2- ma’ruza elektr yoy yordamida qizdirish. Reja

 
O‘zgaruvchan tok elektr yoyi o‘zgarmas tok elektr yoyidan farqli o‘laroq vaqt 
davomida o‘zgaruvchi kuchlanish va tokka ega. Bunda yoy razryadining tok va kuchlanishi bir 
davr mobaynida ikki marta nol qiymatdan o‘tib, yo‘nalishini o‘zgartiradi va elektrodlardagi 
qutblar o‘zgaradi. Bunday o‘zgarish jarayonining har birida yoyning o‘chishi va qayta yonishi 
kuzatiladi. YOyning o‘chishi esa elektrodlar orasidagi muhitda ikki jarayonning hosil bo‘lishiga 
olib keladi, ya’ni elektrodlar orasidagi muhit deionizatsiyasi (yoki muhitning dielektrik bikirligi 
ortadi) va elektrodlardagi potensialning ortishiga olib keladi. 4.3 - rasm.
4.3-rasm 
4.3.a - rasmda zanjiriga faqat aktiv qarshilik ulangan elektr yoyining toki va 
kuchlanishining ossilogrammasi keltirilgan. Bunda yoy toki i
g
va manba kuchlanishi U
c
bir xil 
fazada o‘zgaradi. Rasmda ko‘rsatilganiday yoy kuchlanishning U
1
qiymatida hosil bo‘ladi va 
kuchlanishning U
2
qiymatida o‘chadi. 
Elektrodlar qutbi o‘zgargandan so‘ng U
1
kuchlanish agar qoldiq plazmaning dielektrik 
bikirligidan katta bo‘lsa yoy qayta yonadi va ushbu jarayon keyingi davrlarda ham shunday 
qaytariladi. 
YOyni qayta yondirish va uning barqaror yonishini ta’minlash uchun yoy zanjiriga, unga 
ketma-ket qilib induktivlik ulash tavsiya qilinadi. YOy toki va manba kuchlanishining yoy 
zanjiriga induktivlik ulangan xolatidagi ossilogrammalari 4.3.b - rasmda keltirilgan. Ushbu 
rasmdagi grafiklarning ta’lili shuni ko‘rsatadiki, manba kuchlanishi yoydagi kuchlanish U
d
dan 
kamaygandan so‘ng yoyning o‘chmay yonishini induktivlikda to‘plangan elektromagnit energiya 
qo‘llab quvvatlaydi. Bu esa quyidagi shart bajarilsa amalga oshadi : 
U
d
=U
m

Sin

yoki 

=arcsin U
d
/U
m 
(4.2) 
bu erda U
m
- manba kuchlanishining amplituda qiymati. 
Quyidagini inobatga olsak: 
Sin 

= 1
2

cos

, lekin 
Cos 

=

/2U
d
/U
m
unda 
2
ä
)
/
2
/
(
1
m
U
U
Sin




(4.3) 

---

(4.2) dagi qiymatni (4.3) ga qo‘ysak, 
U
d
/U
m

0,54 va
Cos 

=(

/2)(U
d
/U
m
)

( 

/2)

0,54=0,85 (4.4.) 
SHunday qilib, agar U
d
/U
m
nisbat 0,54 ga teng yoki unda kichik bo‘lsa va sos

0.85 ga 
teng yoki kichik bo‘lsa, yoyning barqaror yonishi ta’minlanadi.