat boshqaruvi organlarining hujjatlari hamda
mahalliy davIat hokimiyati organlari qarorlarining tartibli hisobi bir-biridan
ajratilgan hoida amalga oshirilishi kerak. Shu bilan birgalikda, daviat boshqaruvi
organlarining soni ko'p bo'lganligi sababli, ular tomonidan qabul qilingan
idoraviy normativ-huquqiy hu.iiatlarning tartibli hisobi ham bir-biridan ajratilgan holda yuritilishi va saqlanishi lozim, ya'ni Moliya vazirligi tomonidan
chiqarilgan hu.iiatlar Daviat soliq qo'mitasining yoki Qishloq va suv xo'jaligi
vazirligining hu.iiatlari bilan qo'shib yuborilmasligi lozim.
Normativ-huquqiy hu.iiatlarni ikki xiI ko'rinishda tartibli hisobini am alga
oshirish mumkin. Birinchisida, normativ-huquqiy hu.iiatlarning tartibli hisobi
ularning qabul qilingan vaqti hamda tartib raqamiga muvofiq yuritiladi.
Ikkinchisida, normativ-huquqiy hu.iiatlarning tartibli hisobi muayyan
sohalar bo'yicha yuritiladi. Masalan, soliq qonunchiligi, moliya qonunchiligi, xo'jalik shartnomalari bilan bog'liq qonunchilik, tadbirkorlik faoliyati
bilan bog'liq qonunchilik va shu kabilar. Bunda kerakli normativ-huquqiy
hu.iiatni topish uchun u qabul qilingan vaqt va sanani bilish talab etilmaydi,
balki shu normativ-huquqiy hu.iiat qaysi munosabatlami tartibga solishini
bilishning o'zi yetarli bo'ladi. Normativ-huquqiy hu.iiatlami muayyan sohaIar bo'yicha tartibli hisobini yuritish ayrim hollarda qiyinchilik tug'dirishi
mumkin. MasaIan, aksariyat hollarda bitta nonnativ-huquqiy hujjatda bir
nechta sohaga oid qoidalar o'z aksini topgan bo'ladi. Bunday vaziyatda yuridik xizmat xodimi uni qaysi sohagajoylashtirishga ikkilanib qoladi. Mazkuf
vaziyatda bir nechta sohalardagi munosabatlarni tartibga soIuvchi normativhuquqiy hu.iiatning tartibli hisobini har bir soha bo'yicha alohida-alohida
yuritilishi maqsadga muvofiqdir. .94.Ўзбекистон Республикасининг норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари банкини (фондини)
шакллантириш таттиби.
O'zbekiston Respublikasining normativ-huquqiy hujjatlari bankini (fondini) shakllantirish; O'zbekiston Respublikasi tarmoq qonunchiligining umumhuquqiy klassifikatorini rivojlantirilishni amalga oshirish, normativ-huquqiy hujjatIarga klassifikator asosida kodlar berish; davlat boshqaruvi organJari va mahalliy davlat hokimiyati organlarida qonun hujjatlarining turkumlashtirilgan hisobini yuritish qoidalarini belgilash va ularga rioya qilish ustidan nazoratni amalga oshirish; O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari ma'lumotlari milliy bazasini yaratish va saqlashni tashkil qilish, yuridik va jismoniy shaxslarning ulardan belgilangan tartibda foydalanishini ta'minlash; davlat boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, shuningdek, yuridik va jismoniy shaxslarning normativ-huquqiy hujjatlami nashr etish, qonun hujjatlari ma'lumotlarining elektron bazasini yaratish bo'yicha faoIiyatini muvofiqlashtirish ishlarini amalga oshirish; tegishli davlat boshqaruvi organlari bilan birgalikda normativ-huquqiy hu]atlarni e'lon qilish va tarqatish, qonun hu]atlari ma'lumotlarining elektton bazasini yaratish qoidalarini belgilash, ularning ijro etilishini ta'minlash. chora-tadbirlarini ko'rish. Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda davlat va xo'jalik boshqaruvi organlarining yuridik xizmati normativ-huquqiy hu]atlarning tartibli hisobini yuritish ishlarini adliya organlari bilan harnkorlikda olib borishi lozim.
95.Маҳаллий давлат ҳокимияти органлари фаолиятида қонунийликни таъминлашдa yurudik xizmatining ruli
mahalliy davlat hokimiyati organlari mahalliy vakillik hamda ijroiya hokimiyatidan iborat bo'lib, xalq deputatlari viloyat, tuman va shahar Kengashlari daviat hokimiyatining vakiIlik organlari, viloyat, tuman va shahar hokimliklari esa ijroiya hokimiyat organi hisoblanadi. ViIoyat, tuman, shahar hokimi tegishIi hududdagi vakillik va ijroiya hokimiyatini boshqaradi. Q'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 100-moddasiga muvofiq qonuniylikni, huquqiy tartibotni va fuqarolarning xavfsizligini ta'minlash; hududlarni iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy rivojiantirish; mahalliy budjetni shakllantirish va uni ijro etish, mahalliy soliqlar, yig'imlarni belgilash, budjetdan tashqari jamg'armalami hosil qilish; mahalliy kommunal xo'jalikka rahbarlik qiIish; atrof-muhitni muhofaza qilish; fuqarolik holati aktlarini qayd etishni ta'minlash; normativ-huquqiy hujjatlarni qabul qilish hamda Q'zbekiston RespubIikasi Konstitutsiyasiga va qonunlariga zid kelmaydigan boshqa vakolatlarni amalga oshirish mahaUiy davlat hokimiyati organlari vakolatiga kiradi. Mahalliy davlat hokimiyati organlarida qonuniylikni ta'minlash va boshqa huquqiy ishlarni amalga oshirish maqsadida hokimlik apparati tuzilmasida yuriskonsult lavozimi nazarda tutilgan. Mahalliy davlat hokimiyati organlarining yuridik xizmati mahalliy vakillik va ijroiya hokimiyati organlarining yuqorida sanab o'tilgan vakolatlariga kiradigan masalalarni hal etishga qaratilgan barcha faoliyatini huquqiy jihatdan ta'minlab berishni tashkil qilish lozim. Bunda yuridik xizmat asosan quyidagi YO'nalishlarda o'z faoliyatini am alga oshiradi: - mahalliy davlat hokimiyati organlari tomonidan qabul qilinadigan huquqiy mazmundagi hujjatlarning qonuniyligini ta'minlash; - mahalliy davlat hokimiyati organlari mulkini saqlash, moliyaviy resurslarini shakllantirish, mulkni xususiylashtirishda hamda tadbirkorlik faoliyatini tashkil etishda qonuniylikni ta'miniash; - shartnomaviy munosabatlami huquqiy tartibga solish; - mahalliy davIat)lOkimiyati organiarining huquq va qonuniy manfaatIarini sudda va boshqa organlarda himoya qilish. ' Mahalliy daviat hokimiyati organlari tomonidan qabul qilinadigan yoki chiqariladigan huquqiy hujjatlami ikki guruhga ajratish mumkin: - birinchisi, xalq deputatlari Kengashlari tOQ1onidan qabul qilinadigan qarorlar; . - ikkinchisi, hokimlar tomonidan qabul qilinadigan qaror hamda farmoyishlar. Xalq deputatlari Kengashining qarorlari ularning asosiy ish shakli bo'imish sessiyalari davrida qabul qilinadi. Sessiya muhokamasiga kiritilayotgan qaror loyihalari Kengashning komissiyalari va hokimlikning boshqa tuzilmalari tomonidan yuridik xizmat ishtirokida tayyorlanadi va sessiyadan oidin deputatlarga tarqatiladi. Ikkinchisi, bu hokimlar tomonidan qonuniar va yuqori turuvchi daviat organiarining huquqiy hujjatlarini ijrosini hamda shu hududdagi muhim ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish yuzasldan qabul qilinadi77 gan qarorlar hamda kundalik, ma'muriy, xo'jalik va shaxsiy tarkibga oid masalalami hal qilish uchun chiqariladigan farmoyishlardir. Shuning uchun ham O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining I04-moddasida hokim o'ziga berilgan vakolatIar doirasida tegishli hududdagi barcha korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, birlashmalar, shuningdek, mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan bajarilishi majburiy bo'igan qarorlami qabul qilishi belgilab qo'yilgan
96.Давлат мулкини хусусийлаштиришда қонунийликни таъминлаш учун юридик хизмат.
mulkini xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarishda qonuniylikni ta'minlash bevosita yuridik xizmatning ishtiroki orqali amalga oshiriladi. Davlat va xo'jalik boshqaruvi organlarining yuridik xizmati ana shu boshqaruv organlarining vazifasi va funksiyalaridan kelib chiqqan holda mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonida turli darajada ishtirok etadi. Masalan, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003-yil 24-iyuldagi "Q'zbekiston Respublikasi Davlat mulki qo'mitasining kadrlar potentsialini mustahkamlash va faoliyatini tashkil etishni takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi 325-sonli Qarori bilan tasdiqlangan "O'zbekiston Respublikasi Davlat mulkini boshqarish davlat qo'mitasi to'g'risida"gi Nizomga muvofiq mazkur qo'mitaning asosiy funksiyalariga quyidagilar kiradi: - davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish, davlat mulkini boshqarish bilan bog'liq jarayonlarni tahlil qilish hamda mulkiy munosabatlarni isloh qilish mexanizmini takomillashtirishga doir takliflarni shakllantirish; - manfaatdor vazirliklar, idoralar va xo'jalik birlashmalarini jalb etgan holda davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish davlat dasturlari 10-
yihalarini ishlab chiqish hamda tasdiqlash uchun Q'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga taqdim etish, ularning amalga oshirilishini tashkil etish va muvofiqlashtirish; - o'z vakolatlari doirasida tegishli davlat dasturlariga kiritilmagan davlat mulki obyektlarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to'g'risida qarorlar qabul qilish; - davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish, davlat mulkini boshqarishni tashkil etish sohalarida metodik rahbarlikni amalga oshirish; - davlat mulki ni xususiylashtirish shartlari va shakllari to'g'risida qabul qilinadigan qarorlarning oshkoraligi va boshlang'ich narxini tasdiqlash va ularni tanlovlar hamda kim oshdi savdolariga qo'yish; - yangi mulk egasiga xususiylashtirilgan mol-mulkka egalik huquqini tasdiqlovchi dalolatnoma berish; - investorlarning qabul qilingan investitsiya majburiyatlariga muvofiq investitsiyalarning to'liq tushishi monitoringini amaJga oshirish;
Davlat mulkini xususiylashtirishda qonuniylikni ta'minlash uchun yuridik xizmat quyidagi ishlarni amalga oshiradi: - mulkni xususiylashtirish yuzasidan chiqarilayotgan huquqiy mazmundagi huiiatlarning qonuniyligini tekshiradi; - mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish yuzasidan tuzilgan komissiyaning ish faoliyatini huquqiy jihatdan ta'minlashda ishtiroketadi; - davlat tasarrufidan chiqarilayotgan va xususiylashtirilayotgan mulkning bahosi qonun asosida belgilanganligini tekshiradi. - ommaviy mulk obyektlarini tasarruf etuvchi bilan yangi mulkdor o'rtasida o'zaro majburiyatlar hamda davlat tasarrufidan chiqarilayotgan yoki xususiylashtirilayotgan obyekt faoliyatining shartlari to'g'risida shartnoma tuzilishini huquqiy jihatdan ta'minlashda ishtirok etadi, shuningdek, mazkur shartnoma shartlariga rioya etilishini nazorat qilish huquqiy mexanizmini ishlab chiqishda qatnashadi. Shartnoma shartlari buzilganda davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish yuzasidan qabul qilingan huquqiy mazmundagi huiiatni bekor qilish choralarini ko'radi

97.Маҳаллий давлат ҳокимияти органлари ўз вакоатлари доирасида тадбиркорлик фаолиятини

ташкил этиш ва тугатишда иштироки.
Mahalliy davlat hokimiyati organlari o'z vakolatlari doirasida tadbifkorlik faoliyatini tashkil etish va tugatishda ishtirok etadi. Mahalliy davlat hokimiyati organlarining tadbirkorlik faoliyatini tashkil etishdagi ishtiroki quyidagilarda namoyon bo'ladi: - tadbirkorlik subyektlarini ro'yxatdan o'tkazishda; 82 - ularga tadbirkorlik faoliyatini yuritish uchun litsenziyalar berishda; - tadbirkorlik faoliyatini yuritish uchun yer uchastkalarini ajratishda; - tadbirkorlik faoliyatini yuritish uchun turar joylami noturar joy toifasiga o'tkazishda; - ayrim xo'jalik yurituvchi subyektlarni bankrot deb topish jarayonida ishtirok etishda va qonunda ko'rsatilgan boshqa hollarda
98.Маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини судда ҳимоя
қилиш.
Mahalliy davlat hokimiyati organlari qonuniylikni ta'minlash vakolatlaridan kelib chiqqan holda, o'z hududlarida qonun buzilish holatlari yuzasidan sudlarga da'vo arizalari bilan murojaat etish huquqiga egadirlar. Da'vo ishlarini olib borish ham muhim jarayon bo'lib, u quyidagilami o'z ichiga oladi: da'vo materiallarini o'matilgan tartibda rasmiylashtirish va uni tegishli sudga topshirish; vakil sifatida sud majlisida ishtirok etish, ish yuzasidan so'zga chiqish; da'vogar foydasiga chiqarilgan hal qiluv qarorining ijrosini nazorat qilish va uning tezroq bajarilishi uchun choralar ko'rish; hal qiluv qarori yoki ajrimning qonuniy va asosliligini tekshirish yuzasidan yuqori instantsiya sudlariga murojaat etish. 99.Маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг ҳуқуқ ва қонуний бошқа органларда ҳимоя қилиш.
