2- ma’ruza. Elektrotsatik maydon va uning kuch xarakteritsikasi reja

Elektr dipoli deb, absolyut miqdori jihatidan teng va qarama-qarshi ishoraga ega bo’lgan ikkita nuqtaviy zaryaddan iborat bo’lgan neytral sistemaga aytiladi. Dipolning zaryadlari +q va –q bilan belgilanib, manfiy zaryaddan musbat zaryadga o’tkazilgan masofa l- uzunlik vektor bilan belgilanadi. Elektr dipolini elektr moment vektori bilan tasvirlash kulaydir:
(8 )
bu yerda l - P₁ P₂ kesma uzunligi. Aniqlanishicha bu vektor dipol o’qi bo’ylab yo’nalgan, modul jihatdan zaryad kattaliklaridan biri va ular orasidagi masofa ko’paytmasiga rasm 2 teng bo’ladi.

Superpozisiya prinsipiga ko’ra, dipolning maydon kuchlanganligi Ye dipolning musbat va manfiy zaryadlari hosil qilgan kuchlanganliklari E₊ va E_-ning yig’indisiga teng. Dipoldan ancha uzoq bo’lgan masofalarda (r>>l) maydon kuchlanganligining absolyut qiymati uchun quyidagi formulani chiqaramiz,

(9)
b u yerda r va - kuzatish nuqtasining qutb koordinatalar (rasm 3.).

Shunga alohida e’tibor berish kerakki, dipolning elektr maydon kuchlanganiligi masofa bilan 1/r³ qonuniyat bilan kamayadi, ma’lumki nuqtaviy zaryad maydon 1/r² qonun bo’yicha kamayar edi. Dipol maydonining manzarasi rasm 3 da keltirilgan. (9) formulani isbot qilamiz. Soddalik uchun dipol maydonini undan uzoqroq nuqtalarda r>>l qaraymiz, bu vaqtdal² ni r² nisbatan tashlab yuborish mumkin, mos ravishda l² / r² ham birga nisbatan kichik bo’ladi. Masalani qutb koordinata sistemasida yechish
rasm 3
q ulay (r,).(rasm 4).

bu yerda r - dipol markazidan kuzatish nuqtasigacha bo’lgan masofa, - kuzatish nuqtasining radius - vektori bilan dipol elektr maydon vektori p orasidagi burchak.

Dastlab, superpozisiya prinsipini qo’llab potensialni hisoblaymiz,