2- mavzu: kiber jinoyatchilik tarixi va evolutsiyasi

2.1. Kiber jinoyat tushunchasi va uning tez rivojlanishiga asosiy 
sabablar 
oʻz ichiga olgan jinoyat turi. Bu ushbu texnologiyalardan foydalangan holda sodir 
etilgan har qanday noqonuniy faoliyatni anglatadi. U zarar yetkazish, maʼlumotlarni 
oʻgʻirlash, firibgarlik, xizmatlarni buzish va boshqalar uchun texnologik 
zaifliklardan foydalanadigan keng koʻlamli noqonuniy faoliyatni qamrab oladi. 
Kiberjinoyatchilar oʻzlarining zararli maqsadlariga erishish uchun xakerlik, zararli 

---

dasturlarni tarqatish, fishing, identifikator oʻgʻirlash va toʻlov dasturi hujumlari kabi 
turli usullardan foydalanadilar. Kiberjinoyat motivlari moliyaviy foyda, siyosiy yoki 
mafkuraviy motivlar, josuslik yoki shunchaki tartibsizlik va vayronagarchilikni 
keltirib chiqarishi mumkin. 
2.2. Kiberjinoyat va raqamli inqilobning ilk namunalari 
Kiberjinoyat, bugungi kunda biz tushunganimizdek, kompyuterning dastlabki 
kunlarida, hatto internet paydo boʻlishidan oldin ham ildiz otgan. Raqamli inqilob 
bilan kiberjinoyat texnologiya taraqqiyoti bilan bir qatorda rivojlanib bordi va 
koʻpincha rivojlanayotgan texnologiyalarning zaif tomonlaridan noqonuniy 
daromad olish uchun foydalanadi. 
Kiberjinoyatlarning birinchi holatlari raqamli inqilobning tabiiy natijasi 
sifatida paydo boʻldi, bu analog texnologiyalardan raqamli texnologiyalarga oʻtishni 
belgilab berdi. 20-asrning ikkinchi yarmi va undan keyingi davrlarni qamrab olgan 
bu transformatsiya davri kompyuterlar, tarmoqlar va Internetning paydo boʻlishiga 
olib keldi, axborotni qayta ishlash, saqlash va uzatish usullarini tubdan oʻzgartirdi. 
Ushbu texnologiyalar tarqalishi bilan qiziquvchan va yomon niyatli odamlar 
noqonuniy faoliyat uchun oʻz imkoniyatlarini oʻrgana boshladilar. Mana, 
kiberjinoyat va uning raqamli inqilob bilan aloqasi haqidagi ba’zi bir muhim 
dastlabki misollar: 
20-asrning oʻrtalarida kiberjinoyatning birinchi tan olingan holati 1962-yilda 
Allen Sher MIT kompyuter tarmoqlariga hujum qilib, perfokarti orqali ularning 
maʼlumotlar bazasidan parollarni oʻgʻirlaganida sodir boʻldi. Bu voqea raqamli 
tizimlardan foydalanadigan jinoyatchilikning yangi davrini boshlab berdi.
1