Yuridik xizmat tomonidan mahalliy davlat hokimiyati organlarining huquq va qonuniy manfaatlarini boshqa organlarda himoya qilish ham alohida ahamiyatga ega. Bu jarayon o'z ichiga davlat hokimiyati va boshqaruvi oliy organlari (O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalari, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi), yuqori turuvchi hokimliklar, prokuratura, adliya va boshqa vakolatli organlar tomonidan tegishli mahalliy davlat hokimiyati organi faoliyatida qonuniylik va boshqa huquqiy hu.ijatlar ijrosi o'rganilayotganda, shuningdek, ular faoliyatiga oid qonun va boshqa nOfmativ-huquqiy hu.ijatlar loyihalari muhokama etilayotganida yuridik xizmatning ishtirok etishini o'z ichiga oladi. 85 "Mahalliy davlat hokimiyati to'g'risida"gi Qonunning 29-moddasida hokimning O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti va Hukumatining huijatlariga zidligi yuzasidan prokuror tomonidan protest bildirgan qarorlari shu hokimning o'zi tomonidan yoki yuqori turuvchi hokim tomonidan qayta ko'rib chiqilishi belgilab qo'yilgan. Bundan tashqari O'zbekiston Respublikasining "Prokuratura to'g'risida"gi Qonunining (yangi tahrir) 38-moddasida prokurorning protest keltirish huquqi va protestni ko'rib chiqish, uning natijalari haqida ma'lumot berish muddatlari beIgiIab qo'yilgan. Mahalliy davIat hokimivati organlari yuridik xizmati prokuror tomonidan keltirilgan protestni ko'rib chiqish, unda ko'rsatilgan qonun buzilishi hollarini bartaraf etish, ushbu ishlarni beIgiIangan muddatlarda bajarilishini ta'minlashda bevosita ishtirok etadilar.
Yuridik xizmatdan yakuniy javoblari(101-150)
101. Юридик хизматнинг ҳуқуқий масалалар бўйича маслаҳатлар бериш ишларини ташкил
қилишнинг uslublari.
Answer: ? Yuridik xizmat tomonidan huquqiy masalalar bo'yicha maslahatlar berish bir necha uslublarda amalga oshirilishi mumkin. Bular quyidagilardir: birinchisi, huquqiy masalalar bo'yicha maslahat olishi kerak bo'lgan shaxs bevosita o'zini qiziqtirgan masala yuzasidan yuridik xizmat xodimiga murojaat qilishi orqali; ikkinchisi, birorta huquqiy huiiat loyihasini ishlab chiqqan xodimga uni yuridik xizmatda ekspertizadan o'tkazishjarayonida unga huiiatdagi kamchiliklarni bartaraf etish yuzasidan ko'rsatmalar berish orqali; uchinchisi, yuridik xizmat xodimi bilan boshqa bo'lim xodimi birgalikda muayyan hujjat loyihasini ishlab chiqayotganida loyihaga taalluqIi masalalar yechimini top ish orqa\i; to'rtinchisi, yuridik xizmat tomonidan huquqiy masalalar yuzasidan davra suhbatlari orqali o'tkazishjarayonida xodimlarga va boshqa fuqarolarga huquqiy maslahatlar berilishi mumkin; beshinchisi, yuridik xizmat xodimi tomonidan huquqiy mavzularda ma'ruzalar o'qish davrida mahalliy davlat hokimiyati xodimlariga hamda boshqa fuqarolarga huquqiy masalalar yuzasidan maslahatIar beriIishi mumkin
102. Юридик хизматнинг ҳуқуқий масалалар бўйича маслаҳатлар бериш ишларини ташкил
қилишнинг shakllari.
Answer: ? Mahalliy davlat hokimiyati organlarining faoliyatini huquqiy ta'minlashning asosiy usullaridan biri ulaming xodimlariga yoki boshqa shaxslarga huquqiy masalalar bo'yicha maslahatlar berishidir. Yuridik xizmat tomonidan huquqiy masalalar bo'yicha maslahatIar berish og'zaki va yozma shaklda amalga oshirilishi mumkin. Huquqiy masalalar bo'yicha beriladigan maslahatning qanday shaklda bo'lishi maslahat so'rab murojaat etgan xodimning talabidan kelib chiqqan holda belgilanadi. Jiddiy va muammoli bo'lgan huquqiy masalalar yuzasidan doimo yozma ravishda maslahat olish maqsadga muvofiq. 103. Хўжалик юритувчи субъектларга давлат органлари томонидан юридик ёрдам кўрсатиш
Answer: Адлия вазирлигининг энг муҳим вазифалари ва фаолияти йўналишлари белгилаб
берилган бўлиб, улар қуйидагилардан иборат:
-ягона давлат ҳуқуқий сиёсатини юритиш, ҳуқуқ ижодкорлиги фаолиятини мувофиқлаштириш
ва самарадорлигини ошириш;
-давлат бошқаруви тизимининг самарадорлигини илғор хорижий тажриба ва замонавий
ривожланиш тенденциялари асосида таҳлил ва мониторинг қилиш;
-давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари фаолиятида
ҳуқуқни қўллаш амалиётини изчил ва бир хилда таъминлаш бўйича чораларни амалга
ошириш;
-нодавлат нотижорат ташкилотларининг фаолиятини ривожлантириш соҳасида давлат
сиёсатини юритиш, уларнинг давлат ва хўжалик бошқаруви органлари, маҳаллий давлат
ҳокимияти органлари, давлат ташкилотлари (кейинги ўринларда давлат органлари ва
ташкилотлари деб юритилади) билан ўзаро ҳамкорлигини ташкил қилишга кўмаклашиш;
-маъмурий тартиб-таомиллар соҳасини илғор хорижий тажриба ва замонавий ривожланиш
тенденциялари асосида мунтазам равишда такомиллаштириб бориш;
-давлат органлари ва ташкилотларининг юридик хизматлари фаолиятини мувофиқлаштириш,
назорат қилиш ва услубий таъминлаш;
-ҳуқуқий тарғиботни амалга ошириш, аҳолига қабул қилинаётган қонун ҳужжатларининг
моҳияти ва аҳамиятини етказиш, оммавий ахборот воситалари ва ижтимоий тармоқларда
давлат органлари ва ташкилотларининг қонунчилик ҳужжатлари ва топшириқлар ижросини
таъминлаш борасидаги фаолиятини "Президент қарорлари - ҳаётда ва назоратда" рукни
остида ёритиш ва муҳокама қилиш ишларини ташкил этиш ва янада жадаллаштириш,
аҳолининг ҳуқуқий саводсизлигини йўқ қилиш бўйича чора-тадбирларни амалга ошириш,
шунингдек давлат органлари ва ташкилотларининг ҳуқуқий тарғибот соҳасидаги ишларини
мувофиқлаштириш;
-ҳуқуқий ахборотни тарқатиш ва ундан фойдаланишни таъминлаш;
-нотариат, адвокатура ҳамда жисмоний ва юридик шахсларга ҳуқуқий хизмат кўрсатувчи
бошқа тузилмалар тизимининг самарали фаолият кўрсатишини таъминлаш;
-фуқароларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш
бўйича чораларни амалга ошириш;
-халқаро-ҳуқуқий ҳамкорликни йўлга қўйиш ва мустаҳкамлаш, халқаро шартномаларни
ҳуқуқий экспертизадан ўтказиш;
-халқаро ва хорижий ташкилотларда Ўзбекистон Республикаси манфаатларининг ҳуқуқий
ҳимоясини таъминлаш, халқаро ҳамжамият, хорижий инвесторларни миллий ҳуқуқ тизими ва
ўтказилаётган ҳуқуқий ислоҳотлар ҳақида ўз вақтида хабардор қилиш;
-юридик кадрларни тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини оширишни ташкил этиш,
юриспруденция соҳасидаги фундаментал ва амалий тадқиқотларни амалга оширишни
таъминлаш;
-суд экспертлик фаолиятини ривожлантиришнинг устувор йўналишларини ишлаб чиқиш, суд
экспертларини тайёрлаш ва малакасини ошириш ишларини мувофиқлаштириш;
-адлия органлари ва муассасалари фаолиятида, биринчи навбатда аҳолига ҳуқуқий хизмат
кўрсатиш ва давлат хизматларини кўрсатиш соҳасида замонавий ахборот-коммуникация
технологияларини қўллаган ҳолда ишлашнинг инновацион услубларини жорий қилиш;
-интеллектуал мулк соҳасида ягона давлат сиёсатини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш;
-жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қиладиган
самарали фуқаролик-ҳуқуқий механизмларни жорий қилиш ва ривожлантириш;
-сиёсий-ҳуқуқий соҳага оид халқаро рейтинг ва индексларда Ўзбекистон Республикасининг
ўрнини ошириш бўйича тизимли ва изчил чоралар кўриш;
-норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва улар лойиҳаларининг тартибга солиш таъсирини баҳолаш
соҳасидаги фаолиятни мувофиқлаштириш;
Адлия органларининг хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам кўрсатиши учун вазирлик
ва унинг бошқармаларида махсус таркибий тузилмалар ташкил қилинган. Масалан, Адлия
вазирлиги марказий аппаратининг тузилмасида, жумладан, тадбиркорлар ҳуқуқларини ҳимоя
қилиш, шартномавий-ҳуқуқий ишларни назорат қилиш, хорижий инвестициялар ва хорижий
инвестициялар иштирокидаги корхоналарни ҳуқуқий ҳимоя қилиш бошқармалари, шунингдек,
жойларда эса тегишли бўлимлар ташкил қилинган.
104. Адлия органларининг хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам кўрсатиш
фаолиятининг ҳуқуқий асослари.
Answer: Адлия органларининг хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам кўрсатиш
фаолиятининг ҳуқуқий асослари Ўзбекистон Республикасининг “Хўжалик юритувчи
субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида”ги Қонуни, Ўзбекистон
Республикаси Президентининг 2017 йил 19 январдаги “Ўзбекистон Республикаси Адлия
вазирлиги фаолиятини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 3666-сонли
Қарорида Адлия вазирлигининг энг муҳим вазифалари ва фаолияти йўналишлари белгилаб
берилган.
105. Адлия органларининг хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам кўрсатиш бўйича
фаолияти йўналишлари.
Answer: Адлия органларининг хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам кўрсатиш
бўйича фаолиятини шартли равишда қуйидагича уч йўналишга ажратиш мумкин
1. Хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам кўрсатиш ва уларнинг ҳуқуқ ҳамда
қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш;
2. Хорижий инвесторлар ва улар иштирокидаги корхоналарга юридик ёрдам кўрсатиш
ҳамда уларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш;
3. Хўжалик юритувчи субъектларга хўжалик шартномаларини тузишда юридик ёрдам
кўрсатиш ва шартнома интизомини мустаҳкамлаш.
106. Тадбиркорлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш юридик ёрдам бошқармаси хукуклари.
Answer: Барча вазирликлар, идоралар, ҳуқуқни муҳофаза қилиш ва назорат органлари,
маҳаллий ҳокимият ва бошқарув органлари, муассасалар, мансабдор шахслар томонидан
тадбиркорлар ҳуқуқларига риоя қилиш бўйича Ўзбекистон Республикасининг қонун
ҳужжатлари оғишмай бажарилишини текшириш;
кўрсатиб ўтилган органлар раҳбарларига қонун ҳужжатларининг аниқланган
бузилишларини, бузилиш сабабларини, сабаб бўлган шарт-шароитларни бартараф этиш
тўғрисида белгиланган муддатларда бажарилиши мажбурий бўлган тақдимномалар
киритиш;
ҳуқуқни муҳофаза қилиш ва назорат органларининг, маҳаллий ҳокимият ва бошқарув
органларининг тадбиркорлик субъектлари ҳақ-ҳуқуқларини бузувчи ҳаракатларини ёки
қарорларини тўхтатиб қўйиш;
тадбиркорлар ва хусусий мулк эгаларининг ҳуқуқларига риоя қилиш бўйича қонун
ҳужжатларининг бузилиши мумкин эмаслиги тўғрисида мансабдор шахсларни ёзма
равишда огоҳлантириш;
тадбиркорлар ва хусусий мулк эгалари ҳуқуқларини, уларнинг қонун билан муҳофаза
қилинадиган манфаатларини ҳимоя қилиш тўғрисида судларга, шу жумладан, иктисодий
судига ариза билан мурожаат қилиш каби ҳуқуқлар берилган.
107. Адлия вазирлиги хорижий инвесторларни ва хорижий инвестициялар иштирокидаги
корхоналарни ҳуқуқий ҳимоя қилишни таъминлаш вазифаси.
