2- ma’ruza: Bog’lovchi va yuklamalar. Ularning grammatik xususiyatlari. Bog’lovchi, yuklamalarning qo’llanishiga ko’ra turlari. Grammatik ma’no va vazifasiga ko’ra bog’lovchi, yuklamalarning turlari
) teng bog`lovchilar; 2) ergashtiruvchi bog`lovchilar
Download 453.18 Kb. Pdf ko'rish
|
2-maruza 4c66930d9206a787a01cfe60b9eddcf0
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1) biriktiruv bog`lovchilar
1) teng bog`lovchilar; 2) ergashtiruvchi bog`lovchilar.
1. Teng bog`lovchilar Teng bog`lovchilar grammatik jihatdan teng huquqli gap bo`laklarini va gaplarni o`zaro bog`lashga xizmat qiladi. Masalan, Kitob har qanday bilimning joni
Teng bog`lovchilar biriktiruv, zidlov va ayiruv bog`lovchilariga bo`linadi. 1) biriktiruv bog`lovchilar guruhiga va, hamda, bilan, ham kabi so`zlar kiradi. Bu bog`lovchilar gapning uyushiq bo`laklarini, qo`shma gap tarkibidagi sodda gaplarni bir-biriga bog`laydi. Biriktiruv bog`lovchisi va eng ko`p qo`llanadigan bog`lovchidir. Bu bog`lovchi: 1) gapning uyushiq bo`laklarini bog`laydi: Aqlli odam olimlar, fozillar va
2) qo`shma gap tarkibidagi sodda gaplarni bog`lashga xizmat qiladi va turli ma’no munosabatlarini ifodalaydi. Masalan: Hamid Rahmat bilan birga Otabekni
gap qismlarini bog`lash uchun qo`llanadi. Sultonmurod ham do`st Zayniddin cheksiz quvondilar. (O.) Kun sovidi hamda erlar muzladi.
bo`laklarini ta’kidlash, kuchaytirish uchun ko`p ishlatiladi. Quyosh ham oltin to`rlarini to`kib, mag`rur ko`tariladi (O.) Biriktiruvchi bog`lovchilari bilan ko`makchisi, -da, -u(-yu) yuklamalari ham qo`llanadi.
3
Onayu bola – gulu lola. (Maqol). SHudgorda Jannatxola bilan Zebixon qoldi. (S.A.) va bog’lovchisi bir gapdagi bir necha uyushgan bo’laklarning oxirgisidan oldin kelganda, uyushiq bo’laklar orasidagi teng munosabatni ifodalash bilan birga oxirgi uyushgan bo’lakni alohida ajratib, ta’kidlab ko’rsatadi: Ularda bodring,
bog’laganda: a) o’zi bog’lagan sodda gaplarda ifoda qilingan ish-harakat, voqea va hodisalarning bir vaqtda bo’lganini ko’rsatadi: Xotinlar anchagina yurib to’xtashibdi, bellari tolibdi va qo’llari og’ribdi. b) ish-harakatning ketma-ket bo’lganini ko’rsatadi: Bu orada haligi bola ko’prikdan o’tib, otni soy bo’yiga bog’ladi va o’zi yuqoriga chiqib ketdi. Ba’zan va bog’lovchisi o’rnida -u (yu) yuklamasi ham uyushgan bo`laklar, ayrim gaplar orasida kelib, biriktiruvchi bog`lovchi vazifasida ishlatiladi. Bu holda ular orasidagi bog`lanish juda mustahkam bo`ladi. Bu bog`lovchilar biriktiruvchi bog`lovchilar singari uyushgan bo`laklarni bog`laydi. Shu bilan birga u uyushgan bo`laklarning zid munosabatini va ayni vaqtda birgalik munosabatini ham ifodalaydi. Yigit bilan qiz changli katta yo`lni kezib, dalaga chiqishdi. Download 453.18 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling