2- ma’ruza elektr yoy yordamida qizdirish. Reja

Dielektrik Qizdirish Qurilmalari 
Dielektrik qizdirish qurilmalarining (DQQ) ishlash prinsipi o‘zgaruvchan elektr 
maydoniga kiritilgan dielektrik materiallar va yarim o‘tkazgichlardan o‘tayotgan elektr tokining 
ta’siriga asoslangan. 
Texnologik belgilariga ko‘ra yuqori chastotadagi dielektrik issiqlik ishlovi beruvchi 
qurilmalar uch ko‘rinishda bo‘ladi. 
 
Birinchi ko‘rinish  DQQ lar bir jinsli elektr maydonida tezkor issiqlik ishlovi berishni 
talab qiluvchi juda katta o‘lchamdagi maxsulotlarni qizdirishga mo‘ljallangan bo‘lib, ularda jun 
yoki paxta matolarini, sellyuloza va daraxt ma’sulotlarini quritish, katta o‘lchamdagi elektr 
izolyatorlari va fosfor ma’sulotlariga issiqlik ishlovi berish, plastmassa va polimer plyonkalarni 
payvandlash kabi jarayonlar amalga oshiriladi.
 
Ikkinchi ko‘rinish DQQ lar uzun yassi ma’sulotlarga issiqlik ishlovi berish uchun 
mo‘ljallangan bo‘lib, ularda paxta tolalarini, matoga tushirilgan rasmlar (shakllar) ni, qooz, 
fotoplyonka, kimyoviy va farmatsevtik preparatlarni quritish, elimlarni polimerlash, kauchukni 
qizdirish va boshqa shu kabi jarayonlarni amalga oshirish uchun mo‘ljallangan.
 
Uchinchi ko‘rinish DQQ larda bir jinsli va tez qizdirishni talab qilmaydigan jarayonlar 
amalga oshiriladi, bular ma’sulotlarni muzdan tushirish, oziq-ovqatni isitish yoki uni tez 
tayyorlash, oddiy keramik ma’sulotlarga issiqlik ishlovi berish, choy bargi yoki ma’lum meva 
ma’sulotlarini quritish kabilardir.
DQQ larida issiqlik ishlovi berilayotgan ma’sulot yuqori chastotali tebranish konturiga 
ulangan ishchi kondensator plastinalari orasiga o‘rnatiladi. DQQ lar chastotasi 0,5 - 300 Gs ga 
teng bo‘lgan lampali generatorlar orqali elektr energiyasi manbasiga ulanadi. Bunda issiqlik 
ishlovi berish qizdirilayotgan ma’sulotda hosil bo‘layotgan siljish toki va o‘tkazuvchanlik toki, 
shuningdek, ma’sulotdagi dielektrik yo‘qolish hisobiga amalga oshiriladi. 
Dielektrikli kondensatordan o‘tayotgan tok, uning ikki tashkil etuvchisi, ya’ni siljish toki 
I 
sm
= j

C

U va o‘tkazuvchanlik toki I
p
=gU yiindisidan iborat bo‘ladi: 
I
I
I
j C
g U
CM





(
)

[A] 
(5.10) 
O‘tkazuvchanlik tokining siljish tokiga nisbati, dielektrikdagi yo‘qolish koeffitsientini 
aniqlaydi: 
tg
I
I
CM



(5.11) 
Ushbu koeffitsient dielektrikning jinsi, uning fizik holati (namligi va harorati ), 
shuningdek maydon chastotasiga bog‘liq. 
Dielektrikda energiya yo‘qolishi miqdori: 

---

2
U
tg
C
P






ä
[Vt] 
(5.12) 
bu erda : 
U - kondensator plastinalari orasidagi kuchlanish, [V]; 

- tokning aylanma chastotasi,

= 2 

f, [ 
1
/Cek]; 
S - kondensator plastinalari o‘rtasidagi siim, [f]; 
YAssi, ko‘p qatlamli kondensator siimi : 
C
E
E
b l
a
g


 
0
[f] 
(5.13) 
bu erda: 
b - elektrodning eni, [cm] 
a - kondensator plastinalari o‘rtasidagi izolyator qalinligi, [sm]; 
l  - kondensator uzunligi, [sm]; 
E
o
- elektrik doimiy; E
o
= 8,8510
-14
f/sm, 
E
d
- nisbiy dielektrik singdiruvchanlik. 
Dielektrikning ‘ajm birligida ajralgan quvvat miqdori: 
a
U
tg
C
V
U
tg
C
V
P
P
2
0
2
0













ä
ä
ä
, [
vt
/sm
3
] 
(5.14) 
Ushbu tenglamada S
o
=S/( b l

) va yassi kondensator uchun E = U/a ni ‘isobga olsak: 
P
E f tg
E
0
2
7
5 55
10

  



,

[vt/sm
3
] 
(5.15) 
bu erda E - elektr maydon kuchlanganligi, [kv/sm]. 
Mahsulotni qizdirish uchun talab qilinadigan quvvat miqdori: 

)
(
17
,
4
1
2
t
t
C
G
W




[kvt] 
(5.16) 
bu erda: 
G - mahsulotning og‘irligi, [kg]; 
S - solishtirma issiqlik sig‘imi, [kkal/kggrad]; 
(t
2
- t
1
) - , belgilangan va boshlang‘ich haroratlar o‘rtasidagi farq, [
o
S]; 

- qizdirish uchun ketgan vaqt. 
Ekvivalent sxemasidagi R
1 
- metall, induktiv g‘altak va elementlarni tutashtiruvchi 
o‘tkazgichlarning aktiv qarshiligi. Konturning to‘la aktiv qarshiligi: 
R
k
= R
1
+ R
n
(5.17) 
Agar, R
k
<<2
L
C
H
H
/
bo‘lsa, unda rezonansdagi ekvivalent qarshilik: 
R
L
C
R
H
H
H
3


(5.18) 
bu erda
L
H
- kontur induktivligi.