Answer: Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Тўғридан-тўғри хорижий
инвестицияларни ҳуқуқий ҳимоя қилишни кучайтиришга доир қўшимча чора-тадбирлар
тўғрисида”ги Қарори билан эса адлия органларининг хўжалик юритувчи субъектларга
юридик ёрдам кўрсатиш ваколатлари янада кенгайтирилди. Мазкур қарорга мувофиқ
Адлия вазирлигига хорижий инвесторларни ва хорижий инвестициялар иштирокидаги
корхоналарни ҳуқуқий ҳимоя қилишни таъминлаш вазифаси юкланди ва ушбу вазифани
амалга ошириш учун унга қуйидаги ҳуқуқлар берилди:
хорижий инвесторларни ва хорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналарни
жавобгарликка тортишнинг асослилигини зарур ҳужжатлар, шу жумладан жиноий,
фуқаролик, иктисодий ва маъмурий ишлар материаллари билан танишиш йўли билан
ўрганиб чиқиш;
вазирликлар, идоралар ва назорат органлари, шунингдек, маҳаллий ҳокимият ва бошқарув
органлари раҳбарларига қонун ҳужжатларининг аниқланган бузилишлари, қонун
бузилишини ва унга олиб келувчи шарт-шароитларнинг сабабларини бартараф қилиш
тўғрисида белгиланган муддатларда бажарилиши мажбурий бўлган тақдимномалар
киритиш;
мансабдор шахслар томонидан хорижий инвесторлар ва хорижий инвестициялар
иштирокидаги корхоналарнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари бузилиши ҳолатлари
аниқланган ҳолларда, шунингдек, адлия органларининг қонуний талаблари мансабдор
шахслар томонидан бажарилмаган тақдирда айбдор мансабдор шахсларни жавобгарликка
тортиш тўғрисидаги масалаларни тегишли органлар олдига қўйиш;
хорижий инвесторлар ва хорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналарнинг
ҳуқуқларини бузаётган назорат қилувчи ҳамда маҳаллий ҳокимият ва бошқарув
органларининг ҳаракати ёки қарорларини тўхтатиб қўйиш;
жиноий, фуқаролик, иктисодий ва маъмурий ишлар бўйича хорижий инвесторлар ва
хорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналарнинг ҳуқуқлари ва қонуний
манфаатларини бузувчи суд ҳужжатларини давлат божи тўламасдан қайта кўриб чиқиш
тўғрисида суд инстанцияларига таклифлар билан мурожаат қилиш;
хорижий инвесторлар ва хорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналарнинг ўз
ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари бузилганлиги тўғрисидаги мурожаатларини текшириш
учун тегишли мутахассисларни жалб этиш.
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг хорижий инвесторлар ва хорижий
инвестициялар иштирокидаги корхоналарнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишни таъминлашга
доир қарорлари вазирликлар, идоралар, хўжалик бирлашмалари, вилоятлар, шаҳарлар ва
туманлар ҳокимликлари томонидан бажарилиши мажбурийлиги белгилаб қўйилди.
108. Адлия органларининг хўжалик юритувчи субъектларга шартнома интизомини
мустаҳкамлашдаги хукуклари.
Answer: Адлия органларининг хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам кўрсатиш
бўйича фаолиятининг яна бир муҳим йўналиши - хўжалик юритувчи субъектларга хўжалик
шартномаларини тузишда юридик ёрдам кўрсатиш ва шартнома интизомини
мустаҳкамлашдан иборат.
Адлия вазирлигига шартномалар бўйича мажбуриятлар бузилган тақдирда
- иктисодий судларида даъво қўзғатиш,
-шартнома шартлари бажарилмаганлиги натижасида йўл қўйилган зарарни қоплаш
юзасидан бир ой муддатда бажарилиши мажбурий бўлган тегишли тақдимномалар
киритиш;
-адвокатлик бюролари, ҳайъатлари ва фирмаларининг мутахассисларини жалб қилган
ҳолда хўжалик шартномаларини, шу жумладан, контрактация шартномаларини тузиш ва
уларни бажариш масалалари юзасидан раҳбарлар ва мутахассисларни ўқитиш бўйича йўлйўриқ кўрсатувчи семинарларни мунтазам равишда ўтказиш, хўжалик юритувчи субъектлар
вакиллари учун юридик маслаҳатлар беришни вазирликнинг ҳудудий бўлинмалари
амалиётига киритиш юзасидан аниқ топшириқлар берилди.
109. Адлия органларининг хўжалик юритувчи субъектларга шартнома интизомини
мустаҳкамлашдаги мажбуриятлари.
Answer: Адлия вазирлигининг хўжалик юритувчи субъектлар томонидан шартнома
мажбуриятлари бажарилишини назорат қилиш бошқармаси ҳамда жойлардаги тегишли
бўлимларига хўжалик юритувчи субъектларга шартномалар, шу жумладан, контрактация
шартномалари тузишда мунтазам равишда юридик ва услубий ёрдам кўрсатиш, қонунда
белгиланган тартибда хўжалик юритувчи субъектларни ва энг аввало, уларнинг мансабдор
шахсларини шартнома интизомини бузганлик учун жавобгарликка тортилиши устидан
қаттиқ назорат ўрнатиш вазифалари юклатилди.
110. Прокуратура органларининг хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам
кўрсатишининг ҳуқуқий асослари.
Answer: Прокуратура органларининг хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам
кўрсатишининг ҳуқуқий асослари Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси,
“Прокуратура тўғрисида”ги Қонун ва бошқа норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган.
111. Прокуратура органлари фуқаролар ва юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб
чиқишдаги иштироки.
Answer: Ўзбекистон Республикасининг “Прокуратура тўғрисида”ги Қонунининг 7-моддасига
мувофиқ прокуратура органлари фуқаролар ва юридик шахсларнинг мурожаатларини
кўриб чиқадилар ҳамда уларнинг бузилган ҳуқуқларини тиклаш ва қонуний манфаатларини
ҳимоя қилиш чора-тадбирларини кўрадилар.
7-модда. Фуқароларнинг ариза ва шикоятларини ҳамда юридик шахсларнинг
мурожаатларини кўриб чиқиш
Прокуратура органлари фуқароларнинг ариза ва шикоятларини ҳамда юридик шахсларнинг
мурожаатларини кўриб чиқадилар, уларнинг бузилган ҳуқуқларини тиклаш ва қонуний
манфаатларини ҳимоя қилиш чора-тадбирларини кўрадилар.
Прокурор фуқароларни ва юридик шахсларнинг вакилларини шахсан қабул қилади.
Прокурор ўзига тушган таклиф, ариза ва шикоятларни текшириш вазифасини зарур
ҳолларда тегишли давлат бошқаруви, назорат ва текшириш органларига, корхона, муассаса
ва ташкилотларнинг мансабдор шахсларига топшириш ҳамда улардан текширишга
тааллуқли барча материаллар билан бирга текшириш натижаларига доир ёзма ахборот
беришларини талаб этиш ҳуқуқига эга.
Фуқароларнинг ариза ва шикоятлари ҳамда юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб
чиқиш натижалари бўйича прокурор қарор қабул қилади, бу қарор устидан юқори турувчи
прокурорга шикоят қилиниши мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Бош прокурори томонидан фуқаронинг ариза ва шикояти ёки
юридик шахснинг мурожаати юзасидан қарор қабул қилинганидан кейин прокуратура
органларида улар бўйича иш юритиш тугатилади, янги очилган ҳолатлар бундан
мустаснодир.
112. Прокуратура органлари фуқаролар ва юридик шахсларнинг бузилган ҳуқуқларини
тиклаш ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишдаги иштироки.
Answer: Ўзбекистон Республикасининг “Прокуратура тўғрисида”ги Қонунининг 7-моддасига
мувофиқ прокуратура органлари фуқаролар ва юридик шахсларнинг мурожаатларини
кўриб чиқадилар ҳамда уларнинг бузилган ҳуқуқларини тиклаш ва қонуний манфаатларини
ҳимоя қилиш чора-тадбирларини кўрадилар. Қонуннинг 6-моддасида эса прокурорнинг
ҳужжатлар, материаллар ва бошқа маълумотларни тақдим этиш, тафтиш, текширишлар
ўтказиш, мутахассис ажратиш, прокуратурага келиш ва аниқланган қонунбузарликлар
хусусида тушунтиришлар бериш, қонунбузарликларни, уларга имконият яратаётган сабаб ва
шарт-шароитларни бартараф этиш, шунингдек, қонунга риоя этиш тўғрисидаги ўз
ваколатлари доирасида қўяётган талабларини бажариш барча фуқаролар ва юридик
шахслар учун мажбурийлиги белгилаб қўйилган. Шунингдек, ушбу моддада прокуратура
органларининг ўз вазифаларини амалга оширишлари учун зарур бўлган ахборот, ҳужжатлар
ва уларнинг нусхалари мазкур органларнинг талабига мувофиқ бепул берилиши ўз
ифодасини топган.
113. Прокуратура органлари аниқланган қонун бузилишларни бартараф этиш ҳамда айбдор
шахсларни жавобгарликка тортиш учун протест ва унинг мазмуни.
Answer: Прокуратура органлари аниқланган қонун бузилишларни бартараф этиш ҳамда
айбдор шахсларни жавобгарликка тортиш учун протест, қарор, тақдимнома, ариза ва
огоҳлантирув каби ҳужжатларни чиқаради.
Қонунга зид бўлган ҳужжатга нисбатан протестни прокурор ана шу ҳужжатни қабул қилган
органга ёки юқори турувчи органга келтиради. Мансабдор шахснинг ноқонуний қарорига
нисбатан ҳам худди шундай тартибда протест келтирилади. Протест келиб тушган вақтдан
бошлаб ўн кунлик муддатдан кечиктирмай кўриб чиқилиши шарт. Қонунбузарликни дарҳол
бартараф этиш талаб қилинган алоҳида ҳолларда прокурор протестни кўриб чиқишнинг
қисқартирилган муддатини белгилашга ҳақли. Протестни кўриб чиқиш натижалари
тўғрисида уч кунлик муддат ичида прокурорга ёзма равишда маълум қилинади.
Протест коллегиал орган томонидан кўриб чиқиладиган ҳолларда мажлис куни ҳақида
прокурорга маълум қилинади ва у мажлисда иштирок этишга ҳақлидир.
Протест шу ҳужжатни қабул қилган орган (мансабдор шахс) ёки юқори турувчи орган
(мансабдор шахс) томонидан рад этилганда, шунингдек, протест қонунда белгиланган
муддат ичида кўриб чиқилмаган тақдирда, прокурор ана шу ҳужжатни ғайриқонуний деб
эътироф этиш тўғрисидаги ариза билан судга мурожаат этишга ҳақли. Судга ариза протест
рад этилганлиги тўғрисидаги хабар олинган пайтдан бошлаб ёки протестни кўриб чиқиш
учун қонунда белгиланган муддат ўтганидан кейин бир ойлик муддат ичида берилиши
мумкин.
114. Прокуратура органлари аниқланган қонун бузилишларни бартараф этиш ҳамда айбдор
шахсларни жавобгарликка тортиш қарор ва унинг мазмуни.
Answer: Прокурор мансабдор шахс ёки фуқаро томонидан содир этилган қонун
бузилишининг хусусиятига қараб жиноят иши, маъмурий ёки интизомий жавобгарлик
тўғрисида иш қўзғатиш ҳақида қарор чиқаради.
115. Прокуратура органлари аниқланган қонун бузилишларни бартараф этиш ҳамда айбдор
шахсларни жавобгарликка тортиш тақдимнома ва унинг мазмуни.
Answer: Прокурор қонун бузилиши, унинг келиб чиқиш сабаблари ва бунга имконият яратиб
бераётган шарт-шароитларни бартараф этиш тўғрисидаги тақдимномани қонун бузилишини
бартараф этиш ваколатларига эга бўлган органга ёки мансабдор шахсга киритади.
Тақдимнома дарҳол кўриб чиқилиши ва кўрилган чора-тадбирлар тўғрисида бир ойлик
муддат ичида прокурорга ёзма равишда маълум қилиниши лозим.
Тақдимнома коллегиал орган томонидан кўриб чиқиладиган ҳолларда мажлис куни ҳақида
прокурорга маълум қилинади ва у мажлисда иштирок этишга ҳақлидир.
116. Прокуратура органлари аниқланган қонун бузилишларни бартараф этиш ҳамда айбдор
шахсларни жавобгарликка тортиш ариза ва унинг мазмуни.
Answer: Протест шу ҳужжатни қабул қилган орган (мансабдор шахс) ёки юқори турувчи
орган (мансабдор шахс) томонидан рад этилганда, шунингдек, протест қонунда белгиланган
муддат ичида кўриб чиқилмаган тақдирда, прокурор ана шу ҳужжатни ғайриқонуний деб
эътироф этиш тўғрисидаги ариза билан судга мурожаат этишга ҳақли. Судга ариза протест
рад этилганлиги тўғрисидаги хабар олинган пайтдан бошлаб ёки протестни кўриб чиқиш
учун қонунда белгиланган муддат ўтганидан кейин бир ойлик муддат ичида берилиши
мумкин.
Прокурор томонидан судга ариза берилиши протест келтирилган ҳужжатнинг амал
қилишини ариза судда кўриб чиқилгунга қадар тўхтатиб қўяди.
Прокурор мансабдор шахс ёки фуқаро томонидан содир этилган қонун бузилишининг
хусусиятига қараб жиноят иши, маъмурий ёки интизомий жавобгарлик тўғрисида иш
қўзғатиш ҳақида қарор чиқаради
117. Прокуратура органлари аниқланган қонун бузилишларни бартараф этиш ҳамда айбдор
шахсларни жавобгарликка тортиш ариза ва унинг мазмуни.
Answer: Протест шу ҳужжатни қабул қилган орган (мансабдор шахс) ёки юқори турувчи
орган (мансабдор шахс) томонидан рад этилганда, шунингдек, протест қонунда белгиланган
муддат ичида кўриб чиқилмаган тақдирда, прокурор ана шу ҳужжатни ғайриқонуний деб
эътироф этиш тўғрисидаги ариза билан судга мурожаат этишга ҳақли. Судга ариза протест
рад этилганлиги тўғрисидаги хабар олинган пайтдан бошлаб ёки протестни кўриб чиқиш
учун қонунда белгиланган муддат ўтганидан кейин бир ойлик муддат ичида берилиши
мумкин.
