2- ma’ruza elektr yoy yordamida qizdirish. Reja

Tiristorlar asosidagi to‘g‘rilagichlar 6 yoki 10 kV kuchlanishdagi manbaga ulanib, 
transformatorning birlamchi cho‘lg‘ami RPN bilan jihozlangan. Nominal tok qiymati 12,5 - 50 
kA va quvvat koefitsienti 0,6 ga, ikkilamchi kuchlanish 75 - 115 V ga teng. 
 
Parametrik tok manbalari asosan yumshoq pasayuvchan (krutopadayuщaya) va 
vertikal V.A.X. larda ishlash talab qilinganda qo‘llaniladi. Taqqoslash va tasavvur etish uchun 
quyida ikki tipdagi parametrik tok manbalarining asosiy parametrlarini keltiramiz: 
Manba tipi PIT – 12,5/75
PIT - 50/150 
Asosiy parametrlar:
-nominal tok,A
- 12500
50000 
- nominal to‘g‘rilangan
kuchlanish, V
- 75
150 
- manba kuchlanishi, V
- 6;10
6;10 
- nominal quvvat, kVt
- 940 7500 
- tokni boshqarish
diapazoni, %
- 6-100 5-100 
- nominal rejimdagi
quvvat koeffitsienti - 0,96
0,91 
- f.i.k., % 
- 93 
96 
- sovitish uchun suv
sarfi m
3
/soat
- 1,5
6,0 
 
Induksion qizdirish qurilmalari 
Induksion qizdirish qurilmalari (IQQ) mashinasozlik va sanoatning boshqa yo‘nalishlarda 
keng qo‘llanilib, asosan ikki turga bo‘linadi : 
- kesim yuza bo‘yicha to‘liq induksion qizdirish qurilmalari (TIQQ); 
- kesim yuza bo‘yicha yuzalarini induksion qizdirish qurilmalari (YUIQQ)
TIQQ lar detallarga plastik ishlov (shtamplash, presslash, prokatka qilish kabilar) 
berishdan oldin amalga oshiriluvchi issiqlik ishlovi berish uchun mo‘ljallangan. 

---

Detallarga to‘liq issiqlik ishlovi berish uchun quyidagi shart bajarilishi talab qilinadi: 
r
ucc
0
3
2
3
5

 

.
(5.1) 
bu erda: r
0
- qizdirilayotgan detal radiusi ; 

z.iss
- qizdirilayotgan metallga tokning sizib kirish chuqurligi. 
Po‘lat detallarga to‘liq induksion issiqlik ishlovi berish uchun manbaning tok chastotasi 
quyidagi tenglamaga ko‘ra tanlanadi. 
f
d


3 10
4
0
2
[Gs] 
(5.2) 
bu erda d
0
- qizdirilayotgan detal diametri [sm]. 
Ishlov berilayotgan detallarning geometrik o‘lchovidan va materialidan kelib chiqib, IQQ 
lar 50 - 10000 Gs chastotali manbalardan iste’mollanadilar. 
Ishlash prinsipiga ko‘ra TIQQ lar davriy rejim va uzluksiz rejim IQQ lariga bo‘linadi. 
Davriy rejim TIQQ larida faqat bitta detalpga yoki uning ma’lum qismiga issiqlik ishlovi 
beriladi. 
Uzluksiz rejim TIQQ larida esa induktor magnit maydoniga kiritilgan bir nechta 
detallarga bir paytning o‘zida issiqlik ishlovi beradi. 
Bunday qurilmalarning induktorlari detallarning formasi va o‘lchamlariga bog‘liq bo‘lib, 
shaklan aylana (doira), oval, kvadrat yoki to‘g‘ri to‘rtburchak formasidagi konstruksiyaga ega 
bo‘ladi. 
TIQQ larning ishlash prinsipi yuza effekti va yaqinlik effektlariga asoslangan. Bunday 
qurilmalar detallarga termokimyoviy ishlov berishdan (toblash, sementlash, azotlash kabi) oldin 
issiqlik ishlovi berish uchun mo‘ljallangan. 
IQQ qurilmaning manbadan istemol qilayotgan aktiv quvvati: 
P
P
P
a
c
U
KB
U












 
[kVt]
(5.3) 
bu erda: 
P

- detalni qizdirish uchun sarf etiluvchi quvvat ( kVt ) 
 
 
U
KB
U





- mos ravishda induktor, kondensator batareyasi, tarmoq va 
manbaning foydali ish koeffitsientlari.
O‘z o‘rnida 
P
C
t
t
g n
P
K




(
)
0

[kVt]
(5.4) 
bu erda: 
C
p
- harorat farqi t
t
K
0

(Dj/kGK) bo‘lgan xolat uchun issiqlik siimining o‘rtacha 
integral qiymati : 
t
t
K
0
,
- mos ravishda detalning boshlanich va belgilangan harorati, K: 
g - bitta detalp massasi, kG: 
n - induktor hosil qilgan magnit maydonida bir paytning o‘zida qizdirilayotgan detallar 
soni : 

- qizdirish uchun ketgan vaqt, sek . 
Detalni belgilangan qalinlikda (chuqurlikda) qizdirish uchun zarur optimal chastota: 
f
T




 
(
)
3
2
[Gs] 
(5.5) 
bu erda: 

- detalp materialining solishtirma elektr qarshiligi ( Om.m ); 

- magnit singdiruvchanlik. 
YUIQQ lar uchun (

=1) optimal chastota : 
f


4
3
2

[Gs] 
(5.6) 

---

SHuningdek, silindr yoki tekis detallarni qizdirishda : 
2
3
5
10
5
,
0
d
f


 
[Gs] 
(5.7) 
Murakkab formadagi po‘lat detallarni qizdirishda : 
f
d



5 10
5
3
2
[Gs]
(5.8) 
YOki qizdirilayotgan detalp diametriga ko‘ra : 
2
5
10
2
m
d
f


 
[Gs]
(5.9) 
bu erda: d
m 
- qizdirilayotgan detalp diametri . 
Generatorning quvvati : 
R
gen
=R
0
F
m
[kVt]
(3.27) 
bu erda: R
0
- solishtirma quvvat, [kVt/sm
2
], chastota va detalp diametrlari qiymatidan kelib 
chiqib 0,5 dan 3,0 kVt/sm
2
miqdorida tavsiya etiladi. 
F
m
- qizdirilayotgan yuza, [sm
2
]