Прокурор томонидан судга ариза берилиши протест келтирилган ҳужжатнинг амал
қилишини ариза судда кўриб чиқилгунга қадар тўхтатиб қўяди.
Прокурор мансабдор шахс ёки фуқаро томонидан содир этилган қонун бузилишининг
хусусиятига қараб жиноят иши, маъмурий ёки интизомий жавобгарлик тўғрисида иш
қўзғатиш ҳақида қарор чиқаради.
118. Прокуратура органлари аниқланган қонун бузилишларни бартараф этиш ҳамда айбдор
шахсларни жавобгарликка тортиш огоҳлантирув ва унинг мазмуни.
Answer: ?
119. Адвокатура томонидан хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам кўрсатиш.
Answer: Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 116-моддасида фуқароларга, корхона,
муассаса ва ташкилотларга юридик ёрдам бериш учун адвокатура фаолият кўрсатишлиги
белгилаб қўйилган. Адвокатура - ҳуқуқий институт бўлиб, у адвокатлик фаолияти билан
шуғулланувчи шахслар ҳамда хусусий адвокатлик амалиёти билан шуғулланувчи айрим
шахсларнинг мустақил, кўнгилли, касбий бирлашмаларини ўз ичига олади. Адвокатура
институти орқали хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам кўрсатиш масалалари
Ўзбекистон Республикасининг 1996 йил 27 декабрдаги “Адвокатура тўғрисида”ги қонунида
ҳамда Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 25 декабрдаги “Адвокатлик фаолиятининг
кафолатлари ва адвокатларнинг ижтимоий ҳимояси тўғрисида”ги қонунларида ўз
ифодасини топган.
120. Хўжалик юритувчи субъектлар билан ўртасида кўрсатиладиган юридик ёрдам ҳажми,
муддатлари ва мазмуни.
Answer: Хўжалик юритувчи субъектлар билан адвокатура (адвокатлар ҳайъатлари,
адвокатлик фирмалари ва бюролари) ўртасида кўрсатиладиган юридик ёрдам ҳажми,
муддатлари ва мазмунидан келиб чиққан ҳолда уч хил кўринишдаги шартнома тузилиши
мумкин. Булар қуйидагилардан иборат:
а) ахборот- юридик ёрдам кўрсатиш;
б) алоҳида топшириқлар бўйича юридик ёрдам кўрсатиш;
в) барча масалалар бўйича юридик ёрдам кўрсатиш.
121. Хўжалик юритувчи субъектлар билан ўртасида кўрсатиладиган юридик ёрдам
кўринишдаги шартнома тузилиш.
Answer: Хўжалик юритувчи субъектлар билан адвокатура (адвокатлар ҳайъатлари,
адвокатлик фирмалари ва бюролари) ўртасида кўрсатиладиган юридик ёрдам ҳажми,
муддатлари ва мазмунидан келиб чиққан ҳолда уч хил кўринишдаги шартнома тузилиши
мумкин. Булар қуйидагилардан иборат:
а) ахборот- юридик ёрдам кўрсатиш;
б) алоҳида топшириқлар бўйича юридик ёрдам кўрсатиш;
в) барча масалалар бўйича юридик ёрдам кўрсатиш.
Ахборот-юридик ёрдам кўрсатиш шартномаси бўйича адвокатлар хўжалик юритувчи
субъектлар раҳбарлари ва мутахассисларини ҳамда тадбиркорларни амалдаги қонун
ҳужжатлари билан таништирадилар ва уларни амалда тўғри қўллаш бўйича маслаҳатлар
берадилар. Бундай шартнома маълум бир муддатга (масалан, бир йилга) ёки бир марта
ахборот олиш учун тузилиши мумкин.
Алоҳида топшириқлар бўйича юридик хизмат кўрсатиш шартномасига кўра хўжалик
юритувчи субъектлар адвокатларга, жумладан маълум шартномани тузишда ёзма ҳуқуқий
хулоса беришни ёки иктисодий низоси бўйича унинг вакили сифатида судда қатнашишни
таклиф қилишлари мумкин. Масалан, Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 29 августдаги
“Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида”ги
Қонунининг 20-моддасида хўжалик шартномаси субъектларига юридик хизмат кўрсатиш
уларнинг юридик хизматлари ёки ана шу мақсадда шартнома асосида жалб этилган
адвокатлар томонидан амалга оширилиши белгилаб қўйилган. Алоҳида топшириқлар
бўйича юридик кўрсатиш шартномаси бир марталик хусусиятга эга бўлиб, у ижро этилгандан
кейин ўз кучини йўқотади.
Барча масалалар бўйича юридик ёрдам кўрсатиш шартномаси, одатда, муайян муддатга
(бир йил ёки ундан ортиқ муддатга) тузилади ва адвокатура хўжалик юритувчи субъектнинг
барча фаолиятини ҳуқуқий жиҳатдан таъминлашни ташкил этиш мажбуриятини олади
ҳамда хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятида юзага келадиган барча ҳуқуқий
муаммоларни ҳал қилишга кўмаклашади. Мазкур шартномага мувофиқ адвокатура
Ўзбекистон Республикаси Призидент қарори билан тасдиқланган “Ўзбекистон
Республикасининг давлат бошқарув органлари ва корхоналардаги юридик хизмат
тўғрисида”ги Низом асосида корхонанинг юридик хизматига юклатилган вазифаларни
бажаради ва уларга тақдим этилган ҳуқуқлардан фойдаланади. Мазкур юридик ёрдам
кўрсатиш шартномасида адвокат хўжалик юритувчи субъектнинг хўжалик фаолиятини чуқур
ўрганиш ҳамда рўй бераётган ҳуқуқбузарликларни ва келиб чиқаётган низоларни таҳлил
этиш орқали уларни олдини олиш чораларини кўришдан манфаатдор бўлади. Акс ҳолда
хўжалик юритувчи субъектнинг фаолиятида ҳуқуқбузарликлар ва хўжалик низолари
кўпайиши, адвокатнинг иш ҳажмини ортишига олиб келади.
122. Юридик хизмат кўрсатиш шартномасига кўра хўжалик юритувчи субъектлар
адвокатларга шартномани тузишда ёзма ҳуқуқий хулоса бериши.
Answer: Алоҳида топшириқлар бўйича юридик хизмат кўрсатиш шартномасига кўра хўжалик
юритувчи субъектлар адвокатларга, жумладан маълум шартномани тузишда ёзма ҳуқуқий
хулоса беришни ёки иктисодий низоси бўйича унинг вакили сифатида судда қатнашишни
таклиф қилишлари мумкин. Масалан, Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 29 августдаги
“Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси тўғрисида”ги
Қонунининг 20-моддасида хўжалик шартномаси субъектларига юридик хизмат кўрсатиш
уларнинг юридик хизматлари ёки ана шу мақсадда шартнома асосида жалб этилган
адвокатлар томонидан амалга оширилиши белгилаб қўйилган.
123. Юридик хизмат кўрсатиш шартномасига кўра хўжалик юритувчи субъектлар
адвокатларга иктисодий низоси бўйича унинг вакили сифатида судда қатнашиши.
Answer: Алоҳида топшириқлар бўйича юридик хизмат кўрсатиш шартномасига кўра
хўжалик юритувчи субъектлар адвокатларга, жумладан маълум шартномани тузишда ёзма
ҳуқуқий хулоса беришни ёки иктисодий низоси бўйича унинг вакили сифатида судда
қатнашишни таклиф қилишлари мумкин. Масалан, Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил
29 августдаги “Хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятининг шартномавий-ҳуқуқий базаси
тўғрисида”ги Қонунининг 20-моддасида хўжалик шартномаси субъектларига юридик хизмат
кўрсатиш уларнинг юридик хизматлари ёки ана шу мақсадда шартнома асосида жалб
этилган адвокатлар томонидан амалга оширилиши белгилаб қўйилган.
124. Нодавлат нотижорат ташкилотлар томонидан хўжалик юритувчи субъектларга юридик
ёрдам кўрсатиш.
Answer: Бозор муносабатлари шароитида хўжалик юритувчи субъектларнинг ҳуқуқ ва
қонуний манфаатларини самарали ҳимоя қилиш ҳамда уларга юридик ёрдам кўрсатишда
адвокатура билан бир қаторда, бошқа нодавлат нотижорат ташкилотлар ҳам ўзига хос
муҳим ўрин эгаллайди.
Нодавлат нотижорат ташкилотларнинг хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам
кўрсатишини Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатаси ва Ўзбекистон фермер
хўжаликлари уюшмалари мисолида кўриб чиқамиз.
Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатаси фаолиятининг асосий вазифалари ва
йўналишларидан бири тадбиркорлик фаолияти субъектларига кенг турда хизмат кўрсатиш,
жумладан, ахборот таъминоти ва маслаҳат ёрдами бериш, тадбиркорларнинг ҳуқуқ ва
қонуний манфаатларини, жумладан, рўйхатга олиш, маҳсулотни сертификатлаш ва
лицензия бериш, шунингдек, ишларини судларда кўриб чиқиш масалаларида давлат ва
хўжалик бошқаруви органлари билан муносабатларда уларнинг манфаатларини ифода этиш
ва ҳимоя қилишдир.
125. Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатаси томонидан хўжалик юритувчи
субъектларга юридик ёрдам кўрсатиш.
Answer: Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатаси фаолиятининг асосий вазифалари
ва йўналишларидан бири тадбиркорлик фаолияти субъектларига кенг турда хизмат
кўрсатиш, жумладан, ахборот таъминоти ва маслаҳат ёрдами бериш, тадбиркорларнинг
ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини, жумладан, рўйхатга олиш, маҳсулотни сертификатлаш ва
лицензия бериш, шунингдек, ишларини судларда кўриб чиқиш масалаларида давлат ва
хўжалик бошқаруви органлари билан муносабатларда уларнинг манфаатларини ифода этиш
ва ҳимоя қилишдир.
Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатаси
тўғрисида”ги Қонунининг 13-моддасида Палатанинг ҳуқуқлари белгилаб берилган бўлиб,
улардан қуйидагилари бевосита хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам кўрсатиш
билан боғлиқ:
тадбиркорлик фаолияти субъектларига ҳуқуқий ва бошқа хил ёрдам кўрсатиш;
тадбиркорлик фаолияти субъектларига ихтиролар, фойдали моделлар ва саноат
намуналарини патентлашда, товар белгилари, хизмат кўрсатиш белгилари ҳамда товар
келиб чиққан жой номларини рўйхатдан ўтказишда кўмаклашиш;
халқаро ва чет эл ташкилотларида тадбиркорлик фаолияти билан боғлиқ соҳада Палата
аъзоларининг манфаатларини ифода этиш;
тадбиркорлик субъектларининг фаолияти масалаларига тааллуқли норматив-ҳуқуқий
ҳужжатларни ишлаб чиқиш ва муҳокама қилишда иштирок этиш;
иқтисодий низоларни ҳал қилиш учун қонун ҳужжатларига мувофиқ ҳакамлик судларини,
шу жумладан, халқаро тижорат арбитраж судини ташкил этиш;
палата аъзоси бўлмиш тадбиркорлик субъектлари фаолиятини текширишларда иштирок
этиш;
давлат божи тўламасдан судга Палата аъзолари манфаатларини кўзлаб даъво тақдим этиш,
шунингдек, давлат ва хўжалик бошқаруви органларининг қарорлари, улар мансабдор
шахсларининг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан шикоят бериш.
126. Юридик ёрдам кўрсатишда савдо-саноат палатаси фаолиятининг асосий вазифалари ва
йўналишлари.
Answer: Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатаси фаолиятининг асосий вазифалари
ва йўналишларидан бири тадбиркорлик фаолияти субъектларига кенг турда хизмат
кўрсатиш, жумладан, ахборот таъминоти ва маслаҳат ёрдами бериш, тадбиркорларнинг
ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини, жумладан, рўйхатга олиш, маҳсулотни сертификатлаш ва
лицензия бериш, шунингдек, ишларини судларда кўриб чиқиш масалаларида давлат ва
хўжалик бошқаруви органлари билан муносабатларда уларнинг манфаатларини ифода этиш
ва ҳимоя қилишдир.
127. Ўзбекистон Савдо-саноат палатасининг хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам
кўрсатиш бўйича ҳуқуқлари.
Asnwer: Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатаси
тўғрисида”ги Қонунининг 13-моддасида Палатанинг ҳуқуқлари белгилаб берилган бўлиб,
улардан қуйидагилари бевосита хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам кўрсатиш
билан боғлиқ:
тадбиркорлик фаолияти субъектларига ҳуқуқий ва бошқа хил ёрдам кўрсатиш;
тадбиркорлик фаолияти субъектларига ихтиролар, фойдали моделлар ва саноат
намуналарини патентлашда, товар белгилари, хизмат кўрсатиш белгилари ҳамда товар
келиб чиққан жой номларини рўйхатдан ўтказишда кўмаклашиш;
халқаро ва чет эл ташкилотларида тадбиркорлик фаолияти билан боғлиқ соҳада Палата
аъзоларининг манфаатларини ифода этиш;
тадбиркорлик субъектларининг фаолияти масалаларига тааллуқли норматив-ҳуқуқий
ҳужжатларни ишлаб чиқиш ва муҳокама қилишда иштирок этиш;
иқтисодий низоларни ҳал қилиш учун қонун ҳужжатларига мувофиқ ҳакамлик судларини,
шу жумладан, халқаро тижорат арбитраж судини ташкил этиш;
палата аъзоси бўлмиш тадбиркорлик субъектлари фаолиятини текширишларда иштирок
этиш;
давлат божи тўламасдан судга Палата аъзолари манфаатларини кўзлаб даъво тақдим этиш,
шунингдек, давлат ва хўжалик бошқаруви органларининг қарорлари, улар мансабдор
шахсларининг ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан шикоят бериш.
Ўзбекистон Савдо-саноат палатасининг 2004 йил 21 сентябрда бўлиб ўтган таъсис
Конференциясида тасдиқланган уставига мувофиқ у хўжалик юритувчи субъектларга
юридик ёрдам кўрсатиш бўйича қуйидаги ҳуқуқларга эга:
тадбиркорлик субъектлари манфаатларига дахлдор қонун лойиҳалари ва бошқа нормативҳуқуқий ҳужжатларни ишлаб чиқишда ва муҳокама қилишда қатнашиш;
Палата аъзолари-тадбиркорларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини, шу жумладан,
давлат ва хўжалик бошқарув органларида ифода этиш ва ҳимоя қилиш;
ўз аъзоларининг манфаатини Халқаро савдо палатасида, шунингдек, тадбиркорлик
фаолияти билан боғлиқ бошқа халқаро ташкилотларда ифода этиш;
ўз ваколати доирасида давлат ҳокимияти органлари томонидан тузилган тадбиркорлик
субъектларининг манфаатларига дахлдор масалалар бўйича идоралар, идоралараро ва
бошқа комиссиялар, эксперт кенгашлари ва бошқа орган ва ташкилотларнинг ишларида
иштирок этиш;
тадбиркорлик фаолияти субъектларига ахборот таъминоти, юридик ва консультатив ёрдам
бериш ҳамда бошқа турли хилдаги масалаларда ёрдам ва кўмак бериш;
Палатага юклатилган вазифа ва функцияларни бажариш зарурати юзасидан давлат ва
хўжалик бошқаруви органлари, давлат ҳокимияти органларидан ахборотлар олиш;
замонавий талаб ва стандартлардан келиб чиқиб тадбиркорларни ўқитиш ва малакасини
оширишни ташкил қилиш.
128. Савдо-саноат палатаси томонидан хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам
кўрсатишнинг асосий шакллари.
Answer: Савдо-саноат палатаси томонидан хўжалик юритувчи субъектларга юридик ёрдам
кўрсатишнинг асосий шакллари қуйидагилардан иборат:
хўжалик юритувчи субъектларни давлат рўйхатидан ўтказиш учун зарур бўлган
ҳужжатларни тайёрлаш, таъсис ҳужжатлари лойиҳаларини ишлаб чиқиш ;
шартномаларни, шу жумладан, хўжалик шартномаларини тузиш, бажариш, ўзгартириш ва
бекор қилишга қаратилган ишларни амалга ошириш ;
даъво ишларини юритиш ;
хўжалик юритувчи субъектларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ифода этиш
ҳамда ҳимоя қилиш, шу жумладан, давлат ва хўжалик бошқаруви органлари билан
муносабатларда, шунингдек, судда ифода этиш ҳамда ҳимоя қилиш ;
ҳуқуқий масалалар бўйича тушунтиришлар, қонун ҳужжатлари юзасидан оғзаки ва ёзма
маълумотномалар бериш;
Палата аъзоси бўлган хўжалик юритувчи субъектлар фаолиятини назорат қилувчи органлар
томонидан текширишлар ўтказиш жараёнида уларнинг ҳуқуқлари ва қонуний
манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида иштирок этиш.
129. Мансабдор шахслар ва ходимларнинг ҳуқуқий маданиятини ошириш йўллари.
Answer: Мансабдор шахслар ва ходимларнинг ҳуқуқий маданияти деганда, уларнинг
ҳуқуқни билиши, тушуниши ҳамда унинг қоидаларини англаган ҳолда бажаришлари
тушунилади. Уларнинг ҳуқуқий маданияти асосий юридик билимларни
ўзлаштирганликларида, қонунни ҳурмат қилишида, ҳуқуқ нормаларини онгли равишда
бажаришларида, юридик жавобгарликни тушунишларида ҳамда ҳуқуқбузарликка қарши
курашнинг муқаррарлигини англашларида намоён бўлади. Мансабдор шахслар ва
ходимларнинг ҳуқуқий маданияти ва билимларини ошириш ҳуқуқни ташвиқот қилиш
ҳамда қонунийликни амалий жиҳатдан мустаҳкамлаш воситалари орқали рўёбга
чиқарилади.
130. Мансабдор шахслар ва ходимларнинг ҳуқуқий маданияти.
Answee: Мансабдор шахслар ва ходимларнинг ҳуқуқий маданияти деганда, уларнинг
ҳуқуқни билиши, тушуниши ҳамда унинг қоидаларини англаган ҳолда бажаришлари
тушунилади. Уларнинг ҳуқуқий маданияти асосий юридик билимларни
ўзлаштирганликларида, қонунни ҳурмат қилишида, ҳуқуқ нормаларини онгли равишда
бажаришларида, юридик жавобгарликни тушунишларида ҳамда ҳуқуқбузарликка қарши
курашнинг муқаррарлигини англашларида намоён бўлади. Мансабдор шахслар ва
ходимларнинг ҳуқуқий маданияти ва билимларини ошириш ҳуқуқни ташвиқот қилиш
ҳамда қонунийликни амалий жиҳатдан мустаҳкамлаш воситалари орқали рўёбга
чиқарилади.
131. Аҳолининг ҳуқуқий билимларини оширишда юридик хизматнинг урни.
Answer: Аҳолининг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятини юксалтиришга доир ишлар
самарадорлигини янада такомиллаштириш, фуқароларнинг ижтимоий-сиёсий ўзгаришлар
билан уйғун равишда ҳуқуқий билимларини ошириб боришнинг замонавий усулларини
жорий этиш, шунингдек, аҳолини, айниқса, ёшларни зарарли ахборотлардан ҳимоя қилиш
бўйича мустаҳкам ҳуқуқий иммунитетни шакллантириш мақсадида:
-аҳолига мамлакатимизда амалга оширилаётган ижтимоий-иқтисодий ислоҳотлар, қабул
қилинаётган қонун ҳужжатлари ва давлат дастурларининг мазмуни ва моҳиятини изчил
етказиш тизимини шакллантириш, фуқаролар онгида “Жамиятда қонунларга ҳурмат руҳини
қарор топтириш ‒ демократик ҳуқуқий давлат қуришнинг гаровидир!” деган ҳаётий ғояни
мустаҳкамлаш;
-жамиятда ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни юксалтиришда, энг аввало, таълимтарбиянинг тизимли ва узвий равишда олиб борилишига алоҳида эътибор қаратиш,
мактабгача таълим тизимидан бошлаб, аҳолининг барча қатламларига ҳуқуқий онг ва
ҳуқуқий маданиятни чуқур сингдириш, шахсий манфаатлар ҳамда жамият манфаатлари
ўртасидаги мувозанатни сақлаш ғояларини кенг тарғиб қилиш;
-ёш авлод онгига ҳуқуқ ва бурч, ҳалоллик ва поклик тушунчаларини ҳамда одоб-ахлоқ
нормаларини чуқур сингдириб бориш, Конституциянинг муҳим жиҳатларини уларга
болалигидан бошлаб ўргатиш;
-аҳоли ўртасида ҳуқуқий маданиятни шакллантириш бўйича ҳуқуқий-маърифий
тадбирларни халқимиз тарихи, дини, миллий қадриятларини ўргатиш билан уйғун ҳолда
ташкил қилиш, шунингдек, ҳар бир фуқарода давлат рамзлари билан фахрланиш
туйғуларини шакллантириш орқали мамлакатга дахлдорлик, ватанпарварлик ҳиссини
кучайтириш;
-давлат хизматчиларининг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятини юксалтириб бориш,
уларда коррупция ва бошқа ҳуқуқбузарликларга нисбатан муросасизлик муносабатини
шакллантириш;
-давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, шу жумладан, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи
органлар ҳамда фуқаролик жамияти институтларининг манзилли ҳуқуқий тарғиботни
амалга ошириш борасидаги ўзаро ҳамкорлигини мустаҳкамлаш;
-жамиятда ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни оширишга доир тадбирларни ташкил
этишда ижтимоий шериклик принципларидан кенг ва унумли фойдаланишни тизимли
асосда йўлга қўйиш;
-оммавий ахборот воситаларининг ҳуқуқий ахборот билан таъминлашдаги ролини ошириш,
ҳуқуқий тарғиботнинг инновацион усулларидан кенг фойдаланиш, шу жумладан, вебтехнологияларни қўллашни кенгайтириш;
-юридик таълимни такомиллаштириш, шунингдек, юридик кадрларни тайёрлаш, қайта
тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини ривожлантириш;
-жамиятда ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни юксалтиришнинг илмий асосларини чуқур
тадқиқ этиш.
Жамиятда ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий маданиятни юксалтириш “шахс – оила ‒ маҳалла ‒
таълим муассасаси ‒ ташкилот ‒ жамият” принципи бўйича тизимли ва узвий ташкил
этилади.
132. Аҳолининг ҳуқуқий онги ва ҳуқуқий маданиятини юксалтиришда юридик хизматнинг
урни.
Answer: Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигига жамиятда ҳуқуқий онг ва ҳуқуқий
маданиятни юксалтириш максадида;
- аҳолини қонунчиликнинг мазмун-моҳияти ва аҳамияти тўғрисида хабардор қилишнинг
сифатини тубдан ошириш, ушбу фаолиятни ташкил қилишда принципиал янги
ёндашувларни ишлаб чиқиш бўйича комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш;
-давлат органлари ва ташкилотларнинг ҳуқуқий ахборотдан кенг кўламда фойдаланишини
таъминлаш, уларнинг ушбу соҳада фуқаролик жамияти институтлари ва оммавий ахборот
воситалари билан самарали ҳамкорлик қилиш бўйича фаолиятини мувофиқлаштириш
вазифаси;
давлат органлари ва ташкилотлар томонидан ҳуқуқий тарғибот ва маърифат бўйича олиб
борилган ишларни ўрганиш, шунингдек, уларнинг ушбу йўналишдаги фаолиятини
такомиллаштириш бўйича тавсиялар тайёрлаш;
-аҳолининг турли қатламлари, шу жумладан, тадбиркорлар ва ёшларнинг ахборотга бўлган
эҳтиёжларини ҳисобга олган ҳолда ҳуқуқий тарғиботни амалга оширишнинг замонавий
механизмларини жорий этиш бўйича таклифлар ишлаб чиқиш;
-ижрочилар ва аҳолини қонунчиликнинг моҳияти ва аҳамияти тўғрисида хабардор
қилишнинг сифатини тубдан яхшилаш мақсадида кенг жамоатчилик фикрини ўрганиш,
таҳлил қилиш, ушбу соҳада ишларни янада такомиллаштириш борасида таклифлар ишлаб
чиқиш вазифалари юклатилди.
133. Давлат ташкилоти ходимларининг ҳуқуқий саводхонлигига қўйиладиган минимал
талаблар.
Answer: Давлат ташкилоти ходимларининг ҳуқуқий саводхонлигига қўйиладиган минимал
талабларни белгилашни назарда тутувчи Ҳукумат қарори лойиҳаси ишлаб чиқилди. Ҳукумат
қарорига асосан аҳолининг ҳуқуқий маданиятини юксалтиришга доир ишлар
самарадорлигини янада ошириш мақсадида “Адолат” миллий ҳуқуқий ахборот маркази
ташкил қилинди. фуқароларнинг ҳуқуқий маслаҳатга бўлган эҳтиёжини масофавий тарзда
қондириш мақсадида телеграм мессенжерида @huquqiy_maslahatbot,
@notariusmaslahatibot, @davxizmataloqa_bot каби телеграм ботлари очилди.
134. Мансабдор шахслар ва ходимларнинг ҳуқуқий маданияти оширишда юридик хизмат
ҳуқуқий тарбиянинг шакллари.
Answer: Мансабдор шахслар ва ходимларнинг ҳуқуқий маданияти оширишда юридик
хизмат ҳуқуқий тарбиянинг қуйидаги шаклларидан кенг фойдаланади:
- ҳуқуқий таълим (ўқитиш ёки ўқиш);
-ҳуқуқий тарғибот (оғзаки ва оммавий ахборот воситалари орқали);
-қонунлар ва юридик амалиётнинг тарбиявий таъсири;
-ҳуқуқий ташвиқот;
- ҳуқуқий ахборот бериш;
-шахсий ҳуқуқий тарбиявий иш.
135. Юридик хизмат томонидан мансабдор шахслар ва ходимларнинг ўртасида ҳуқуқий
тарбия ишларини ташкил қилиш.
Answer: Ҳуқуқий маданиятга эришишнинг асосий йўналишларидан бири – ҳуқуқий
тарбиядир. Юридик адабиётларда ҳуқуқий тарбия тушунчасига ҳуқуқий маданият, ҳуқуқий
тажриба, ҳуқуқий ғоя ҳамда низоларни ҳал этиш механизмини жамиятдаги бир авлоддан
иккинчи авлодга ўтказиш билан боғлиқ мақсадга йўналтирилган фаолият деб таъриф
берилган. Ҳуқуқий тарбиядан мақсад инсоннинг ҳуқуқий онгини ва умуман жамиятнинг
ҳуқуқий маданиятини ривожлантиришдан иборат.
136. Ҳуқуқий таълим мансабдор шахслар ва ходимларни ҳуқуқий тарбия ишидаги ўрини.
Answer: #answer1: Ҳуқуқий таълим мансабдор шахслар ва ходимларни ҳуқуқий тарбия
ишида муҳим ўрин эгаллайди. Ҳуқуқий таълим икки хил шаклда, яъни ўқитиш ва ўқиш
шаклларида амалга оширилади. Ҳуқуқий ўқитишда юридик хизмат томонидан мансабдор
шахслар ҳамда ходимларнинг бевосита уларнинг меҳнат фаолияти билан боғлиқ бўлган
мавзуларда ҳуқуқий ўқуви ташкил этилади. Бунда мансабдор шахсларга ва ходимларга
амалдаги қонун ҳужжатларининг мазмун-моҳияти тушунтирилади. Ҳуқуқий ўқитиш
бевосита юридик хизмат ходимлари томонидан ёки улар томонидан таклиф этилган
мутахассислар, назариётчи ва амалиётчи ҳуқуқшунослар томонидан ҳам амалга оширилиши
мумкин. Мансабдор шахслар ҳамда ходимларнинг ҳуқуқий ўқуви шартнома асосида махсус
ташкилотларда (масалан, Адлия вазирлиги ҳузурида ташкил этилган Республика юристлар
малакасини ошириш марказида, турли бизнес мактабларида ва ҳ.к.) ҳам амалга
оширилиши мумкин.
Ҳуқуқий ўқитишдан фарқли ўлароқ ҳуқуқий ўқишда мансабдор шахс ва ходим мустақил
равишда ўзининг ҳуқуқий билимларини оширади. Бунда у ўзининг меҳнат фаолияти учун
зарур бўлган қонун ҳужжатларини, ҳуқуқий мазмундаги мақолаларни, ҳуқуқий
адабиётларни, суд амалиёти материалларини ва шунга ўхшаш ҳуқуқий мазмундаги
маълумотларни топади ва ўрганиб боради.
#answer2: Ҳуқуқий таълимни ҳуқуқий тарбияда тутган ўрнини қуйидагича изоҳлаш мумкин,
яъни тарбия инсон онгининг эмоционал-иродавий жиҳатларига ҳамда дунёқарашига таъсир
кўрсатади. Ўқиш ёки ўқитиш эса инсонга ахборот-танишув таъсирини ўтказади. Бироқ
эмоционал-иродавий таъсирлар ҳуқуқий амалиётда сезиларли даражада чекланган, чунки
жамиятнинг онгида мавжуд бўлмаган ва фуқароларнинг фаолиятида кузатилмаётган ва
фақатгина сўзларда айтилаётган қадриятларни фуқаролар томонидан ҳурмат қилинишига
эришиб бўлмайди. Ушбу муаммо фақатгина фуқароларни ҳуқуқий ўқитиш ёки уларнинг
ҳуқуқий ўқиши орқали бартараф этилиши мумкин. Бунда фуқаролар амалдаги юридик
қоидалар билан ва ҳуқуқий амалиётда (муайян маъмурий ҳудудда ёки ташкилотда ёхуд чет
давлатларида) самара бераётган илғор тажриба билан таништирилиб борилади. Инсонлар,
аввало раҳбарлик лавозимида ўтирганларнинг онгу тафаккурини ўзгартириш, уларнинг
масъулиятини ошириш, ...қонун ҳукмронлигини ҳаётимизнинг ҳамма жабҳаларида тўлиқ
таъминлаш, қонунга итоат қилиб яшаш барчамиз учун ҳаёт тарзига айланиши лозим.
137. Ҳуқуқий ўқитиш оркали мансабдор шахс ва ходим ҳуқуқий билимларини ошириш.
Answer: Ҳуқуқий ўқитишда юридик хизмат томонидан мансабдор шахслар ҳамда
ходимларнинг бевосита уларнинг меҳнат фаолияти билан боғлиқ бўлган мавзуларда
ҳуқуқий ўқуви ташкил этилади. Бунда мансабдор шахсларга ва ходимларга амалдаги қонун
ҳужжатларининг мазмун-моҳияти тушунтирилади. Ҳуқуқий ўқитиш бевосита юридик хизмат
ходимлари томонидан ёки улар томонидан таклиф этилган мутахассислар, назариётчи ва
амалиётчи ҳуқуқшунослар томонидан ҳам амалга оширилиши мумкин. Мансабдор шахслар
ҳамда ходимларнинг ҳуқуқий ўқуви шартнома асосида махсус ташкилотларда (масалан,
Адлия вазирлиги ҳузурида ташкил этилган Республика юристлар малакасини ошириш
марказида, турли бизнес мактабларида ва ҳ.к.) ҳам амалга оширилиши мумкин.
138. ҳуқуқий ўқиш оркали мансабдор шахс ва ходим ҳуқуқий билимларини ошириш.
Answer: Ҳуқуқий ўқитишдан фарқли ўлароқ ҳуқуқий ўқишда мансабдор шахс ва ходим
мустақил равишда ўзининг ҳуқуқий билимларини оширади. Бунда у ўзининг меҳнат
фаолияти учун зарур бўлган қонун ҳужжатларини, ҳуқуқий мазмундаги мақолаларни,
ҳуқуқий адабиётларни, суд амалиёти материалларини ва шунга ўхшаш ҳуқуқий мазмундаги
маълумотларни топади ва ўрганиб боради.
139. Ҳуқуқий тарғибот оркали мансабдор шахс ва ходим ҳуқуқий билимларини ошириш.
Answer: Ҳуқуқий тарғибот ҳуқуқий тарбия жараёнининг муҳим таркибий қисми бўлиб,
ҳуқуқий билимлар, ғоялар, амалдаги қонун ҳужжатларини, давлат томонидан олиб
борилаётган оқилона сиёсатни аҳоли орасида тарғиб этиш ва тушунтиришни ўзида
мужассамлаштиради.
Ҳуқуқий тарғибот ҳуқуқий билимларни, ҳуқуқий ечимларнинг, ҳуқуқий хаттиҳаракатларнинг, хулқ-атворларнинг у ёки бу вариантларини танлаш ҳамда уларнинг
оқибатларини, ҳуқуқий нормалардан фойдаланиш, уларни бажариш, муайян нормаларни
қўллаш амалиётини оммавий равишда тарқатиш ва тушунтириш орқали амалга оширилади.
Ҳуқуқий тарғибот оғзаки шаклда, оммавий ахборот воситалари, адабиёт ва санъат асарлари
воситалари ёрдамида амалга оширилади. Бунда оммавий-ахборот воситаларида ҳуқуқий
мавзулардаги мақолалар чоп этилади, ҳуқуқий адабиётлар нашр этилади, ҳуқуқий
мавзуларда турли ҳужжатли фильмлар, кўрсатувлар ва эшиттиришлар тайёрланади.
Ҳуқуқий тарғибот қайси соҳада ўтказилишидан қатъий назар доимо тизимли, тартибли ва
аниқ мақсадга йўналтирилган бўлиши лозим.
Юридик хизмат ходими ҳуқуқий тарғибот ишларини олиб боришда юқорида айтиб ўтилган
барча воситалардан самарали фойдаланиши мақсадга мувофиқ. Бунда айниқса оммавий
ахборот воситаларида чоп этилган ҳуқуқий мазмундаги мақолалардан ҳамда ҳужжатли
фильмлардан кенг фойдаланиш лозим.
140. Ходимларни ҳуқуқий тарбиялашда қонунлар ва юридик амалиётнинг тарбиявий
таъсири.
Answer: Ходимларни ҳуқуқий тарбиялашда қонунлар ва юридик амалиётнинг тарбиявий
таъсири муҳим ўрин эгаллайди. Давлат ва хўжалик бошқарув органларининг таркибий
тузилмаларида фаолият кўрсатувчи ходимлар бевосита ўзларининг вазифаларини ва
функция бажаришлари учун муайян қонун ҳужжатларининг мазмунидан хабардор
бўлишни, уларни қўллай олишни ва ҳатто ўзларининг фаолияти билан боғлиқ ишлар
юзасидан судларда иштирок этишни тақозо этилади. Қонун ҳужжатларининг мазмунини
ўзлаштириш ва уларни қўлланилиши билан боғлиқ юридик амалиёт ўз-ўзидан
ходимларнинг ҳуқуқий тарбиясини оширишга олиб келади. Масалан, қонунларда муайян
хатти-ҳаракат учун жиноий, маъмурий, иқтисодий, интизомий жазо чораларини
белгиланганлиги фуқаролар ва мансабдор шахсларни ноқонуний фаолият билан
шуғулланишдан тияди. Шунингдек, судлар томонидан қабул қилинган суд ҳужжатлари
(ҳукм, ҳал қилув қарори, қарор ва ҳ.к.) ҳам тарбиявий таъсир кучига эга.
141. Ҳуқуқий ташвиқот оркали мансабдор шахс ва ходим ҳуқуқий билимларини ошириш.
Answer: Ҳуқуқий ташвиқот фуқаронинг онгига ва иродасига психологик таъсир этиш
усулларидан бири бўлиб ҳисобланади. Ташвиқот сўзи “даъват этиш, уйғотиш” маъносини
англатади. Ҳуқуқий ташвиқот орқали фуқаролар қонун нормасида белгиланган доирада
хатти-ҳаракат қилишга чақирилади ёки даъват этилади. Шунинг учун ҳам ҳуқуқий ташвиқот
инсон онгига ҳуқуқий таъсир кўрсатишнинг самарали воситаларидан бири бўлиб
ҳисобланади. Ҳуқуқий ташвиқот ўзининг хусусиятлари билан ҳуқуқий тарғиботдан тубдан
фарқ қилади. Ҳуқуқий тарғиботдан мақсад ҳуқуқий билимларни тарқатиш ва тушунтириш
бўлса, ҳуқуқий ташвиқотда ҳуқуқ субъекти ва унинг хулқ-атвори тегишли даражада бўлишга
чақирилади. Ҳуқуқий тарғиботда тақдим этиладиган ахборот ҳуқуқий ғоялар ҳамда ҳуқуқий
нормалардан иборат бўлса, ҳуқуқий ташвиқотда ҳуқуқий аҳамиятга эга бўлган факт ахборот
ролини ўйнайди.
Ҳуқуқий ташвиқот орқали, биринчи навбатда, ҳуқуқ субъектининг иродасига, сўнгра онгига
информацион таъсир ўтказилади ва ушбу таъсир фуқарони ҳуқуққа хилоф ҳаракат
қилмасликка ва қонуний хулқ-атворда бўлишга чорлайди.
Ҳуқуқий ташвиқот орқали фуқароларнинг хулқ-атвори қонун нормалари талаблари
доирасида бўлишига эришилади. Қонун нормаларининг мазмунини эса фуқаролар ҳуқуқий
тарғибот ҳамда ҳуқуқий таълим воситалари ёрдамида ўзлаштириб олишади.
142. Ҳуқуқий тарбиялаш оркали мансабдор шахс ва ходим ҳуқуқий билимларини ошириш.
Answer: Ҳуқуқий тарбиялашда шахсий ҳуқуқий тарбия муҳим ўрин эгаллайди. Ҳуқуқий
тарбиянинг мазкур шакли сезиларли даражада самаралидир. Шахсий ҳуқуқий тарбия
фуқаронинг ҳуқуққа бўлган ҳурматини шакллантириш, ўзини ўзи ўқитиш орқали ҳуқуқий
қоидаларга қатъий риоя қилиш, ҳуқуқий воқеликни ҳамда шахсий амалиётни мустақил
таҳлил этиш орқали амалга оширилади. Шахсий ҳуқуқий тарбия бошқа шаклларда ҳам
амалга оширилиши мумкин. Масалан, бирорта давлат органининг, муайян ташкилотнинг
ёки хўжалик юритувчи субъектнинг юридик хизмати томонидан маълум бир ҳуқуқий
ҳужжат лойиҳаси кўриб чиқилиб, унга тегишли таклифлар билдириш, ҳуқуқий хатоларини
тўғрилаш мақсадида ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ёхуд лойиҳанинг амалдаги қонун
ҳужжатларга мос эмаслигини асослантирган ҳолда тегишли бошқарма (бўлим, хизмат)га
қайтариш, у ердаги мансабдор шахснинг ҳамда ходимларнинг ҳуқуқий онгини ва
маданиятини оширишга муайян даражада хизмат қилади. Юридик хизмат томонидан
ҳуқуқий ҳужжат лойиҳасига билдирилган фикрлар ва эътирозлар тегишли раҳбар,
бошқарма (бўлим, хизмат) бошлиғи ёки мутахассис томонидан қайта кўриб чиқилиб,
камчиликлар бартараф этилади. Натижада келгусида улар томонидан бундай хатоларга йўл
қўйилмаслик учун замин яратилади.
143. Юридик хизмат ходимлари ижтимоий ҳимояси.
Answer: Мамлакатимизда қонун устуворлиги ва қонунийликни таъминлаш бош тамойил
ҳисобланади. Юридик хизматлар сифатини оширишга қаратилаётган эътибор ана шу
мақсадга хизмат қилади. Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 19 январдаги
“Юридик хизмат фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлаходимлари
ижтимоий ҳимоясини янада кучайтириш масалалари” мавзуида ташкил этилган семинарда
шу ҳақда сўз юритилди.
Адлия вазирининг ўринбосари А.Тошқулов ва бошқалар мамлакатимизда юридик
хизматларнинг тубдан такомиллашаётгани соҳа ходимларининг самарали фаолият
юритишига хизмат қилаётганини таъкидлади.
144. Юридик хизмат ходимларининг моддий таъминот.
Answer: Қарорга мувофиқ республика, ҳудудий (вилоят) ва туман (шаҳар) даражасидаги
давлат органлари ва ташкилотларининг юридик хизматлари ходимлари меҳнатига ҳақ
тўлаш бўйича лавозим разрядлари белгиланди.
Давлат органлари ва ташкилотлари юридик хизматларининг мартаба даражаларига эга
бўлган ходимларига узоқ муддат хизмат қилганлиги учун бериладиган ҳар ойлик устама ҳақ
миқдорлари кўрсатилди. Бу лавозим маошига нисбатан фоизларда ҳисобланади. Давлат
органлари ва ташкилотлари юридик хизматлари ходимларининг лавозим маошларига
мартаба даражалари учун қўшиладиган ҳар ойлик устамалар миқдорлари белгиланди.
145. Давлат органлари ва ташкилотлари фаолиятида қонунийликни мустахкамлашда
юридик хизматнинг роли.
Answer: Юридик хизматнинг республика ва маҳаллий давлат ҳамда хўжалик бошқаруви
органлари фаолиятида қонунийликни таъминлаш борасида олиб борадиган ишлари - қонун
устунлигини – яъни давлат, унинг органлари, мансабдор шахслар, жамоат бирлашмалари,
фуқароларнинг Конституция ва қонунларга мувофиқ иш кўришларини таъминлашга хизмат
қилади.
146. Давлат органлари ва ташкилотлари юридик хизматлари фаолиятининг асосий
йўналишлари.
Answer: Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 19 январдаги ПҚ-2733-сон
«Юридик хизмат фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» ги
қарорига мувофик «Давлат органлари ва ташкилотларининг юридик хизмати тўғрисида»
тугрисидаги низомда юридик хизмат фаолиятининг асосий йўналишлари белгилаб утилган.
Буларга:
-давлат органи ва ташкилотининг ҳуқуқни қўллаш фаолиятида қонун устуворлиги ва
қонунийликни таъминлашни ташкил этиш;
-давлат органи ва ташкилоти томонидан ишлаб чиқилаётган (қабул қилинаётган) нормативҳуқуқий ва бошқа ҳужжатлар лойиҳаларининг қонунчиликка мувофиқлиги устидан
назоратни олиб бориш;
-давлат органи ва ташкилотининг қонун ижодкорлиги фаолиятида иштирок этиш,
қонунчиликни такомиллаштириш юзасидан таклифларни тайёрлаш масалаларида уларнинг
тузилмалари ишини мувофиқлаштириш;
-давлат органлари ва ташкилоти ходимларининг ҳуқуқий маданияти ва ҳуқуқий
саводхонлигини ошириш, уларга қабул қилинаётган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг
мазмун ва аҳамиятини, шу жумладан замонавий ахборот-коммуникация технологиялари
орқали етказишда иштирок этиш;
-шартномавий-ҳуқуқий ва талабнома-даъво ишларини юритиш, давлат органи ва
ташкилотининг мулкий ва бошқа манфаатларини ишончли ҳимоя қилинишини таъминлаш.
147. Давлат органлари ва ташкилотларининг ҳуқуқни қўллаш фаолиятида қонун устуворлиги
ва қонунийликни таъминлашни ташкил этиш.
Answer: Давлат органлари ва ташкилотларининг ҳуқуқни қўллаш фаолиятида қонун
устуворлиги ва қонунийликни таъминлашни ташкил этиш соҳасида:
а) давлат органи ва ташкилотида, шунингдек тегишли тузилмаларда қонун бузилишларини,
уларнинг сабаблари ва шарт-шароитларини бартараф этиш юзасидан таклифлар киритади,
ушбу чора-тадбирларни амалга оширишда иштирок этади;
б) давлат органи ва ташкилоти раҳбариятига тақдим қилинадиган буйруқлар,
фармойишлар, шартномалар ва юридик тусдаги бошқа ҳужжатлар лойиҳаларини уларнинг
қонунчиликка мувофиқлиги юзасидан экспертизадан ўтказади ҳамда улар бўйича эътироз
ва таклифлар бўлмаса, виза қўяди. Бунда лойиҳаларга юридик хизмат томонидан давлат
органи ва ташкилотининг бошқа таркибий тузилмаларидан (ходимларидан) кейин виза
қўйилади;
в) жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини амалга оширишга таъсир
этадиган давлат органлари ва ташкилотларининг қарорлари юзасидан хулосалар беради;
г) мустақил равишда ёки бошқа тузилмалар билан биргаликда давлат органи ва
ташкилотининг буйруқлари, фармойишлари, шартномалари ва юридик тусдаги бошқа
ҳужжатларини ишлаб чиқиш, уларга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш, шунингдек уларни
ўз кучини йўқотган деб ҳисоблаш тўғрисида таклифлар тайёрлайди;
д) давлат органи ва ташкилотида, шунингдек тегишли тузилмаларда ҳуқуқни қўллаш
амалиётини ўрганади, таҳлил қилади ва умумлаштиради, уни такомиллаштириш бўйича
таклифлар тайёрлайди ва раҳбариятга киритади;
е) давлат органи ва ташкилотининг бошқа тузилмалари билан биргаликда давлат органи,
тегишли тузилмалар ва уларнинг мансабдор шахслари фаолиятида қонунийликнинг
бузилиши кўрсатилган аризалар, таклифлар ва шикоятларни кўриб чиқишда иштирок этади;
ж) давлат органи ва ташкилотида бошқарув тизимини такомиллаштириш, давлат органи
тизимига кирадиган тузилмалар ва уларнинг мансабдор шахсларининг ҳуқуқ ва
мажбуриятларини белгилаш бўйича таклифлар ишлаб чиқишда иштирок этади;
з) давлат органи ва ташкилотида меҳнат ҳақидаги қонунчиликка риоя этилишини
таъминлашда, шу жумладан меҳнат муносабатларини тартибга солувчи ҳуқуқий
ҳужжатларни (меҳнат шартномаси, жамоа шартномаси, жамоа битими ва бошқаларни)
ишлаб чиқишда иштирок этади, ушбу ҳужжатлар лойиҳаларининг қонунчиликка
мувофиқлигини текширади ва ҳуқуқий хулоса беради;
и) давлат органи ва ташкилоти раҳбариятига давлат органи ва ташкилоти фаолиятида қонун
устуворлиги ва қонунийликни таъминлаш аҳволи юзасидан ҳисобот тақдим этади;
к) давлат органи ва ташкилоти ходимларининг касаба уюшмалари ва бошқа вакиллик
органларига ваколатларини амалга оширишда юридик ёрдам кўрсатади;
Юридик хизматнинг назорат функцияси – у бажарадиган вазифалар ҳажми ва ваколат
доираси бўйича асосий функция ҳисобланади.
148. Давлат органлари ва ташкилотлари томонидан ишлаб чиқилаётган (қабул қилинаётган)
норматив-ҳуқуқий ва бошқа ҳужжатлар лойиҳаларининг қонунчиликка мувофиқлиги
устидан назоратни олиб бориш.
Answer: Давлат органи ва ташкилоти томонидан ишлаб чиқилаётган (қабул қилинаётган)
норматив-ҳуқуқий ва бошқа ҳужжатлар лойиҳаларининг қонунчиликка мувофиқлиги
устидан назоратни олиб бориш
Давлат органи ва ташкилоти томонидан ишлаб чиқилаётган (қабул қилинаётган) нормативҳуқуқий ва бошқа ҳужжатлар лойиҳаларининг қонунчиликка мувофиқлиги устидан
назоратни олиб бориш, шунингдек давлат органи ва ташкилотининг қонун ижодкорлиги
фаолиятида иштирок этиш, қонунчиликни такомиллаштириш юзасидан таклифларни
тайёрлаш масалаларида унинг тузилмалари ишини мувофиқлаштириш соҳасида:
а) давлат органи ва ташкилотининг норма ижодкорлиги фаолиятининг жорий ва истиқболли
режаларини ишлаб чиқади ёки уларнинг ишлаб чиқилишида, амалга оширилиши ва
бажарилишини назорат қилишда иштирок этади;
б) давлат органи ва ташкилоти ваколатига кирадиган масалалар бўйича норматив-ҳуқуқий
ҳужжатлар лойиҳаларини ишлаб чиқади ёхуд ишлаб чиқишда иштирок этади;
в) давлат органи ва ташкилотининг идоравий норматив-ҳуқуқий ҳужжатларини ишлаб
чиқади ёхуд уларни ишлаб чиқишда ҳамда Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигига
ҳуқуқий экспертизадан ўтказиш ва давлат рўйхатига олиш учун юборишда иштирок этади;
г) экспертизадан ўтказиш ёки келишиш учун тақдим этилган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар
лойиҳаларини мустақил ёки бошқа тузилмалар билан биргаликда ҳуқуқий экспертизадан
ўтказади, уларнинг қонунчиликка, қонунчилик техникаси қоидаларига, ҳавола қилувчи
нормалар қўлланилишининг асослилиги ва мақсадга мувофиқлиги, шунингдек уларда
коррупцияга сабаб бўладиган омилларнинг мавжуд эмаслиги юзасидан ҳуқуқий хулосалар
тайёрлайди;
д) норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳалари бўйича эътироз ва таклифлар бўлмаса, уларга
виза қўяди. Бунда лойиҳаларга юридик хизмат томонидан давлат органи ва ташкилотининг
бошқа таркибий тузилмаларидан (ходимларидан) кейин виза қўйилади;
е) тизимли равишда давлат органи ва ташкилотининг тегишли соҳа фаолиятидаги амалдаги
норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг уларда коррупцияга сабаб бўладиган омилларни
аниқлашга қаратилган таҳлилни ўтказади;
ж) давлат органи ва ташкилоти фаолияти соҳасида давлат бошқарувини такомиллаштириш
бўйича таклифлар ишлаб чиқишда иштирок этади;
з) давлат органи ва ташкилотига келиб тушган ва ўзи томонидан чиқарилган ҳужжатлар, шу
жумладан норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг тизимлаштирилган ҳисобини белгиланган
талабларга мувофиқ юритади, уларнинг сақланишини ва назорат ҳолатида бўлишини
таъминлайди;
и) давлат органи ва ташкилотининг норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар фондини тўлдириш, шу
жумладан фондни кодекслар, қонунлар, шарҳлар, ахборотномалар ва бошқа ҳуқуқий
нашрлар билан бутлаш чораларини кўради, давлат органи ва ташкилоти раҳбариятига
ҳуқуқий нашрларга обуна бўлиш ҳақида таклифлар киритади;
к) давлат органи ва ташкилоти ваколатига кирадиган масалалар бўйича қонун ҳужжатлари
тўпламларини нашр этишга тайёрлайди;
л) давлат органи ва ташкилоти тизимига кирадиган тузилмаларнинг юридик хизматлари
фаолиятини мувофиқлаштиради, келишилган ҳамкорликни таъминлайди;
м) давлат органи ва ташкилоти тизимига кирадиган тузилмаларнинг ҳуқуқий ишларига
методик ёрдам кўрсатади, юридик хизмат фаолияти йўналишлари бўйича тавсияномалар ва
кўрсатмаларни ишлаб чиқади.
149. Давлат органлари ва ташкилотларининг норма ижодкорлиги фаолиятида иштирок
этиш, қонунчиликни такомиллаштириш юзасидан таклифларни тайёрлаш масалаларида
уларнинг таркибий тузилмалари ишини мувофиқлаштириш.
Answer: Давлат бошқаруви органларида юридик хизматнинг идоравий ҳуқуқ ижодкорлиги
жараёнидаги иштирокини уч йўналишга ажратиш мумкин, яъни:
биринчиси, норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳасини бевосита юридик хизматнинг ўзи
томонидан ёки айрим ҳолларда муайян бўлимлар билан биргаликда тайёрлаши;
иккинчиси, бошқа бўлим ёки бўлинма ходимларига норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳасини
тайёрлашда кўмаклашиш;
учинчиси, норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳаларини ҳуқуқий экспертизадан ўтказиш.
Юридик хизмат асосан мазмуни бутунлай ҳуқуқий характерда бўлган ёки ишлаб чиқилиши
фақатгина унинг ваколатига кирадиган норматив-ҳуқуқий ва бошқа ҳужжатларнинг
лойиҳаларини тайёрлайди. Масалан, давлат бошқарув органининг юридик бўлими унга
бўйсунувчи корхона ва ташкилотларда ҳуқуқий ишларнинг ҳолатини текшириш натижалари
бўйича буйруқ лойиҳасини тайёрлаши ёки тармоқда хўжалик шартномаларини тузиш
бўйича услубий қўлланма ишлаб чиқиши мумкин. Шунингдек, юридик хизмат моддий
бойликларнинг сақланиши ҳолати бўйича ёки меҳнат интизомига ва меҳнат қонунчилигига
риоя этилиши юзасидан кадрлар бўлими билан биргаликда ҳайъат қарорлари
лойиҳаларини ишлаб чиқиши ёки тақдим этиши мумкин.
Юридик хизмат буйруқларнинг ёки бошқа ҳуқуқий тусдаги ҳужжатлар лойиҳаларини
таҳлил этаётганда қуйидагиларга эътибор қаратиши лозим:
-мазкур ҳужжатни қабул қилиш зарурлиги етарли даражада асослантирилганми;
-бошқарув органи мазкур ҳужжатни қабул қилиш ваколатига эгами;
-у амалдаги қонунчиликка зид эмасми;
-ундаги ҳаволаки нормалар тўғри қўйилганми;
-ушбу масала юзасидан аввал идоравий ҳужжат қабул қилинганми;
-лойиҳада назарда тутилган ҳуқуқий чоралар асослантирилганми;
-ҳужжатнинг шакли тўғри танланганми;
-янги ҳужжат қабул қилиниши муносабати билан аввалги ҳужжатларга ўзгартириш ва
қўшимча киритиш ёки уларни бекор қилиш масалалари унда ёритилганми.
Юридик хизматнинг ҳуқуқий ҳужжат лойиҳаси билан ишлашдаги фаолиятининг асосий
мазмунини ҳуқуқий таҳрир қилиш ташкил этади. Юридик хизмат томонидан матнни таҳрир
қилишдан мақсад ҳуқуқий ҳужжатни тушунарли бўлмаган, ноаниқ ифодалардан холи
қилиш ва ундаги қоидаларни турлича талқин қилиш имкониятини бартараф этишдан
иборат.
150. Давлат органлари ва ташкилотлари ходимларининг ҳуқуқий маданияти ва ҳуқуқий
саводхонлигини ошириш, уларга қабул қилинаётган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг
мазмун-моҳиятини, шу жумладан замонавий ахборот-коммуникация технологиялари
орқали етказишда иштирок этиш.
Answer: Давлат органлари ва ташкилоти ходимларининг ҳуқуқий маданияти ва ҳуқуқий
саводхонлигини ошириш, уларга қабул қилинаётган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг
мазмун ва аҳамиятини, шу жумладан замонавий ахборот-коммуникация технологиялари
орқали етказишда иштирок этиш;
Давлат органи ва ташкилоти ходимларининг ҳуқуқий маданияти ва ҳуқуқий
саводхонлигини ошириш, уларга қабул қилинаётган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг
мазмун ва аҳамиятини, шу жумладан замонавий ахборот-коммуникация технологиялари
орқали етказиш соҳасида:
а) давлат органи ва ташкилоти раҳбарияти учун қонунчилик масалалари бўйича таҳлилий
материаллар тайёрлайди;
б) давлат органи ва ташкилоти, шунингдек унинг тизимига кирадиган тузилмалар
ходимларининг ҳуқуқий билимларини ошириш тадбирларини ташкил этиш тўғрисида
таклифлар киритади, ушбу тадбирларни ўтказишда иштирок этади;
в) давлат органи ва ташкилоти фаолиятига тегишли қонунчиликни тарғиб қилиш ишларини
амалга оширади;веб-сайтига жойлаштириш мақсадида қабул қилинган норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар ва
уларнинг мазмун ва аҳамияти тўғрисида маълумотлар киритади;
д) давлат органи ва ташкилоти ходимларининг мурожаатлари бўйича уларга давлат органи
ва ташкилоти фаолиятига тегишли ҳуқуқий ҳужжатларни топишга кўмаклашади, зарур
ҳолларда уларнинг қоидалари бўйича тушунтиришлар беради;
е) қонунчиликка киритилган ўзгартиришлар ҳақидаги маълумотларни, суд амалиётини,
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг ҳуқуқий ишларга тааллуқли кўрсатмаларини
давлат органи ва ташкилоти тизимига кирадиган тузилмаларга етказад00и
151shartnomaviy va huquqiy talabnoma davo ishlarini yurutish davlat organlari va tashkilotlarining mulkiy va boshqa manfaatlarini ishonchli ximoya qilishni taminlash
Xo'jalik yurituvchi subyektlarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish sohasidagi huquqiy ishlarning asosiy bosqichlaridan va shartnoma majburiyatJarining bajarilishini huquqiy jihatdan ta'minlashning samarali vositalaridan biri talabnoma va da'vo ishlarini to'g'ri va o'z vaqtida yuritishdir. Talabnoma va da'vo ishlari bir-biri bilan o'zaro bog'\iq bo'lsada, har birining mustaqil roli, vazifalari, ahamiyati va am alga oshirishning alohida tartibi mavjud. Talabnoma ishlarini yuritishni to'g'ri tashkil etish xo'jalik yurituvchi subyektlarning ishlab chiqarish, xo'jalik va moliyaviy ahvolini yaxshilashda muhim ahamiyat kasb etadi. Xo'jalik yurituvchi subyektlar o'rtasidagi iqtisodiy munosabatlardan kelib chiquvchi nizolar uchun qonun yoki shartnomada nazarda tutilgan holJarda da'vogar javobgar bilan nizoni sudgacha hal qilish (talabnoma yuborish) tartibiga rioya etgandan keyingina xo'jalik sud ida da'vo qo'zg'atishi mumkin. "O'zbekiston Respublikasining davlat boshqaruv organlari va korxonalardagi yuridik xizmat to'g'risidagi Nizom"da (9 "e" -bandi) yuridik xizmat xodimlarining talabnoma ishlarini yuritishda ikki xiI shaklda ishtirok etishlari belgilangan: talabnoma ishlarini bevosita yuridik xizmat xodimlari tomoni93 dan yuritilishi; talabnoma ishlarini boshqa tarkibiy bo'linmalar tomonidan yuritilganda, mazkur ishga rahbarlik qilishi. Yuridik xizmat xodimlari tomonidan olib boriladigan talabnoma ishlari o'z ichiga quyidagilarni oladi: a) talabnomani rasmiylashtirish uchun kerakli bo'lgan ma'lumot va huljatlarni yig'ish, talabnoma yozish va uni rasmiylashtirish hamda tegishli xo'jalik yurituvchi subyektlarga yuborish; b) xo'jalik yurituvchi subyektga kelib tushgan talabnomalarni ko'rib chiqish, ular bo'yicha kerakli huljatlarni o'rganib, talabnomani to'liq yoki qisman qanoatlantirish yoxud rad etish haqida xulosa berish va javobni rasmiylashtirib, uni jo'natish; d) yuborilgan va kelib tushgan talabnomalar to'g'risidagi ma'lumotlarni umumlashtirib, ularni tahlil qilib, ishlab chiqarish, xo'jalik, moliya, hisobkitob, mehnat intizomining buzilishi kabi holatlarning oldini olish bo'yicha takliflar kiritish va chora-tadbirlar belgilash. Talabnoma ishlari boshqa tarkibiy bo'linmalar (buxgalteriya, moliya, ta'minot, mahsulotlarni realizatsiya qilish va h.k.) tomonidan olib borilganda yuridik xizmat xodimlari talabnoma ishlariga quyidagicha rahbarlik qiladilar: - boshqa bo'linmalardagi talabnoma ishlarini yurituvchi xodimlarga ish yuritish tartibini tushuntiradilar; - amaldagi qonunchilik huljatlari bilan tanishtiradilar; - zarur hollarda ularni huquqiy tayyorgarlikdan o'tkazadilar; - vaqti-vaqti bilan ularning talabnoma ishlarini tekshirib turadilar va ularga amaIiy yordam beradilar; - murakkab masalalar bo'yicha talabnomalarni tayyorlashda ularga zarur maslahatlar beradilar; - talabnoma yuritish ishini tegishli bo'linmalar bilan yaxshilash yuzasidan xo'jalik yurituvchi subyekt rahbariga takliflar kiritadilar. Xo'jalik nizosini sudgacha hal qilish - talabnoma yuborish va unga o'z vaqtida javob berish orqali hal qilish har ikki taraf uchun ham foydali. Bunda, birinchidan, talabnoma yuboruvchi tomon o'zining buzilgan huquqi yoki qonuniy manfaatlarini qisqa muddatlarda tiklashga erishishi; ikkinchidan, xo'jalik munosabatlariga kirishgan taraflar da'vo arizasini rasmiylashtirish va uni xo'jalik sudiga taqdim etish, xo'jalik sudida ishni ko'rish jarayonida ishtirok etish va hokazo harakatlar uchun sarflanadigan vaqt va xarajatlarni tejaydilar; uchinchidan, davlat boji va boshqa sud xarajatlarini to'lashga ketadigan mablag'lar, ya'ni samarasiz sarf-xarajatlar oldi olinadi; to'rtinchidan, shartnomaviy munosabatlarga kirishgan taraflarning biri-biriga bo'lgan ishonchi ortadi va o'zara hamkorlikni davom ettirishga ortiqcha monelik bo'lmaydi. O'zbekiston Respublikasining "Xo'jalik yuritu,ychi subyektlar faoIi-. yatining shartnomaviy-huquqiy bazasi to'g'f'~a"gi Qonuni va "O'zbekiston Respublikasining davlat boshqaruv org'anlari va korxonalardagi yuridik xizmat to'g'risidagi Nizom"da qayd qilinganidek, da'vo ishlarini olib borish, xo'jalik sudida belgilangan tartibda xo'jalik yurituv94 chi subyektlar manfaatIarini himoya qilish vazifasi yuridik xizmat zimmasiga yuklatilgan. Da'vo ishlarini olib borish quyidagilami o'z ichiga oladi: da'vo arizasi va unga ilova qilinadigan hujjatIami tayyorlash va ulami xo'jalik sudiga taqdim qilish; xo'jalik yurituvchi subyektga da'vo arizasining nusxasi tushganda u haqda yozma fikr bildirib, uni tegishli xo'jalik sudiga va da'vogarga yuborish; xo'jalik yurituvchi subyekt vakili sifatida sud majlisida ishtirok etish, ish yuzasidan so'zga chiqish; xo'jalik sudining hal qiluv qarori, qarori yoki ajrimining qonuniy va asosliligini tekshirish to'g'risida apellyatsiya va kassatsiya shikoyatlarini, nazorat tartibida protest keltirish huquqiga ega bo'lgan mansabdor shaxslarga arizalami tayyorlash va tegishli xo'jalik sudiga, mansabdor shaxslarga yuborish; xo'jalik yurituvchi subyekt foydasiga chiqariIgan hal qiluv qarorining ijrosini nazorat qilish va uni tezroq bajarilishi uchun barcha qonuniy choralami ko'rish. Xo'jalik yurituvchi subyektlaming yuridik xizmati da'vo arizalari va unga ilova qilinadigan hujjatIami tayyorlashni, agar talabnoma yuborish qonun yoki shartnomada ko'rsatilgan bo'lsa, talabnoma va unga kelgan javoblami o'rganishdan boshlaydi. Agar talabnoma boshqa bo'linmalarda bo'lsa, ulardan talabnoma materiallari bilan birga barcha ilovalar hamda xo'jalik sudiga va javobgarga yuborish uchun zarur nusxalami talab qilib oladi. Da'vo arizasiga qanday hujjatlami ilova qilish, ular nusxasining soni, davlat boji miqdori, qaysi xo'jalik sudida da'vo qo'zg'atish va boshqa masalalar bo'yicha ishlar yuridik xizmat tomonidan O'zbekiston Respublikasi Xo'jalik protsessual kodeksi va boshqa nonnativ-huquqiy hujjatlarga muvofiq olib boriladi. Zarur hollarda, da'vo materiallarini tuzishda mutaxassis ishtirok etishi yoki xo'jalik sudida uning qatnashishi taqozo qilinsa, yuridik xizmat xo'jalik yurituvchi subyekt rahbari bilan kelishgan hold a ularni bu ishga jalb qilishi mumkin. Ish bo'yicha javobgar sifatida qat nash ish uchun ham tegishli tayyorgarlik ko'rish zarur. Buning uchun yuridik xizmat da'vogarning dastlabki talabnomasini; talabnomaga yozilgan javobni; da'vo arizasida bayon qilingan talablarni chuqur o'rganishi; ushbu ishga taalluqli barcha materiallar bilan, jumladan, nizo kelib chiqqungacha da'vogar bilanjavobgar o'rtasidagi yozishmalar, shartnomaga kiritilgan o'zgartirishlar, o'z majburiyatini bajarish uchun ko'rgan chora-tadbirlarga qaramasdan obyektiv sabablar bilan uni bajarish imkoni bo'lmagan holatIami isbotIovchi hujjatlar va boshqa tegishli hujjatlar bilan tanishishi; da'vo arizasi haqidagi yozma fikrni tayyorlashi, uni da'vogarga va xo'jalik sudiga yuborishi, xo'jalik sudi majlisida qatnashishi lozim. Yuridik xizmat xodimiga da'vogar yoki javobgaming vakili sifatida xo'jalik sud ida ishda ishtirok etishi uchun xo'jalik yurituvchi subyekt tomonidan 95 ishonchnoma berilishi lozim. Ishonchnomaga xo'jalik yurituvchi subyektning rahbari yoki ta'sis huljatlarida shunday vakolat berilgan shaxs imzo chekadi va bu imzo xo'jalik yurituvchi subyektning muhri bilan tasdiqlanadi. Yuridik xizmat xodimining ishda ishtirok etuvchi taraflarning (da'vogar yoki javobgaming) vakili sifatidagi huquqlari va majburiyatlari O'zbekiston Respublikasi Xo'jalik protsessual kodeksining 35 va 52-moddalarida belgilab qo'yilgan bo'lib, ular quyidagilardan iborat: ish materiallari bilan tanishish, ulardan ko'chirmalar olish, nusxa kO'chirish; rad qilish to'g'risida Irz qilish; dalillar taqdim etish, dalillarni tekshirishda ishtirok etish; savoli~r berish, iltimosnomalar kiritish, arz qilish; xo'jalik sudiga og'zaki va yozrna tushuntirishlar berish; ishni ko'rish davomida tug'iladigan barcha masalalar bo'yicha o'z vajlarini, xulosalarini taqdim qilish; ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslarning iltimosnomalari, vajlariga e'tiroz bildirish; sud huljatlari ustidan shikoyat qilish. Agar xo'jalik yurituvchi subyekt o'z vakili - yuridik xizmat xodimiga qonunga muvofiq bergan va rasmiylashtirgan ishonchnomasida: da'vo arizasini imzolash, ishni hakamlar sudiga topshirish, da'vo talablaridan qisman yoki butunlay voz kechish va da'voni tan olish, da'vo predmetini o'zgartirish, kelishuv bitimini tuzish, vakolatlami boshqa shaxslarga topshirish (ishonib topshirish), sud huljati ustidan shikoyat qilish, undirilgan mol-mulk yoki pulni olish vakolatlari maxsus nazarda tutilgan bo'lsa, ular bu harakatlami ham amalga oshirish huquqiga ega bo'ladilar.
152 martaba berish